Biodiversiteit & Water Quiz 4-4-2017 Natuurpunt Educatie Biodiversiteit & Water Quiz jos.gysels@natuurpunt.be

4-4-2017 Vraag 1 In Vlaanderen komen naar schatting 40.000 soorten planten en dieren voor. Hoeveel daarvan zijn typische waterorganismen ? 10000 7000 5000

4-4-2017 Ca. 5000 soorten Het aantal soorten waterorganismen in Vlaanderen is nooit geteld. Maar we kunnen wel vergelijken met Nederland. De Limnodata neerlandica databank telt 6.026 soorten. 5000 soorten leek ons dan ook een goede schatting voor Vlaanderen.

4-4-2017 Vraag 2 Euglena spirogyra is de Latijnse naam van dit microscopisch organisme. Even raden of we te doen hebben met een plant, een dier of geen van beide. Ik ben een plant Ik ben een dier Ik ben geen van beide

Oogwier is geen oogdier 4-4-2017 Oogwier is geen oogdier Euglena’s hebben dank zij hun oogvlek een primitieve kijk op de wereld. Ze zijn ook zeer beweeglijk. En toch zijn het rasechte planten vermits ze zelf organische stoffen opbouwen (“autotroof”). De meeste waterorganismen kunnen we zonder hulpmiddelen niet zien. Het microscopisch, dierlijk en plantaardig plankton bestaan uit een grote diversiteit aan vreemde levensvormen.

4-4-2017 Ra, ra, ra…wie is wat?

4-4-2017 Vraag 3 Kiezelwieren vertellen iets over het milieu. Zo zijn we te weten gekomen wanneer verzuring van het oppervlaktewater voor het eerst tot uiting kwam. Voor de vennen van de Kalmthoutse hei was dat: 1940 1960 1980

Vooroorlogse getuigen 4-4-2017 Vooroorlogse getuigen Aan de hand van kiezelwieren kunnen we het milieu van vroeger reconstrueren. De extreem voedselarme vennen van de Kalmthoutse hei verzuurden al omstreeks 1940. Die van het Turnhouts vennengebied, met een meer gebufferde bodem, hielden het nog vol tot omstreeks 1980.

4-4-2017 Vraag 4 De Bosbeekjuffer is een fraaie libel die gevonden wordt in en langs zuivere, zuurstofrijke beekjes en kleine rivieren. Een vrij zeldzame soort, maar is de soort daarom ook bedreigd ? Dank zij de verbeterde waterkwaliteit zie je me de laatste jaren steeds meer Ik ben en blijf nog altijd even zeldzaam Als er niets gebeurt, ben ik binnen enkele jaren uitgestorven

Beekjuffers voorlopig gered 4-4-2017 Beekjuffers voorlopig gered De iets algemenere Weidebeekjuffer vond als eerste de weg terug naar de beken waarvan de waterkwaliteit geleidelijk verbeterd is. Maar ook Bosbeekjuffers worden de laatste jaren op steeds meer plaatsen “gespot”. Een minder fortuinlijke bewoner van hetzelfde biotoop, de Beekschaatsenrijder, volgde dat voorbeeld niet. Hij specialiseerde zich zo erg dat bij zijn vleugels kwijtspeelde. Hij zit dus letterlijk gevangen in zijn laatste vluchtoorden. Zo zie je dat natuurherstel kan, maar niet voor alle soorten even vanzelfsprekend is.

4-4-2017 Vraag 5 Een grafiek uit het Europees rapport over de toestand van de Vlaamse natuur. Hoeveel procent van de Europees belangrijke waters in Vlaanderen bevindt zich in een zeer ongunstige staat? 100% 80% 60%

4-4-2017 Vraag 6 Dit schattig Kopschildkreeftje kan je tegenwoordig kopen op ebay, maar het komt ook nog voor in de natuur voor. In welk biotoop ? Voedselarme zandvennen Regenwaterplassen Beschaduwde beekjes

4-4-2017 Regenwaterplassen Soortenbiodiversiteit hangt samen met de diversiteit aan biotopen. Daarbij moeten we niet alleen denken aan beken, poelen en vennen. Ook waterplassen mogen we niet overslaan. In tijdelijke watertjes komen verschillende typische soorten voor, die uitdroging verdragen.

4-4-2017 Vraag 7 6 Vlaamse vissoorten staan op de lijst van de Europese Habitatrichtlijn. De Bittervoorn is er één van. De andere zijn: Rivier- en Beekprik, Kleine en Grote Modderkruiper en ook: Zonnebaars Atlantische zalm Rivierdonderpad

Rivierdonderpad alias knorhaan 4-4-2017 Rivierdonderpad alias knorhaan De Atlantische zalm kom ik in Vlaanderen niet meer voor, een verdwaald exemplaar in de Maas of Albertkanaal buiten beschouwing gelaten. Zonnebaars is een vreemde soort, overgekomen uit Noord-Amerika. Dat is dus veeleer een probleemgeval. Rivierdonderpad of Rivierknorhaan is wel aangemeld als een Europees belangrijke soort. Het is niet moeders mooiste, maar waar Rivierdonderpad thuis is, in de zuivere beekjes van de Vlaamse Ardennen en de Kempen, is het goed toeven.

4-4-2017 Cottus spp.

4-4-2017 Vraag 8 Vistrappen en doorgangen zijn een remedie tegen versnippering van leefgebieden. Hoeveel van de 789 gekende vismigratieknelpunten zijn intussen weggewerkt ? 171 271 471

4-4-2017 Nog 600 trappen te gaan Versnippering in de vorm van vismigratieknelpunten verhindert dat vissen zich kunnen verplaatsen. Vooral voor trekvissen is dat een voorwaarde. In een Beneluxnorm uit 1996 was vastgelegd dat tegen 2010 alle migratieknelpunten zouden weggewerkt zijn. Begin dit jaar stond de teller op 171 van de 789 (22 %) knelpunten opgelost. Intussen is de timing gevoelig naar achteren bijgesteld: 90 % tegen eind 2016 en de rest voor eind 2021.

4-4-2017 Vraag 9 In het water komen relatief veel invasieve soorten voor. De top drie onder de planten zijn Grote waternavel, Waterteunisbloem en Parelvederkruid. Wie van de drie staat hier op de foto? Waterteunisbloem Parelvederkruid Grote waternavel

4-4-2017 Grote waternavel Grote waternavel verscheen in het midden van de jaren ’90 voor het eerst in de natuur. Parelvederkruid is al wat langer “ingeburgerd”. Bij de drie soorten is het wellicht allemaal begonnen met weggegooide vijverplanten. Vandaag kost het bestrijden en onder controle houden veel geld en inspanningen.

4-4-2017 Nog meer vragen ? Natuurpunt Educatie organiseert, in samenwerking met werkgroepen, afdelingen of andere een aantal boeiende cursussen over integraal waterbeleid, herkennen van vissen en wateronderzoek met macro-invertebraten. Voor meer inlichtingen: educatie@natuurpunt.be