Het boekenvak Een introductie Geert Joris, Gedelegeerd bestuurder Boek.be vzw

Het boekenvak: een introductie Overzicht presentatie •Eerste deel –De (waarde)keten: begrippen, actoren en interacties •Tweede deel –De toekomst van het boek en de boekverkoop: enkele uitdagingen –Opportuniteiten en bedreigingen

Het boekenvak: een introductie Boek.be vzw •Boek.be is de sectorvereniging van het Vlaamse boekenvak. •verenigt de Vlaamse boekenuitgevers (VUV), boekenimporteurs (VBI) en boekhandels (VVB) en behartigt als dusdanig de belangen van de sector. •levert een waaier aan diensten voor zijn leden (informatieverzameling en -verstrekking, project-begeleiding, adviezen, opleidingen, lobbywerk, promotieacties voor het vak…). •werd opgericht in 1929 en is gevestigd in Antwerpen (Borgerhout). •het bekendst als organisator van de Boekenbeurs.

Het Huis van het Boek

Creatieve industrie: een definitie •De creatieve industrie is de sector die volledig afhankelijk is van de input van creativiteit en van de verwerking van deze creativiteit tot symbolische meerwaarde doorheen de waardeketen en dit als haar basisactiviteit heeft. •Na de software- en reclame-industrie is de uitgeefsector de grootste creatieve industrie. Het boekenvak: een introductie

Value chain van het boekenvak Begrippen, actoren en interacties

I. Enkele begrippen en cijfers Het boekenvak: een introductie

Value Chain •Value Chain of waardeketen –IPO –(Meer)waarde creëren –Hoe meer invloed op de keten, hoe meer macht

Het boekenvak: een introductie Value chain van het boekenvak Auteur Uitgeverij Importeur Handel Consument Distributeur I P O

Het boekenvak: een introductie IPO •Input –Auteur: creativiteit –Uitgever: manuscript –Boekhandel: boek •Verwerking (Processing) –Auteur: schrijfproces –Uitgever: redactie, marktafstemming,... –Boekhandel: Aanbod in winkel, service,... •Output –Auteur: manuscript –Uitgever: Boek –Boekhandel: Boek bij de consument

Het boekenvak: een introductie Symbolische meerwaarde •Belangrijk aspect waarmee de creatieve industrieën zich differentiëren t.o.v. de traditionele industrieën •Input: Creativiteit •Verwerking •Output = symbolische meerwaarde –Vorm van toegevoegde waarde –Belangrijk verkoopsargument –Gevoel (subjectief, non-tangible) •Wet van Pareto: –80% economie, 20% cultuur –Cultuurcomponent: 80% van de visibiliteit

Het boekenvak: een introductie Economische versus culturele meerwaarde •Cultuur als toegevoegde waarde (symbolische meerwaarde). •“Cultuur” breed te definiëren: ook kennisoverdracht •Zonder economische onderbouw geen symbolische meerwaarde •Eindproduct is een mix van economie en cultuur •Culturele (symbolische) meerwaarde is nodig om het economisch product te kunnen laten leven (80/20) •Culturele sector wordt beschouwd als een belangrijk “humuslaag” voor de creatieve industrie. Cultuur Creatieve industrie Industrie

Het boekenvak: een introductie Enkele cijfers •Totale boekenomzet in Vlaanderen –Ca 500 miljoen euro •Personeelsleden –Boekhandel: ca –Uitgevers: ca •Aantal uitgeverijen: ca 95 •Aantal boekhandels: ca 350

Het boekenvak: een introductie Bruto / netto •“Gewoon” bedrijf –Netto omzet (eigen omzet excl btw) •Uitgeverij –Omzet = consumentenomzet –Soms met soms zonder btw (6%) –Zonder kortingen, enz. •Systeem van korting op consumentenprijs is uniek in de industrie

Het boekenvak: een introductie Verdeling omzet volgens genre Bron: TNS media

Het boekenvak: een introductie Verdeling omzet volgens kanaal

Vergelijking Vlaanderen/Nederland Cijfers GfKInwonersOmzet boekhandelPer bewoner Vlaanderen6 miljoen2 miljoen €0,33 € Nederland16 miljoen6 miljoen €0,38 € ExtrapolatieInwonersOmzet boekhandel % via de boekhandel Extrapolatie omzet Per bewoner Vlaanderen6 miljoen2 miljoen €50%4 miljoen €0,66 € Nederland16 miljoen6 miljoen €80%7,5 miljoen €0,46 €

Het boekenvak: een introductie Nice, need, A, W, … •Nice-to-have boeken –Algemene uitgevers •Need-to-have boeken –Educatieve en wetenschappelijke uitgevers •A-, W-, E- boek –Een kwalificatie die vooral in Nederland gebruikt wordt

II. Actoren, businessmodellen en interacties Inleiding tot het boekenvak

Het boekenvak: een introductie Value chain van het boekenvak Auteur Uitgeverij Importeur Handel Consument Distributeur

Het boekenvak: een introductie Actoren in de keten •Belangenverdedigers –Auteurszijde •VAV, VEWA –Middenveld •VUV, VBI, VBB •Ondersteunende partijen (gesubsidieerd) –Auteurszijde •VFL –Consumentenzijde •Stichting Lezen Vlaanderen •(Commerciële) sectorvertegenwoordiger –Middenveld •Boek.be

Het boekenvak: een introductie Beïnvloedende actoren •Organisatoren van evenementen –Behoud de Begeerte –Vilanella –Passa Porta, De Buren, … •Pers en internet –Literaire bijlagen en besprekingen –Sociale media (nemen in belang toe) •Bibliotheken •Overheid –Beleid (ondersteunend, stimulerend of remmend)

Het boekenvak: een introductie De uitgever: verschillende businessmodellen •Algemene uitgever –Author driven •Educatieve uitgever –Publisher driven •Wetenschappelijke uitgever –Combinatie van beide (vnl. author driven)

Het boekenvak: een introductie Breed aanbod (een recept) Poëzie Literatuur Hobbyboeken BV-boeken Bovenstaande tekening is een voorbeeld en wil duidelijk maken dat een algemene uitgever een breed aanbod in portefeuille moet hebben om leefbaar te zijn. Alleen “bestsellers” uitgeven kan niet...

Het boekenvak: een introductie Aanbod en kosten Opbrengsten Kosten Systeem van interne subsidie wordt in deze grafiek duidelijk.

Het boekenvak: een introductie Spanningen en belangen •Auteur –A-Boek •“De auteur als koffieboer in het productieproces van het boek” •Auteursrecht: verhouding (uitgever/auteur), maatschappelijk belang •“De bibliotheek is door de overheid georganiseerde piraterij” –E(ducatief)-Boek •De auteur als “loonslaaf” –Voor beide •Risico van het internet? •Uitgever –Risicokapitaalverschaffer (A-boek) –Belang van de BV als interne subsidieverschaffer –Hoge R&D-kost voor E-boek

Het boekenvak: een introductie Distributie en groothandel •Distributeur (Bvb. Distrimedia, CB, Libridis) –Boxmover (logistieke handler) –Neemt geen risico (of toch weinig) –Brengt de boeken in opdracht van de uitgever naar de kleinhandel •Zgn. Wholesaler (Bvb. Denis, Scholtens) –Kopen boeken in en gaan eigen commerciële relatie aan met de kleinhandel –Kunnen eventueel zelf ook distributie doen •Importeurs (Van Halewyck, Agora) –Hebben eigen verkoop en marketing en distributie •Verkoopshuizen (WPG, VBK) –Focus op vermarkting. –Geen eigen logistiek.

Het boekenvak: een introductie Spanningen en belangen •Veel uitgevers hebben eigen importactiviteit (sinds euro minder belangrijk) •Nederland beschouwt Vlaanderen als wingewest. Vlaanderen beschouwt Nederland als exportgebied. •Grote concentraties bij enkele spelers (en steeds minder) verlegt macht

Het boekenvak: een introductie Lezer •Onbekend (en onbemind?) •Rol van de bibliotheek –Leesbevorderende opdracht –(gebrek aan leenrecht) –Grote spanning tussen rechthebbenden en de bibliotheken wordt groter •Leesbevordering –Stichting Lezen en haar opdracht

Het boekenvak: een introductie Spanningen en belangen •Stichting Lezen –Lezen maar niet kopen •Boek.be –Kopen maar niet lezen Continuüm Lezen/nooit kopen Kopen/nooit lezen

Het boekenvak: een introductie Lezen, lenen, kopen •Wie leent koopt ook •Club van ca leden • leners, kopers • die lenen maar nooit kopen • die kopen maar nooit lenen •Verhouding lezen/lenen: ca 5/10 •Verhouding lezen/kopen: ca 6/10

Het boekenvak: een introductie Belangen en spanningen •Stichting Lezen –Gesubsidieerd –Heeft geen commerciële insteek –Werkt in een economisch veld met een eigen dynamiek •Vlaamse Uitgevers –Concurrentie –Klein economisch werkterrein –Financieel moeilijk –Elke steun van de overheid welkom

Inleiding tot het boekenvak Het Boekenvak in een Europese context

De toekomst van het boek en de boekverkoop: enkele uitdagingen

Definitie Definitie van “het boek” voor Boek.be Het boek is het resultaat van een creatief en economisch proces. Het zijn de producten die onze leden produceren en/of verkopen en inhoud (“content”) bevatten. Papieren of elektronische dragers, losbladig of gebonden, fictie, non-fictie, wetenschappelijk, educatief of informatief, voor de eenvoud noemen we dit “boeken”. Het boekenvak: een introductie

Enkele vaststellingen 1.Model dat al 500 jaar oud is: stapel papier met een kaft 2.Onderscheid tussen “fast” en “slow” reading 3.Rol van auteur, uitgever en boekhandel zijn gewijzigd en zullen nog sterker wijzigen 4.Auteursrechten staan onder druk Het boekenvak: een introductie

1. Het model •Bestaand C2C-model zal niet verdwijnen •Nieuwe modellen –Strips via GSM –Bewegende beelden, muziek, foto’s –Geur? –Gecombineerde (luister)boeken •Cross-mediale mogelijkheden van nieuwe devices •Het e-boek vandaag en morgen Het boekenvak: een introductie

2. Fast en slow reading •Fast reading: kranten, tijdschrijften, internet, strips •Slow reading: boeken met doorlopende tekstverhalen •Toestellen in functie van deze modellen –E-reader met e-inkt –Kleurentoestellen (bvb IPad) vandaag nog op basis van licht Het boekenvak: een introductie

3. Andere rollen van de spelers •Auteur –Invloed op vermarkting (BV, televisie, optreden,…) –Rechtstreekse link met consument –Kan de auteur zonder uitgever en boekhandel? •Uitgever –Marketingmachines (2 richtingen) –Inzet van nieuwe media (social media, verkoop per hoofdstuk, ful text search,…) •Boekhandel –Houdbaar businessmodel? –Nieuwe marketing –Rechtenhandelaar –Kent (en houdt) de klant Het boekenvak: een introductie

4. Auteursrechten •Belangrijkste asset voor rechthebbenden •Bedreiging van overheidsbeleid •Digitaal = nieuwe opportuniteiten maar ook bedreigingen •Bewustmaking van de consument is de belangrijkste uitdaging Het boekenvak: een introductie

Opties op de toekomst 1.Inzetten op rechtenbeheer 2.Nieuwe businessmodellen voor het e- boek 3.De boekhandel betrekken en betrokken houden 4.Inzetten op innovatie in de keten Het boekenvak: een introductie

1. Rechtenbeheer •Multi-media •Orphan works •Exclusieve rechten •Digitale rechten •Piraterij •… Het boekenvak: een introductie

2. Het e-boek •Vlaams e-boek Platform –PPS (CJSM, Bibnet, Boek.be) –Start in februari –Preservering en conservering –Exploitatie •Tijdlezen •POD, •Full text search •… •Rol van de Bib? Het boekenvak: een introductie

3. De boekhandel •Broos financieel model •80/20 fysiek/e houdt de boekhandel niet •Inzetten op distributiekanaal is belangrijk voor de keten (cfr. invloed AMP op strips) •Nieuwe marketingtools –Sociale media –Loyalty-formules (samenwerking met partners uit de keten) •Niet vasthouden aan model dat niet leefbaar is Het boekenvak: een introductie

4. Innovatie •Eco –Groen licht –Gebruik van duurzame papiersoorten –… •Fidelitysysteem voor de boekhandel –Nieuwe samenwerkingen met diverse partners •E-readers met wifi en G3 •Samenwerkingen met krantenuitgevers •… Het boekenvak: een introductie

Tot slot Enkele opportuniteiten en bedreigingen

Opportuniteiten •Nieuwe businessmodellen voor digitale en fysieke boek •Samenwerkingen tussen (nieuwe) partijen: media, winkels •Het papieren boek wordt weer mooi

Bedreigingen •Illegale downloads •Niet erkennen van auteursrechten als inkomstenbron voor een grote groep mensen door de overheid •Multinationale spelers –Content –Toestellen voor e-reading •Misperceptie dat e-boeken goedkoper zijn dan papieren boeken

De belangrijkste bedreigingen •Glaubensumwilligkeit •Struisvogelgedrag

Tot zover een beknopt overzicht Vragen?