Naam van de Auteur 7 januari 2008 Serieus spel in de klas Johan Gademan 28 januari 2009 De bevordering van sociaal emotionele competenties bij leerlingen

Programma Welkom Kees van der Wolf Achtergronden – Werkkader Confrontatietool Charactertool Martine van Bokkem Docententraining en lesmateriaal ‘Dit ben ik’ en reflectieomgeving Vragen en opmerking Presentatie projectboek Afsluiting

2

Sociale competentie Vermogen om adequaat te handelen in sociale situaties

Aardig doen Ervaringen delen Samen spelen en werken Een taak uitvoeren Jezelf presenteren Een keuze maken Opkomen voor jezelf Omgaan met ruzie Sociaal competent gedrag

1 Confrontatietool 2 Charactertool Dit ben ik 3 Reflectietool Programma SeCO programma

1 Confrontatietool 2 Charactertool Dit ben ik 3 Reflectietool SeCO programma

Durven en doen We weten dat leerlingen al veel kennis en vaardigheden in huis hebben, maar dat het probleem veelal het toepassen van die kennis en vaardigheden is in echte situaties. Leerlingen hebben bijvoorbeeld wel geleerd hoe ze hulp kunnen aanbieden, maar vaak is het moeilijk te zien wanneer iemand hulp nodig heeft (sociale ‘antenne’), dit belangrijk vinden om te doen, en durven doen. 7

Sociaal emotionele Competentie Ontwikkeling (SeCO) SeCO schetst (probleem)situaties die aansluiten bij de belevingswereld van de leerlingen en dus voor hen herkenbaar zijn. Mede door het gebruik van ICT wordt de werkelijkheid gesimuleerd. Een oefenveld, in plaats van meteen moeten toepassen in de echte wereld. 8

Positieve leerervaring SeCO moet een ‘experience’ zijn voor de leerlingen, een positieve ervaring die hen uitdaagt. Een leerervaring die impact heeft op de attitude/houding van leerlingen en die door de manier waarop die aangeboden wordt, een andere vorm van kennis oplevert dan leren uit boeken. 9

Programma Kees van der Wolf Achtergronden - Werkkader Confrontatietool Charactertool Martine van Bokkem Docententraining en lesmateriaal ‘Dit ben ik’ en reflectieomgeving Vragen en opmerking Presentatie projectboek Afsluiting

Kees van der Wolf Tot mei 2005: Bijzonder hoogleraar UVA Psychosociale stress bij kinderen in problematische opvoedingssituaties : Lector Gedragsproblemen in de Onderwijspraktijk - Hogeschool Utrecht heden : Onderwijsadviseur - Van der Wolf & Van Beukering. Lid van de expertgroep bij SeCO-project

Programma Confrontatietool Charactertool Martine van Bokkem Docententraining en lesmateriaal ‘Dit ben ik’ en reflectieomgeving Vragen en opmerking Presentatie projectboek Afsluiting

1 Confrontatietool 2 Charactertool Dit ben ik 3 Reflectietool SeCO programma

Confrontatietool: Durven en doen In de confrontatietool worden leerlingen in een kritische situaties gezet waarbij ze een of meerder sociaal-emotionele competenties moeten (leren) toepassen. Dit heeft als doel de leerlingen betrokken te maken bij het onderwerp. Niet alleen elke leerling individueel, maar ook de leerlingen als groep.

Confrontatietool •Opnames met acteurs van kritische situaties waarin leerlingen gaandeweg hun rol in innemen en de kritische situatie uitspelen. •Gebruik van foto’s: bijvoorbeeld door foto’s met gezichtsuitdrukkingen of van nagespeelde situaties te maken, die te laten categoriseren en/of er een stripverhaal van te maken •Krantenbericht (actueel) •Film •Incident in de groep •Afbeelding/praatplaat 15

Keuze pilots In de pilots is gekozen voor een real-life opnames met PABO-studenten. De scènes zijn ingebracht door docenten uit de conceptgroep en verder ontwikkeld door de studenten en hun begeleiders. Voorbeeld In de pilotperiode zijn de scènes life op school gespeeld waardoor interactie plaats kon vinden en studenten leerlingen konden uitnodigen suggesties te geven dan wel het spel over te nemen (regiemodel). 16

Ervaringen •De inzet van Pabo-studenten: grote meerwaarde •Regiemodel: erg interactief, erg aansprekend •Scénes: erg herkenbaar •Docenten gaan het inzetten voor nieuwe situaties 17

Programma Charactertool Martine van Bokkem Docententraining en lesmateriaal ‘Dit ben ik’ en reflectieomgeving Vragen en opmerking Presentatie projectboek Afsluiting

1 Confrontatietool 2 Charactertool Dit ben ik 3 Reflectietool toneelspel, scènes SeCO programma

Charactertool In de Charactertool spelen leerlingen een game. • De leerling speelt zichzelf. • De speler bevindt zich in een situatie met: o Twee spelers (dialoog) o Kleine groep o Grote groep • De speler kan als single user spelen, met/tegen characters uit het spel, en/of het spel fungeert als multiplayer game, waarin je als speler andere spelers tegenkomt

Charactertool •Het verloop van de game wordt als ‘filmpje’ vastgelegd zodat een speler achteraf zijn eigen acties kan bekijken. (Zie reflectietool) •De leerkracht kan de situatie vooraf manipuleren •Leerlingen spelen 5 à 10 minuten •Heeft de school een computerlokaal, dan spelen alle leerlingen gelijktijdig. Staan computers in de klas, spelen ze om de beurt. 21

Keuze pilots • In het project is er voor gekozen een serious game te laten ontwerpen getiteld School Life.School Life. • Veel aandacht is besteedt aan het script, waardoor een spelduur van bijna 1 uur is ontstaan. In het script zijn de diverse competenties verwerkt. • Er zijn twee totaal verschillende versies, een gericht op de wat jongere leerling (9, 10 en 11 jaar), de ander meer gericht op de oudere leerling (12, 13 en 14 jaar) Introductie Plattegrond 22

23

Ervaringen •Soms wat lastig voor groep 5. •Tussentijds stoppen is niet mogelijk, een uur soms wat lang om uit te spelen. •Leuk om verschillende rollen aan te nemen. •Onopvallende invloed. •Perspectiefrijk. Hier komt de titel van de presentatie 27 januari

Programma Martine van Bokkem Docententraining en lesmateriaal ‘Dit ben ik’ en reflectieomgeving Vragen en opmerking Presentatie projectboek Afsluiting

Martine van Bokkem Werkzaam bij CED-groep, Rotterdam Coördineren van ontwikkelprojecten rondom ‘burgerschap’ en/of ‘sociale competentie’ voor een gevarieerde doelgroep. Lid van de expertgroep bij SeCO-project Organisator tweede pilot Rotterdam e.o CED-groep: Mede-ontwikkelaar docententraining en lesmateriaal

Programma ‘Dit ben ik’ en reflectietool Vragen en opmerking Presentatie projectboek Afsluiting

1 Confrontatietool 2 Charactertool Dit ben ik 3 Reflectietool toneelspel, scènes School life, social game SeCO programma

Reflectietool In de reflectietool vindt een activiteit plaats waarin gebeurtenissen en gedrag in de Confrontatietool en de Charactertool onderwerp zijn. Aan de orde komen vragen als: Wat gebeurde er? Welke actie vond plaats? Welke gevolgen zag je? Wie deed het “’t best”? Hoe zou jij je voelen? Zou je het een volgende keer anders doen?

Reflectietool Leerlingen kunnen ervoor kiezen om het filmpje van hun gedrag in de game aan de anderen te laten zien, om erbij te vertellen hoe zij zich in de situatie opstelden. Leerlingen kunnen bij elk van hun eigen filmpjes ervoor kiezen om deze openbaar te maken. Andere leerlingen kunnen dan op andere momenten dit filmpje bekijken en bij hun ‘favorieten’ plaatsen. Als onderdeel van de reflectie kunnen leerlingen zichzelf cijfers geven: hoe deed ik het in die situatie? Ook aan een andere kunnen ze cijfers geven, als de ander dat wil. 30

Keuze pilots In deze reflectietool zijn mogelijkheden voor docenten om eigen filmpjes, foto’s en bijbehorende vragen te ontwerpen. De antwoorden moeten vast in 6 basisemoties gegeven kunnen worden. In de reflectietool zijn een aantal videofragmenten uit de confrontatietool met bijbehorende vragen opgenomen, plus een heel nieuw interactieve video-opdracht. De resultaten worden voor de docent opgeslagen in een overzichtelijk schema van zijn eigen klas, en kunnen weer als gesprek dienen met de leerling of met de klas. 31

“Dit ben ik“: Sociale netwerksite Als een schil rond de drie tools maken we ‘Dit ben ik’. Ze kunnen er zaken bewaren die dicht bij henzelf staan, zoals foto’s, liedteksten.‘Dit ben ik’ Verder kunnen kinderen er hun sociale omgeving in kaart brengen: vrienden, groepsgenoten, familieleden, foto’s of filmpje van de eigen kamer of het eigen huis (‘virtueel honk’). De leerkracht kan er op ‘virtueel huisbezoek’ gaan.

Keuze pilots ‘Dit ben ik’ is de centrale digitale omgeving geworden van waaruit alles aangestuurd wordt, dus ook de charactertool en de reflectietool. Het is een sociale netwerk omgeving met educatieve elementen geworden die afgeschermd is en die gebouwd is met behulp van Ning (zie 33

Ervaringen •Naar verhouding weinig gereflecteerd in de ict-tool •“Dit ben ik” zeer divers ontvangen •“Incidenten” in de klas of in de groep •Veel respons, veel profielpagina’s 34

1 Confrontatietool 2 Charactertool Dit ben ik 3 Reflectietool toneelspel, scènes School life, social game oplossingen, eigen handelen Sociaal netwerksie SeCO programma

Hoe nu verder? •Pilots zijn afgerond •Ervaringen zijn gebundeld •Veel ‘half’ producten •Veel waarde •Overdracht aan de markt •Bij welk bedrijf/instelling past SeCO? •Uitgeverij •Onderwijs Begeleidingsdienst •Pabo Hier komt de titel van de presentatie 27 januari

(Half) producten •Scènes plus video's •Trainingsprogramma voor Pabo-studenten •Twee serious ‘open’ games •Reflectietool met video’s, plus interactieve video •Sociaal netwerksite (gebaseerd op ‘open’ Ning-community) •Lesmateriaal •Docententraining 37

Hoe nu verder? •Open inschrijving •Soort prijsvraag •Belangstellenden? •Contact opnemen met Johan Gademan mobiel:

Programma Vragen en opmerkingen Presentatie projectboek Afsluiting