Is kernenergie veiliger geworden door de NSS? Vredescafe Amsterdam, 17 april 2014

Stichting Laka Documentatie en onderzoekscentrum kernenergie; analyseren, informeren en activeren •door: onderzoek, publicaties en campagnes •Kernenergienieuws •35 jaar vrijwilligersorganisatie •Zoeken donateurs

28 april Film: ‘Bloed’ Verfilming van boek Roel van Duijn uit Roel zal zelf de film inleiden. Voor het eerst weer te zien sinds uitzending op tv op 25 januari 1974! Budapest, Pesthuislaan, WG-terrein uur (vanaf inloop)

Nuclear Security Summit Speech Obama (april 2009, Praag): "So, finally, we must ensure that terrorists never acquire a nuclear weapon. This is the most immediate and extreme threat to global security. One terrorist with one nuclear weapon could unleash massive destruction." "So today I am announcing a new international effort to secure all vulnerable nuclear material around the world within four years."

Kernwapenmateriaal: Splijtbare stoffen: U-235, Pu, U-233, Neptunium-237, Americium Ontstaan in kernenergieprogramma (verrijking of kernsplijting) •Maar daar mocht op NSS niet over gepraat worden: dan zinloze top!

Beleid Obama Overigens zei Obama toen (2009) ook: "So today, I state clearly and with conviction America's commitment to seek the peace and security of a world without nuclear weapons." •Begroting Fiscal Year 2015 (vanaf ): –budget onderzoek en ontwikkeling kernwapens elk jaar omhoog met 7% (2015: 8,3 miljard US$; 2019: 9,7 miljard – stijging 24% –non-proliferatie programma met 21% omlaag –budget voor ontmantelen van kernwapens 45% minder – : onderhoud en modernisering nucleaire strijdkrachten: 355 miljard (in de VS)

Beleid Nederland •Hoogverrijkt uranium –Afspraak NSS 2012, Seoul; einde gebruik HEU in HFR in Wordt niet gehaald. –Niet van belang Nederland; ook omschakeling HEU brandstof HFR duurde extreem lang en alleen na zware druk •Plutonium –opwerking –gebruik MOX toegestaan; verspreiding van Pu

Eindverklaring NSS: •“.. a considerable amount of HEU has been down-blended to low-enriched uranium and separated plutonium converted to mix oxide (MOX) fuel. We encourage states to minimize their stocks of HEU and to keep their stockpile of separated plutonium to the minimum level” Verkeerde en gevaarlijke suggestie: MOX is goed middel om van Pu af te komen. Lippendienst aan nucleaire industrie, vooral Japan, maar ook gastland Nederland (opwerking en MOX-inzet)

Belangrijk probleem? •Nucleair terrorisme – geen urgent probleem; •aandacht speelt terroristen in de kaart: angst •54 regeringsleiders voor dit niet-urgent probleem •3 regeringsleiders VN-klimaatconferentie Warsaw, dec 2013

PROLIFERATIE

Kernwapenlanden

Non-Proliferatie Verdrag (1970) Het is alle landen verboden kernwapens te ontwikkelen, behalve 5 ‘kernwapenstaten’: VS, Rusland, China, Groot- Brittannie, Frankrijk Kernwapenlanden beloven kernontwapening Niet-kernwapenlanden krijgen als beloning onbeperkte toegang tot ‘civiele nucleaire technologie’ (Artikel 4)

Non-Proliferatie Verdrag (1970) Het is alle landen verboden kernwapens te ontwikkelen, behalve 5 ‘kernwapenstaten’: VS, Rusland, China, Groot- Brittannie, Frankrijk Kernwapenlanden beloven kernontwapening Niet-kernwapenlanden krijgen als beloning onbeperkte toegang tot ‘civiele nucleaire technologie’ (Artikel 4) DISCRIMINEREND

Non-Proliferatie Verdrag (1970) Het is alle landen verboden kernwapens te ontwikkelen, behalve 5 ‘kernwapenstaten’: VS, Rusland, China, Groot- Brittannie, Frankrijk Kernwapenlanden beloven kernontwapening Niet-kernwapenlanden krijgen als beloning onbeperkte toegang tot ‘civiele nucleaire technologie’ (Artikel 4) DISCRIMINEREND FARCE

Non-Proliferatie Verdrag (1970) Het is alle landen verboden kernwapens te ontwikkelen, behalve 5 ‘kernwapenstaten’: VS, Rusland, China, Groot- Brittannie, Frankrijk Kernwapenlanden beloven kernontwapening Niet-kernwapenlanden krijgen als beloning onbeperkte toegang tot ‘civiele nucleaire technologie’ (Artikel 4) DISCRIMINEREND FARCE KERNERGIE = KERNWAPENS

Verdere ondergraving van NPV: 1.monopoliseren van kernenergieketen: in strijd met Artikel 4: 'onbeperkte toegang tot kernenergie' 2.geopolitieke afwegingen (India/Pakistan Iran/Brazilie Israel) 3.normaliseren en handelsbetrekkingen met niet-npv-leden ElBaradei IAEA Directeur in 2007: “Ultimately, no single country should be in a position to independently produce nuclear material.”

Verdere ondergraving van NPV: 1.monopoliseren van kernenergieketen: in strijd met Artikel 4: 'onbeperkte toegang tot kernenergie' 2.geopolitieke afwegingen (India/Pakistan Iran/Brazilie Israel) 3.normaliseren en handelsbetrekkingen met niet-npv-leden ElBaradei IAEA Directeur in 2007: “Ultimately, no single country should be in a position to independently produce nuclear material.” Conclusie: kernenergie vergroot instabiliteit

Kernenergie in Nederland •1 kerncentrale: Borssele, vergunning tot 2034 •1 gesloten kerncentrale; Dodewaard, ontmanteling in 2045 •2 onderzoeksreactoren (HFR, HOR) •Verrijkingsfabriek •Afval tussenopslag COVRA •Geen plannen nieuwe kerncentrales •Wel plan voor opvolger HFR: Pallas -2023

Energiewende Groei kernenergie: Azie (China, India, Zuid-Korea) en klein beetje Oost- Europa/Rusland West Europa: stagnatie/afname: Duitsland, Zwitserland, Belgie stoppen. Alleen VK-nieuwbouw; onzeker Noord-Amerika: stagnatie/afname Zuid-Amerika: plannen, maar niet concreet Afrika: ondanks enorme lobby: geen concrete plannen

Groei kernenergie? JaarAantal reactoren capaciteit MW (e) [2][2] [2] [2] Japan nog met 50 reactoren in deze lijst; daar liggen er 48 van stil (44215 MW) LandStart bouw 1ste reactor 1ste reactor in gebruik Aantal reactoren (1-2014) Slovenie Brazilie Hongarije Litouwen Zuid Afrika Tsjechie Mexico China Roemenie Iran

Paradepaard van nieuwe generatie reactoren in Europa: EPR Olkiluoto (Finland) Nieuwbouw snelheid en kosten Flamanville, Frankrijk Verwachtingenkostenin bedrijf 2002: beslissing bouw2,4 miljard2008 febr. 2005: bouwbegin3 miljardapril 2009 augustus 20095,4 miljardmidden 2012 december 20128,5 miljard2016 Nu, april 2014 ??????? ( ) Verwachtingenkostenin bedrijf 2004 beslissing bouw3 miljard2012 juli miljard2014 oktober 20138,5 miljard2016

Hoelang zijn kerncentrales in bedrijf?

2012 Uranium Productie (ton U) Kazakstan Ukraine960 Canada 8999 Zuid-Afrika465 Australië 6991 India385 Niger 4667 Brazilië231 Namibië 4495 Tsjechië228 Rusland 2872 Roemenië 90 Uzbekistan 2400 Duitsland 50 USA 1596 Pakistan 45 China 1500 Frankrijk 3 Malawi 1101 Uraniummijnbouw

Uraniumprijs ( )

Uraniumprijs ( )

Verrijking •Natuurlijk uranium 0,7 % splijtbaar U-235 •Voor gebruik in kerncentrale: 4 a 5% •Restproduct is verarmd uranium

Verrijkingscapaciteit per land (ton SWU/jaar) Rusland Duitsland4000 USA China1900 Frankrijk Japan1250 Ver. Koninkrijk 5000 Pakistan 5 Nederland 6200 India 4,5 Iran 9

Belangrijk proliferatie-probleem is verrijkingstechnologie

Nederland belangrijke speler verrijkingsmarkt • Ruim 25% van wereld verrijkings-capaciteit • Almelo: (6.200 tSWU/j;) ongeveer 10% = 40 kerncentrales

Radioactief afval: geen oplossing •Nederland: –100 jaar tijdelijke bovengrondse opslag (COVRA). Daarna? –Opslag in geologische formaties (zout) –Voorbeeld Duitsland: Asse en Gorleben •2015: EU wil Nationaal Afvalplan met tijdsplan –Voor zoveelste keer inspraakcircus; beleid ligt vast •Nergens oplossing •Internationale opslag?

Veiligheid Huidige reactoren •veel veiligheid-gerelateerde gebeurtenissen vinden jaar in, jaar uit plaats zonder media aandacht of worden significant onderschat •het wijdverbreide geloof dat veiligheid toeneemt door leerprocessen en ervaring (‘lessons-learned’) klopt niet •abnormale gebeurtenissen ontstaan door veel verschillende redenen en oorzaken •een aantal van deze gebeurtenissen zouden hebben kunnen evolueren in ernstige ongelukken (‘near misses’) •de ‘veiligheidscultuur’ lijkt kleiner te worden

Veiligheid Factoren die veiligheid in toekomst gaan beïnvloeden: •Teruggang van kennis en infrastructuur om kennis te behouden •Liberalisering van elektriciteitsmarkt (marktwerking, winst) •Aardbevingen •Klimaatverandering •Toenemende sociale en politieke instabiliteit •Oplopende leeftijd van reactoren

Radioactieve straling •Normen gevolg van onderhandelingen (ALARA) •Lage stralingsdoses. –Epidemologische studies ondersteunen aanwijzing voor verhoogd kankervoorkomen bij nucleaire installaties (NLT). •Stralingsnormen gebaseerd op volwassen man: –jongetje (baby) heeft een 3,7 x grotere kans op kanker van dezelfde hoeveelheid ontvangen straling –meisje (baby) heeft een 4,5 x grotere kans op kanker van dezelfde hoeveelheid ontvangen straling

Fukushima: aardbeving & tsunami

Aardbeving: –9 Schaal van Richter (120 km op zee) –bij Fukushima binnen ‘design base values’ –50 min. tussen aardbeving en tsunami –Stralingsmeter 1,5km van centrale alarm minuten voor tsunami –Ook verhoogde straling in kerncentrale 1 –probleem: alle apparatuur vernietigd door tsunami Meltdowns: –3 meltdowns

Problemen: –splijtstofstavenbasin reactor 4 –Lekkages in grondwater en zee –Aardverschuivingen –Afval door decontaminatie bodem –Ontmanteling reactoren; 30 jaar sarcophaag Evacuaties: – mensen geevacueerd of gevlucht –Nog steeds mensen niet terug –Geen (of heel) weinig schadeloosstelling Gevolgen: –Vele duizenden bloot gesteld aan straling –Geen veilige hoeveelheid straling (LNT) –Duizenden km2 besmet

Evacuaties •Na Tsjernobyl evacuatiegrens: 5 milliSievert/y •in Japan: evacuatiegrens 1 milliSievert/y •Na Fukushima verhoogd tot 20 milliSievert/y •Om evacuatie te voorkomen van steden Fukushima (70 km; 450,000) en Koriyama (60 km; 550,000)

Kleine kansen en grote gevolgen •Tsjernobyl –Slachtoffer range •Fukushima –Range

samenvatting •Oude problemen niet opgelost: –Uraniummijnbouw –Straling –Radioactief afval –Kleine kans op grote ongelukken •Kernenergie en kernwapens: siamese tweeling •Vergroot politieke instabiliteit

samenvatting •Oude problemen niet opgelost: –Uraniummijnbouw –Straling –Radioactief afval –Kleine kans op grote ongelukken •Kernenergie en kernwapens: siamese tweeling •Vergroot politieke instabiliteit Kernenergie lijkt vaak het doel; terwijl het alleen maar een middel is om water te verwarmen. Kernenergie? Nee bedankt!