Informatie-uitwisseling Henk Don Symposium ‘Zorg voor gegevens’ 21 september 2011

Opzet presentatie Rol NMa Marktwerking in de ziekenhuissector Hoe kijkt de NMa naar informatie-uitwisseling tussen concurrenten? Handvatten beoordeling informatie-uitwisseling Handvatten in de praktijk: Toezeggingsbesluit Ziekenhuiszorg Amsterdam

Rol NMa Missie: “MARKTEN LATEN WERKEN” Markt zoveel mogelijk zelf ‘t werk laten doen. NMa: Bewaken dat spel goed wordt gespeeld. Binnen alle sectoren, dus ook zorg. Zorgmarkten laten werken: meer welvaart, innovatie, zorgpatiënt plukt de vruchten Missie: goed werkende markten zorgen voor (nieuwe) producten en diensten waarvoor een consument niet te veel betaalt. Binnen alle sectoren, dus ook zorg maar wel op eigen merites beoordelen (o.a. informatieasymmetrie, onzichtbaarheid prijzen, schaarste en driehoeksrelatie zorgconsumptie en financiering) Spel bewaken binnen zorg: De politiek heeft besloten marktwerking in de zorg te introduceren en de NMa ziet daarop toe op basis van de Mw. Wij bewaken de ruimte die er is voor concurrentie Ook bij gereguleerde marktwerking: NMa is alert en beschermt de ruimte die er is

Marktwerking in ziekenhuissector (1) Belangrijk segment van de zorg is de ziekenhuissector (sinds 2005 marktwerking) Al enige jaren expliciet op NMa-agenda Kansen voor ziekenhuizen  door zich op de markt onafhankelijk van elkaar op te stellen kunnen ziekenhuizen zich ten opzichte van elkaar onderscheiden Van elkaar onderscheiden kan op kwaliteit maar steeds meer ook op prijs  Per 1 januari 2012 verruiming van het B-segment naar 70%

Marktwerking in ziekenhuissector (2) Maar marktwerking betekent ook risico’s indien regels Mededingingswet worden overtreden En goede zorg draait vaak ook om effectieve samenwerking De hoofdregel voor toezicht van de NMa in de zorg: ‘Samenwerking is toelaatbaar, tenzij…’ De NMa grijpt alleen dan in als de cliënt/afnemer (bijvoorbeeld verzekeraars) de dupe is of dreigt te worden  dan zijn vaak ook de publieke belangen juist in gevaar!

Het mededingingstoezicht door de NMa Drie wettelijke taken: Kartelverbod Verbod misbruik van economische machtspositie Fusiecontrole Algemene regels gelden voor alle sectoren van de Nederlandse economie waar concurrentie mogelijk is.

Het kartelverbod Artikel 6 Mw: “Een overeenkomst of onderlinge afgestemde gedraging tussen ondernemingen die ertoe strekt of ten gevolge heeft dat de mededinging wordt beperkt” Onzekerheid is belangrijk voor concurrentie Informatie-uitwisseling kan onzekerheid en verborgen concurrentie tussen ondernemingen wegnemen Afbakening Informatie-uitwisseling ondersteunend aan een andere mededingingsbeperkende gedraging, bijvoorbeeld een marktverdeling, wordt samen met die andere gedraging beoordeeld. Deze presentatie gaat over zuivere informatie-uitwisseling. Wanneer leidt alleen het enkele feit dat concurrenten informatie met elkaar delen tot een beperking van de mededinging?

Hoe kijkt de NMa naar informatie-uitwisseling tussen concurrenten? Positieve gevolgen: informatie-uitwisseling kan door bevordering van de concurrentie bijdragen aan lagere prijzen, hogere kwaliteit en daarmee aan meer welvaart (benchmark, best practices, uitwisselen patiëntgegevens ten behoeve van kwaliteit van de zorg, wetenschappelijk onderzoek) Negatieve gevolgen: maar het kan er ook toe leiden dat ziekenhuizen niet meer zelfstandig hun marktstrategie bepalen, maar deze in overleg met elkaar afstemmen of, zonder te overleggen, de uitgewisselde informatie in hun afwegingen over hun eigen strategisch beleid gebruiken  risico op inefficiënties, gebrek aan innovatie, kwaliteitsdaling, prijs/kosten verhoging

Wat mag wel en wat mag niet?  NMa kan geen “lijstjes” maken; beoordeling is casusspecifiek Maar NMa biedt wel handvatten zodat ziekenhuizen zelf de afweging kunnen maken of zij de gewenste informatie kunnen uitwisselen zonder de Mededingingswet te overtreden. Bij centrale vraag: eventueel toevoegen: Je wordt dan geacht niet meer onafhankelijk en zelfstandig je marktgedrag te bepalen.

Handvatten beoordeling informatie-uitwisseling (2) Wel effect informatie-uitwisseling op de mededinging heeft, hangt af van: Kenmerken van de markt Kenmerken van de informatie-uitwisseling

Kenmerken van de markt Negatieve gevolgen van informatie-uitwisseling zijn eerder te verwachten indien sprake is van: geconcentreerde markt met weinig aanbieders waarbij (bijna) alle aanbieders meedoen aan de uitwisseling hoge toetredingsdrempels stabiele of voorspelbare vraag- en aanbodsituatie markt met veel onderlinge samenwerkingsverbanden relatief intransparante markt zonder de uitwisseling

Kenmerken van de informatie-uitwisseling Negatieve gevolgen te verwachten indien de uitwisseling concurrentiegevoelige informatie betreft Informatie is meer concurrentiegevoelig naarmate het gaat om: Strategische gegevens (prijs, gerealiseerde of voorgenomen productie, afzet, herkomst patiënten, strategische plannen) Gedetailleerde informatie ipv ruime categorieën Naar de individuele onderneming herleidbaar (geen benchmark) Interne bedrijfsinformatie die niet openbaar beschikbaar is Niet in de openbaarheid uitgewisseld Actuele informatie Frequente uitwisseling

Centrale vraag Stel jezelf als onderneming de vraag: Leidt de beoogde informatie-uitwisseling tot het wegnemen van onzekerheden bij mij over het voorgenomen handelen en strategie van individuele ziekenhuizen met wie de informatie wordt gedeeld? Ja  Niet Doen! Anders, mogelijk optreden NMa

Conclusie: wat mag wel? Benchmark waarbij onderneming alleen geïnformeerd wordt over de eigen positie en niet die van individuele concurrenten Geaggregeerde marktinformatie Openbaar beschikbare informatie Historische informatie (Wat is actueel/wat is historisch? -> afhankelijk van de bijzondere kenmerken van de betreffende markt)

Toezeggingsbesluit Ziekenhuiszorg Amsterdam (1) Kenmerken uitgewisselde informatie Gegevens van individuele ondernemingen Niet–prijsinfo maar toch concurrentieparameter bedrijfsvertrouwelijk strategisch bruikbaar Zeer gedetailleerd In toenemende mate actueel en frequent Niet toegankelijk voor derden Kenmerken van de markt Hoge dekkingsgraad Toetreding beperkt Totale vraag- en aanbodsituatie vrij stabiel Veel samenwerking Zonder uitwisseling intransparant Uitgewisselde informatie betrof: LMR/LAZR-cijfers (LMR=Landelijke Medische Registratie, dus klinisch; LAZR=Landelijke Ambulante Zorg Registratie, dus poliklinisch), o.a. Klinische, dagbehandelingen, Woongemeente/stadsdeel Specialisme Kwartaalcijfers FB Productierealisatie DBC-informatie (pilot) Postcode patiënt op wijkniveau Periode Hoofddiagnose

Toezeggingsbesluit Ziekenhuiszorg Amsterdam (2) Gevolgen informatie-uitwisseling: Inzicht in marktaandelen van de individuele ziekenhuizen op specialisme- en diagnoseniveau Inzicht in historische en actuele marktposities en marktgedragingen individuele ziekenhuizen Ook zicht op (gezamenlijke) aandeel derden Inzicht in gedetailleerde herkomstgegevens van patiënten van de individuele ziekenhuizen. Inzicht in portfolio’s van individuele ziekenhuizen en verschuivingen daarin. Inzicht in ‘productieprofiel’ en onder- en overproductie van individuele ziekenhuizen.

Toezeggingsbesluit Ziekenhuiszorg Amsterdam (3) Conclusies onderzoek NMa: Uitgewisselde informatie is concurrentiegevoelig van aard. Onzekerheid werking markt/strategie concurrenten structureel gereduceerd. Onwaarschijnlijk dat ziekenhuizen zonder de uitwisseling gedrag hadden kunnen coördineren en onderhandelingspositie ten opzichte van de verzekeraar hadden kunnen versterken op een wijze die met de informatie-uitwisseling wel mogelijk is gemaakt. Informatie-uitwisseling heeft kunnen leiden tot afnemende onafhankelijkheid van strategisch gedrag  risico voor de eerder genoemde negatieve gevolgen Mogelijk dat men met uitwisseling ook kwaliteit van zorg heeft kunnen/willen bevorderen, maar uitwisseling zoals aangetroffen noodzakelijk noch proportioneel daartoe

Toezeggingsbesluit ziekenhuiszorg Amsterdam (4) Wat houdt de toezegging in? Ziekenhuizen hebben de toezeggingen gedaan dat zij binnen platform SIGRA : De in het toezeggingsbesluit beschreven (en vergelijkbare) concurrentiegevoelige informatie niet meer te zullen uitwisselen door middel van een systeem van informatie-uitwisseling. Alleen commercieel gevoelige, naar individuele ziekenhuizen herleidbare informatie te zullen delen, voor zover > 12 maanden, Alleen informatie die naar haar aard commercieel gevoelig is te zullen delen in de vorm van een geanonimiseerd marktonderzoek of benchmarkinformatie.. Andere aanbieders in regio onder gelijke voorwaarden toegang te verlenen tot de informatievoorziening binnen SIGRA-verband. NMa toegang te geven tot notulen van bijeenkomsten en alle andere relevante documenten van sectie Ziekenhuizen van SIGRA en subcommissie. Jaarlijks de jaarrapportage van activiteiten van SIGRA aan de NMa zullen toesturen, incl. overzicht informatie die door systeem van informatie-uitwisseling tussen de leden is uitgewisseld.

Twijfel? Europese Commissie: Richtsnoeren horizontale samenwerking (14 januari 2011 C11/20) NMa: Richtsnoeren Samenwerking Ondernemingen (2008) NMa: Richtsnoeren in de Zorgsector (2010) NMa: Toezeggingsbesluit Ziekenhuiszorg Amsterdam (december 2010) Huur mededingingsrechtelijke expertise in! Nieuwe richtsnoeren Commissie geven handvat beoordeling casus (i.g.v. gevolgbeperking) Onderzoek marktomstandigheden: marktdekking en marktkenmerken (mate van transparantie, concentratie, complexiteit, stabiliteit, symmetrie, et cetera). Kenmerken van de informatie-uitwisseling: commercieel gevoelig, openbaar/niet openbaar, geaggregeerd/geïndividualiseerd,ouderdom, frequentie.

Casusposities 1 en 3 De basis….. Het recht: artikelen 101 VWEU en 6 Mw, Richtsnoeren Samenwerking ondernemingen (NMa, 2008), Horizontal cooperation guidelines (Europese Commissie, 2011) Grondgedachten: onafhankelijkheid en onzekerheid zijn belangrijk voor het concurrentieproces Collusie en “Stilzwijgende coördinatie” Geen digitale toepassing, “’alle omstandigheden in ogenschouw nemen”

Concurrentiegevoeligheid Over welke parameters gaat het? (Prijs, productie, afzet, klanten) Mate van detail (individueel vs geaggregeerd) Actualiteit (hoe oud?) en frequentie (hoe vaak?) Kenmerken van de markt (gefragmenteerd / geconcentreerd?) Toegankelijkheid: tussen wie wordt informatie uitgewisseld en voor wie is die toegankelijk?