Luisteren naar kinderen De nieuwe methode voor overleg in het gezin Dr. Thomas Gordon Tirion (Baarn), z.j. Eerder verschenen bij Elsevier (Amsterdam) in 1976 Vertaling van P.E.T. parent effectiveness training (1970)

Acceptatieschema voor ouders Alle mogelijke gedragingen van het kind Acceptatie De grens tussen acceptatie en niet-acceptatie is individueel bepaald en kan ook verschuiven of verschillen per kind. Ook kan die per situatie of dag veranderen. Niet-acceptatie 2

Ouders zijn menselijk Acceptatie is persoonlijk Acceptatie is situatieafhankelijk (en stemmingsafhankelijk) Acceptatie kan per kind verschillen Ouders kunnen (en mogen) inconsequent zijn Ouders hoeven geen gesloten front te vormen

Communicatie in schema Code Coderings proces Decoderings proces kind ouder Actief luisteren: controleren of de boodschap juist is vertaald

Hinderpalen voor actief luisteren Bevelen, dirigeren, commanderen Waarschuwen, berispen, dreigen Vermanen, moraliseren, preken Adviseren, oplossingen of suggesties aandragen De les lezen, beleren of logische argumenten aanvoeren Oordelen, kritiseren, het ermee oneens zijn, beschuldigen Prijzen, het ermee eens zijn Schelden, belachelijk maken, beschaamd maken Interpreteren, analyseren, diagnose stellen Geruststellen, sussen, troosten Uitvragen, ondervragen, vragen stellen Zich terugtrekken, afleiden, toegeven, over iets anders praten

Voorwaarden voor actief luisteren Je moet tijd hebben Je moet echt willen helpen Je moet in staat zijn om de gevoelens van het kind te accepteren Je moet er vertrouwen in hebben dat het kind het aankan Niet vergeten dat gevoelens van voorbijgaande aard zijn Je moet het kind zien als een zelfstandig individu

Ik-boodschap Niet-aanvallende communicatie gaat het beste in een ik-boodschap: Benoem het gevoel dat je krijgt Benoem het gedrag waardoor het komt Benoem de gevolgen van dat gedrag Probeer de ik-boodschap positief te formuleren

Wie heeft het probleem? Het probleem ligt bij het kind Het kind ervaart een probleem Acceptatiegebied Geen probleem acceptatielijn Het gedrag van het kind is een probleem voor de ouder Het probleem ligt bij de ouder Niet- acceptatiegebied

Probleem ligt bij het kind Probleem ligt bij de ouder Het kind begint met contact zoeken Ouder is toehoorder Ouder is raadgever Ouder wil kind helpen Ouder is klankbord Ouder is het kind behulpzaam bij het zoeken naar eigen oplossing Ouder accepteert de oplossing van het kind Ouder is allereerst geïnteresseerd in de behoeften van het kind Ouder is min of meer passief De ouder begint met contact zoeken Ouder is zender Ouder oefent invloed uit Ouder wil zichzelf helpen Ouder wil zijn ongenoegen kwijt Ouder moet zelf een oplossing zoeken De oplossing moet voor de ouder bevredigend zijn Ouder is voornamelijk geïnteresseerd in zijn eigen behoeften Ouder is assertief

Als het probleem bij de ouder ligt, heeft deze drie opties: Het kind veranderen De omgeving veranderen Zichzelf veranderen Hyperlinks naar de relevante dia’s in de presentatie. 10

Conflictoplossende strategieën Win/verliesmethodes Methode I: de ouder wint Methode II: het kind wint Deze methodes gebruiken macht Geen verliesmethode Methode III: onderhandelen tot een voor iedereen aanvaardbare oplossing gevonden is Hierbij wordt geen macht gebruikt Bij methode III voelt het kind zich geaccepteerd als volwaardig lid van het gezin en voelt zich medeverantwoordelijk voor het vinden van een oplossing en daarna een goede uitvoering daarvan. 11

Gebruik van macht – gevolgen (lange termijn) Verzet, zich afzetten, opstandigheid, negativisme Haat, boosheid, vijandigheid Agressie, wraakneming, terugslaan Liegen, gevoelens verbergen Anderen de schuld geven, klikken, bedriegen Domineren, de baas spelen, tiranniseren Punt 1-8: het kind zoekt de confrontatie op, rebelleert. 12

Gebruik van macht – gevolgen (lange termijn) Beslist willen winnen, niet tegen verlies kunnen Een verbond sluiten, samenspannen tegen ouders Onderwerping, gehoorzaamheid, meegaandheid De gunst zoeken, in een goed blaadje proberen te komen Inschikkelijkheid, gebrek aan zelfredzaamheid, bang zijn iets nieuws te proberen, eisen dat succes verzekerd is Zich onttrekken, ontsnappen, fantaseren, regressie Punt 9-12: conflictvermijdend gedrag, het kind maakt de eigen wil ondergeschikt aan die van de ouders. 13

Wanneer wel methode I (macht) Bij direct gevaar Bij ernstige tijdnood Als de behoeften van de ouder zeer kritiek zijn In die gevallen is de ouder ook niet in staat om de juiste gemoedsrust te vinden om methode III te gebruiken De kritieke behoeften van een ouder kunnen volgens Gordon bijvoorbeeld ook zijn dat de ouder op dat moment persé iets op TV wil zien. De reden dat dan toch voor Methode I gekozen wordt, is dat Methode III oprechte wil vereist. Een ouder die er met zijn hoofd/hart niet bij is, is niet 100% eerlijk en daarom zal Methode III niet effectief zijn. Dit is wat bedoeld wordt met “de juiste gemoedsrust”. 14

Zes fasen van de geen-verliesmethode De aard van het conflict vaststellen en verder definiëren Eventuele alternatieve oplossingen bedenken De alternatieve oplossingen evalueren Beslissen wat de meest aanvaardbare oplossing is (gezamenlijk) Bedenken hoe de oplossing uitgevoerd kan worden (concrete afspraken) Naderhand nog eens nagaan of de oplossing werkt

Bij conflicten tussen kinderen onderling Ga geen scheidsrechter spelen Stimuleer het gebruik van de geen- verliesmethode door de kinderen onderling Begeleid hen door actief te luisteren (en te vertalen)

Deze aanpak werkt alleen bij behoeftenconflicten en niet bij waardebotsingen. Normen en waarden kunnen niet worden opgedrongen, maar alleen overgedragen door het goede voorbeeld te geven. 17

Waardebotsingen vereisen acceptatie Behoeftenconflicten Huiswerk: hoelang, hoeveel, wanneer Kleding / kapsel Keuze van vrienden Besteding van zakgeld Etc. Problemen die voor de verantwoording van de kinderen gelaten worden. Er wordt geen gezamenlijke oplossing gezocht. Meehelpen in het huishouden Zakgeld: hoeveel en wat moet er allemaal van betaald worden Gebruik van de telefoon Etc. Problemen waar een oplossing voor gezocht gaat worden, waarbij beide partijen winst boeken.

Onaanvaardbaar gedrag veranderen door de omgeving te veranderen De omgeving verrijken De omgeving verarmen De leefruimte van het kind uitbreiden De leefruimte van het kind beperken De omgeving vereenvoudigen Een alternatieve activiteit aanbieden Het kind voorbereiden op verandering in zijn omgeving Organiseer met oudere kinderen zoveel mogelijk van te voren

Conflicten voorkomen door zelf te veranderen Soms loont het om ook kritisch de eigen houding te evalueren: in alle andere relaties (op de werkvloer, bij vrienden, etc.) gebeurt het wel eens dat de eigen houding aangepast moet worden om conflicten te voorkomen. Dat geldt soms ook voor opvoeder-kind relaties. Incidenteel aanpassen is iets anders dan altijd maar toegeven (methode II). 20

Door zelf te veranderen is het makkelijker om voor jou niet-acceptabel gedrag toch te accepteren. Laat het kind zien dat het onvoorwaardelijk wordt geaccepteerd, en ouderliefde niet afhankelijk is van het voldoen aan ouderlijke verwachtingen. Voor wat betreft schade door ouderlijke verwachtingen: zie ook Alice Miller, Het drama van het begaafde kind. 21