Kenmerk 16 De expansie van de christelijke wereld naar buiten toe, onder andere in de vorm van de Kruistochten Les 3: Het Grote Schisma van 1054

Let op! Deze presentatie geldt als achtergrondinformatie bij het Schisma van 1054 (zie p.44; eerste kolom)

H3:§ 1:p54 Voorgeschiedenis Geen eenheid christelijke wereld na splitsing Oost- en West Romeinse Rijk en na het uiteen vallen van het Westen. Verschil in kerktaal: welk? Positie paus boven de andere 4 patriarchen (o.a. Constantinopel) of gelijkwaardig Verschillen rituelen en doctrines de belangrijkste was de filioque-kwestie

5 zetels patriarchen Alexandrië, Antiochië, Constantinopel, Jeruzalem en Rome

Filioque-kwestie Is de Heilige Geest* ontsproten aan de Vader en de Zoon (filioque) of alleen aan de Vader? In de 4e eeuw was het Credo alleen aan de Vader Grieks-christelijke wereld hield vast aan dit Credo: ex patre In de zesde eeuw in Spanje komt er in het Westen een aanpassing, overgenomen door Karel de Grote in de achtste eeuw de filioque-doctrine (dus ook aan en de Zoon) Vanaf 1014 in katholieke geloofsbelijdenis er is geen hiërarchie binnen Drie-eenheid. *De Heilige Geest wordt binnen het christendom beschouwd als de Geest van God. Samen met God de Vader en de Zoon van God vormt de Heilige Geest de Heilige Drie-eenheid. Volgens de algemene opvatting werd deze leer officieel vastgesteld op het Concilie van Nicea, in 325 NC.

1054: Geloof en Politiek In 1054 inhoudelijke discussie over filioque, maar politiek/macht leek belangrijker Pausen (o.a. Gregorius VII) eisten hoogste leergezag christelijke kerk. Filioque werd toetssteen als over hereniging werd gesproken. Voor Byzantijnen was hereniging mogelijk als er een oecumenisch concilie kwam met deelname van Alexandrië, Antiochië, Constantinopel, Jeruzalem en Rome. Paus vond dit overbodig Byzantijnen moesten gewoon zijn primaatschap en leergezag accepteren.

Hereniging en machtsstrijd Paus Leo IX en de patriarch van Constantinopel Michaëlis Caerularius excommuniceren elkaar in 1054 (pas in 1965 wederzijds ingetrokken!) Hereniging kerk werd een doelstelling van de pauselijke politiek. Zeker het doel van Urbanus II (1088-1099), initiatiefnemer tot Eerste Kruistocht. Zag zich in zijn positie als leider christelijke wereld erkend toen Keizer Alexius Commenus (1081-1118) zijn hulp inriep tegen de islam. Verhoudingen werden alleen maar slechter (Vierde Kruistocht!). Parrallel lopen ook de ruzies tussen paus en koningen of keizers over wie het hoogste gezag had, zoals bij Frederik II): de investituurstrijd (kenmerk 15)

Paus Leo IX en Gregorius VII