De ziekte van Parkinson Casuïstiek en verpleegkundige interventies M. Postma, verpleegkundig consulent Parkinson

Inhoud Richtlijn V&V van mensen met Parkinson Casus 1, patiënte opgenomen in ziekenhuis Bespreking verpleegkundige diagnose & interventies Casus 2, poliklinische patiënt Operatie bij Parkinson Vragen

Richtlijn verpleging en verzorging van mensen met de ziekte van Parkinson Doel; aanbevelingen geven aan V&V wat het beste gedaan kan worden op bepaalde momenten in het zorgproces Tot stand gekomen door NVNV en Parkinson patiënten vereniging & Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie (NPCF)

Beschrijving van problemen volgens International Classification of Impairments Disabilities and Handicaps (ICIDH) opgesteld door de World Health Organisation (WHO) 16 veel voorkomende problemen uitgewerkt vlgs PES structuur

PES; P = Definitie Probleem E = Etiologie/Oorzaken, beschrijving van factoren die het probleem beïnvloeden of in stand houden S= Symptomen

Beschrijving van beoogd resultaat Interventies door verpleegkundige/verzorgende

Casus Vrouw, 53 jaar, 16 jr. Parkinson RvO; screening operatie Onvoorspelbare responsfluctuaties Mobiliteit moeilijk, o.a. freezing, valt

On-off fenomeen Off On Tremor minder/weg Rusttremor Kan goed bewegen Bradykinesie (traagheid van bewegingen) Rigiditeit (spierstijfheid) Problemen met het evenwicht On Tremor minder/weg Kan goed bewegen Soms dyskinesieën Balans vaak beter

Verpleegkundige aspecten bij medicatie; Inname van medicijnen op vaste tijden Observeren van werking van medicijnen Observeren van evt. bijwerkingen zoals; verwardheid, lage bloeddruk, dyskinesieën, on-off fenomeen Patiënt ondersteunen bij invullen van de Meerwaldtkaart

Verpleegkundige diagnose Verandering in lopen (blz.24)

Etiologie; verandering in lopen. Freezing Verandering van houding Angst, eerdere valervaring Medicatieproblemen

Symptomen Kan niet starten Valneiging Moeite met veranderen van richting Stopt onbedoeld voor obstakels Kan niet door open deur lopen Kan niet stoppen Loopt op tenen, te kleine passen

Interventies Geef begeleiding bij lopen Voer geen afleidende gesprekken tijdens lopen/geen dubbeltaken Adviseer zich goed te concentreren op maken van grote stappen. Adviseer gebruik te maken van cues bij freezing

Cues bij freezing Leer de patiënt zich voor te stellen over een voorwerp te stappen, gebruik evt. je eigen voet. Leer patiënt hardop te tellen om een eerste stap te maken Laat stappen op de plaats maken Leer stampend te lopen

Casus 2 Man, 66 jr oud, 5 jr. Parkinson Hobby’s; naar café gaan en daar biljarten Spraak moeilijker te verstaan Hallucinaties, partner weet niet hoe te reageren

Verpleegkundige diagnose Verandering in communicatie (blz. 27)

Etiologie; verandering in communicatie Rigiditeit On-off momenten Freezing Speekselvloed Schaamtegevoelens

Symptomen Moeite met formuleren van woorden; monotoon, zacht, onverstaanbaar Gezicht heeft minder expressie (maskergelaat) Dhr. isoleert zich in gezelschap Dhr. neemt minder deel aan gesprekken

Interventies Maak dhr bewust van en adviseer in goede lichaamshouding Consult logopedist Zorg voor goed oogcontact Vraag dhr bewust en langzaam te spreken Adviseer en stimuleer tot slikken

Vervolg interventies Adviseer met één persoon tegelijk te spreken Adviseer eerlijk te blijven wanneer hij niet verstaan wordt Adviseer informatie aan omgeving

Definitie hallucinaties; Psychische ervaring met het karakter van een waarneming die niet berust op een zintuiglijke prikkel en die door de patiënt voor waar wordt aangenomen. Bij Parkinson meestal sprake van visuele hallucinaties

20 % van de patiënten zonder dementie krijgen hier in de loop van het ziekteproces mee te maken 50% van de patiënten met dementerende symptomen krijgen hier mee te maken

Etiologie; hallucinaties Tekort aan dopamine en/of acetylcholine Anti-Parkinsonmedicatie (dopaminomimetica en/of anticholinergica Overgevoeligheid van dopamimereceptoren in het limbisch systeem Co-morbiditeit (infectie, dehydratie, slechte visus etc.)

Medische interventies Voorlichting patiënt en partner Afbouwen anticholinergica (Akineton, Artane, Disipal) Afbouwen amantadine (symmetrel) Afbouwen Selegiline (Eldepryl) Reduceren dopamine-agonisten (Permax, Parlodel, Requip, Sifrol) Starten neuroleptica (clozapine=Leponex of olanzapine=Zyprexa

(Parkinson) verpleegkundige interventies Signaleren Bespreekbaar maken Laagdrempelig bereikbaar zijn om luisterend oor te bieden Voorlichting geven aan patiënt/partner en aan collegae

(Vervolg) Verpleegkundige interventies Gestructureerd dagprogramma aanbieden Nachtlampje Geruststellen Partner tot steun zijn Eerlijk blijven; aangeven dat wat wordt waargenomen er niet is

Taken vpk. consulent Parkinson Signaleren van problemen; aandacht voor leefsituatie Zorgbehoefte inventariseren + zorgplan uitvoeren Informeren en instrueren patiënt en mantelzorg Laagdrempelig aanspreekpunt

Vervolg Initiëren van andere hulpverleners Aandacht/ondersteuning mantelzorg Ontlasten neuroloog Coördineren van communicatie tussen hulpverleners Bijdrage wetenschappelijk onderzoek

Andere behandelingsvormen; Fysiotherapie, ergotherapie, logopedie, revalidatiearts Lotgenotencontact; Parkinson Patiënten Vereniging Psychosociale steun; maatschappelijk werk en psycholoog

Operatie bij Parkinson Letseloperatie: aanbrengen van een laesie Stimulatie operatie: d.m.v. elektroden Bij ZVP meestal een stimulatie operatie

Welk gebied Thalamus (TH) Sub thalamus nucleus (STN) Globus Pallidum (GPI)

Keuze hersengebied Afhankelijk van de klachten Bij alleen tremor (TH) Complexe Parkinsonklachten (STN) Bij overbewegelijkheid (GPI)

Operatie indicaties Tremor Toename Parkinsonklachten Onvoldoende effect of bijwerkingen van de medicatie Overbeweeglijkheid (dyskinesieën)

Operatieresultaten Vermindering Parkinsonklachten als stijfheid,on –off klachten en overbewegelijkheid Toename ADL zelfstandigheid Toename sociale activiteiten Verandering rollen thuis: van afhankelijkheid naar zelfstandigheid Toename kwaliteit van leven

Bedankt voor jullie aandacht E-mail: M.Postma@amc.uva.nl