Adaptatiemaatregelen Kusttoerisme Workshop “Hoe dynamisch is ons kusttoerisme in tijden van klimaatverandering ?” Blankenberge, 14 oktober 2010 A. Volckaert (Arcadis) & R. De Sutter (Ugent)

Overzicht Inleiding tot CLIMAR Klimaatsveranderingen voor onze kust Toeristische waarden onder druk Aanpassingsmaatregelen Toelichting werksessie (namiddag)

Wat is CLIMAR ? SSD – onderzoeksproject Belspo Doelstelling In kaart brengen van CC effecten op zee en kust Ontwikkelen van een duurzame aanpassingsstrategie Eigenschappen Multi-disciplinair Beleidsrelevant Gevalstudies kustverdediging, visserij, kusttoerisme Klimaatverandering & autonome verandering www.arcadisbelgium.be/climar

Wat is CLIMAR ?

Klimaatsveranderingen voor onze kust Gevolgen van klimaatverandering voor onze kust: Algemene (Primaire) effecten Potentiële effecten aan de kust

Algemene effecten Algemene effecten intussen bekend maar onzekerheid over kwantitatieve effecten: Evoluties van gemiddelden: stijging van de temperatuur stijging van de zeewaterspiegel neerslagtoename in winter neerslagdaling in zomer meer verdamping Toename in extreme omstandigheden uitzonderlijke neerslagbuien meer hittegolven minder koudegolven Wat zal de klimaatverandering veroorzaken in onze contreien ? De algemene effecten zijn intussen bekend, maar er is nog veel onzekerheid over de ernst van de effecten; In grote lijnen ga je twee duidelijke veranderingen zijn : enerzijds evoluties van gemiddelden; anderzijds toename in extreme omstandigheden; Wat betreft evoluties van gemiddelden denken we hierbij aan verschillen in temperatuur, neerslag, evapotranspiratie, zeewaterniveau, etc. Op dit moment loopt er een onderzoek, voornamelijk getrokken vanuit het KMI, om een aantal van deze klimatologische parameters nog beter kwantitatief in kaart te brengen. We brengen hieruit enkele zeer recente illustraties.

Potentiële effecten aan de kust De kust is een “ climate hot spot “ Stijging zeewaterspiegel + verandering van de stormen (wind, golven)  meer kans op overstroming ? Stijging van de zeewatertemperatuur en de luchttemperatuur  meer toeristen ? Verandering in stroming (en sedimentatie)  impact naar de havens ? … Aan de kust zal men een concentratie krijgen van potentiële effecten, de kust is een “climate hot spot”; Enerzijds omwille van het samenkomen van een aantal primaire effecten vanuit de zee en landgebonden, anderzijds omdat de kust intensief gebruikt wordt voor tal van doeleinden Voorbeelden van mogelijke effecten aan onze kust zijn ….

Zeespiegelstijging Linkse figuur : interpollaties van de data uit het verleden voor Oostende (als basis voor de extrapolaties) in rechtse figuur Rechtse figuur : extrapollaties geven voor 2100 waarden tussen 20 cm en 200 cm.

Gemiddelde Temperatuur In the CCI-HYDR project, sponsored by Belspo and worked out by our RMI and Kuleuven; Climate change scenario’s were derived for different primary effects, such as temperature, rainfall, evapotranspiration. Here you see an illustration for the different scenario’s for mean temperature. The result are increases in average temperature in between 1,5 and 4 ° C in winter, But increases in between 2 and 7 ° C in summer. Voor de periode 2070 – 2100 ! CCI-HYDR

Scenario’s in CLIMAR M M+ W W+ Worst Air temperature + 2 °C + 4 °C Change air circulation No Yes Winter precipitation + 8% + 14% + 16% + 28% Wind velocity 0% + 4% - 2% Summer precipitation + 6% - 20% + 12% - 40% Sea water temp + 2.5% + 3.5% Mean sea level + 60cm + 60 cm + 93 cm + 200 cm Scenario’s zijn een antwoord op de vraag hoe om te gaan met de onzekerheid ? In Climar hebben we een 5tal scenario’s gebruikt, op basis van een aantal parameters : Luchttemperatuur, verandering in de luchtcirculatie, winterneerslag, windsnelheid, zomerneerslag, zeewatertemperatuur en stijging van het gemiddeld zeeniveau. Voor deze scenario’s zijn we vertrokken van de informatie die in Nederland beschikbaar was bij het begin van het project, en intussen hebben we deze scenario’s geverifieerd aan de hand van bijkomende informatie geproduceerd tijdens het Climar-project. Dit zijn de prognoses voor 2100, we hebben ook tussentijds voor 2050 scenario’s gebruikt.

Overstromingsscenario CLIMAR Ter illustratie wordt hier het overstromingsrisico weergegeven voor het scenario 2100 (uitgevoerd door het WL, partner binnen CLIMAR). Hierbij is duidelijk dat grote delen van de kust en het hinterland bedreigd zijn ten gevolge van klimaatveranderingen, met een potentieel risico op schade en slachtoffers. Wel vermelden dat enkel is gekeken naar natuurlijke zeeweringen (volgens mij, misschien nog ‘ns checken bij johan reyns)

Toeristische waarden onder druk Belang van kusttoerisme Toeristische waarden onder druk

Belang van kusttoerisme Strategisch Beleidsplan Kust Westtoer & Toerisme Vlaanderen Intens gebruik van de kust Dagtoerisme: 18,1 M (2009) Verblijfstoerisme (2007): Commercieel: 16,8 M overnachtingen 2° verblijven: 17,2 M overnachtingen Jachthavens: 0,15 M overnachtingen Economisch belang kusttoerisme (KT) Belang van kusttoerisme Bron: Westtoer Commercieel verblijfstoerisme: < 31 dagen; hotels, jeugdherbergen, gastenverblijven, vakantiewoningen in parken, campings, etc. 2 ° Verblijven: > 31 dagen; gemengd gebruik; vakantiehuizen, vaste standplaatsen op campings Daarnaast ook nog marina’s (maar hier buiten beschouwing); aandeel klein Bron: Westtoer (2009); cijfers van jaar 2007 In 2007 genereerde het verblijfstoerisme (=holiday tourism) een totale omzet van ca. 1,9 miljard Euros; waarvan ca.1 miljard € door het commercieel verblijfstoerisme (51.4%), 931 miljoen € door de tweede verblijven (47.9%) en 12,5 miljoen € door het verblijf in jachthavens (0.6%). Ter vergelijking, het dagtoerisme genereerde ongeveer 687 miljoen Euros of bijna 1/4 van de totale omzet van het kusttoerisme (2,6 miljard euros). Bron: presentatie Westtoer (2010); cijfers van jaar 2009 Gelijkaardige patronen werden gevonden voor het jaar 2009. Hier ontbreken wel data voor de jachthavens, waarvan het aandeel relatief beperkt is.

Belang van kusttoerisme Economisch belang kusttoerisme (KT) Dagtoerisme - 2009 (Westtoer, 2010) Verblijfstoerisme - 2007 (Westtoer, 2009) Geen recente data voor 2009 Enkel data voor Reca (restaurant – café) Reca: Commercieel: 15,51 €/pers 2° Verblijf: 9,47 €/pers Bevindingen Reca belangrijkste aandeel Bij crisis, geen besparing op Reca, wel bv. op shopping

Toeristische waarden onder druk - Algemeen Secundaire effecten Ecologische Water kwaliteit Habitat kwaliteit Habitat wijziging Productiviteit Geografische veranderingen Introductie niet-inheemse soorten Biodiversiteit Economische Veranderingen in productie Productie waarde Exploitatie kosten Schadekosten Nieuwe opportuniteiten Economisch resultaat Sociale Aantrekkingskracht Tewerkstelling Vestiging Veiligheid Bereikbaarheid Gezondheid Culturele waarde Welzijn Impacttabel opgesteld Relatie nagegaan met klimaat; gezocht naar evenwicht ecologische, socio-economische factoren Prioriteit opgesteld Hoe te meten: welke indicator? Zijn er reeds voorhanden?

Toeristische waarden onder druk - Indicatoren CLIMAR indicatoren kusttoerisme Verlies van strandoppervlakte Potentiële toename van aantal zeezoogdieren Toename aantal topdagen door betere weersverwachtingen Toename reistijd voor dagtoerisme Verhoogd risico schade aan jachthavens Stijging toegevoegde waarde kusttoerisme

Verlies van strandoppervlakte Definitie % recreatief strand dat erodeert per jaar Verantwoordelijke instantie MDK, Afdeling Kust Methodologie Def. recreatief strand = 100% droog + 10 % nat Bepaling droog & nat strand voor CLIMAR scenario’s (erosiemodel WL) Koppeling van erosiemodellen (WL) aan het recreatief strand Koppeling aan aantal toeristen/m² Verantwoordelijke instantie: soms te interpreteren in termen van monitoring Een eerste stap was het definiëren van het deel van het strand dat van belang is voor dagtoerisme. Het droge strand (het strand dat beschikbaar blijft bij vloed) is voor recreatie het meest belangrijke. Een breed nat strand biedt mogelijkheden voor strandsporten, maar voor het reguliere toerisme lijkt het droge strand van het grootste belang. (in NL onderzoek: als over het strand wordt gesproken gaat het over het droge strand met de duinvoet bepaald op +3m NAP) Definitie droog en nat strand hier (check WL)? Droog strand (berekeningen WL); nat strand = totaal – droog In principe is de breedte van het droogstrand gelijk aan de afstand tussen de dijk of duinvoet en de hoogste golfoploop van het laatste hoogtij. Als je het 'altijd' (behalve bij storm) droge strand wil: gemiddelde springhoogwaterlijn is ongeveer +4.5 à 5m TAW. De duinvoet is eerder een morfologisch begrip dan een vaste hoogte, en wil al eens verschillen naargelang je embryonale voorduinen hebt of niet, duinkliffen,... Voor onze berekeningen heeft Katrien de 'veiligheidslijn' van AKust gebruikt, die niet altijd overeenkomt met de grens van het strand. Ik weet dat de 'duinvoet'-conventie voor AKust +7m TAW is. Zeewaartse grens van het natstrand is +1.5m TAW. Analoog is daarom voor de sector kusttoerisme gekozen om het volledige droogstrand en een klein gedeelte (10%) van het natstrand te bekijken als potentieel bedreigd strand door klimaatsveranderingen. Koppeling met aantal dagtoeristen per topdag (zie verder)

Verlies van strandoppervlakte Prognoses 2040 & 2100 Verlies van strandoppervlakte Hier worden de totale oppervlaktes droog en natstrand weergegeven en hun evoluties volgens het scenario. Voor het recreatief strand zou dus maar rekening gehouden worden met 10% van het nat strand.

Verlies van strandoppervlakte Methodologie Koppeling aan aantal toeristen/m² Geen data over max. verzadiging strand Aannames: Topdag = verzadiging Toeristen op topdag (bron Westtoer) Dagtoeristen: 250.000 Verblijfstoeristen: 300.000 (factor x1,2) Belang van strandbreedte Decisio (2009): NL stranden Minimaal: 50 m droog strand Optimaal: 70 à 90 m droog strand Maximale grens: 170 m droog strand Een koppeling met het aantal dagtoeristen per topdag is nodig om in een later stadium de socio-economische meerwaarde van het recreatief strand te kunnen berekenen. U zult merken dat een vertaling van een bepaalde indicator naar een inschatting van het aantal dag/ verblijfstoeristen een basisstap zal zijn om het algemeen socio-economisch belang van een bepaalde indicator uit te drukken. Er zijn bij ons geen gegevens bekend over het max. aantal strandgangers per m² die nog als aangenaam wordt ervaren. Als uitgangspunt om toch enige vorm van kwantificatie toe te laten hebben we ons gebaseerd op het aantal toeristen per kustgemeente op een topdag. Er is ook een extrapolatie gedaan voor het aantal verblijfstoeristen (van factor 1,2 ) gebaseerd op het aantal dagtoeristen en verblijfstoeristen op een topdag. Naast de dichtheid van de toeristen op het strand zou ook de strandbreedte van belang kunnen zijn. Een Nl studie heeft aangetoond dat een strandbreedte van 50 m droogstrand minimaal noodzakelijk is. Optimaal wordt die strandbreedte rond de 70 à 90 m geschat (Decisio, 2009). De Nl stranden hebben gemiddeld 47 m droogstrand, en liggen hier dus onder. Het socio-economisch belang daalt echter ook eenmaal boven een bepaalde breedte van het strand, daar de afstand tot bepaalde faciliteiten afneemt. Deze grens zou voor de NL stranden op ongeveer 170 m liggen (Decisio, 2009). (Als in dit onderzoek over het strand wordt gesproken gaat het over het droge strand met de duinvoet bepaald op +3m NAP) Economische benefits beach nourishment 9 euro/m² (range between 3 and 19 euro per m²) based on number of assumptions about number visitors and beach area CLIMAR: andere manier van inschatting added value Is dit een aanvaardbaar uitgangspunt?

Potentiële toename van aantal zeezoog-dieren Definitie Potentiële toename aantal zeezoogdieren (ZZD) Verantwoordelijke instantie monitoring BMM – Strandingen, luchtobservaties & PoDs Methodologie Expert kennis J. Haelters Meest voorkomende soorten: bruinvis (tot 4.000 ind; vnl. late winter/begin lente), witsnuitdolfijn (5 tot 50), gewone zeehond (5 tot 50), grijze zeehond (5 tot 20) Figuur: aantal strandingen 1970 – 2009 (Haelters et al., 2010)

Potentiële toename van aantal zeezoog-dieren Prognoses 2040 & 2100 Ondanks bewijzen van CC op zeezoogdieren, onzekerheid rond prognoses door natuurlijke variatie en andere externe factoren 2040: verder zetting huidige trends 2100: bij creatie onverstoord habitat toename zeehonden bij toename t° mogelijk herstel van tuimelaar of gewone dolfijn, maar mogelijks verdwijnen van bruinvis en witsnuitdolfijn vertaling naar toeristisch potentieel? Meest voorkomende soorten: bruinvis (tot 4.000 ind; vnl. late winter/begin lente), witsnuitdolfijn (5 tot 50), gewone zeehond (5 tot 50), grijze zeehond (5 tot 20) For the scenario 2100 (Worst, sea temperature increase of 1.7 °C) it will be assumed that newly undisturbed habitat will be created, resulting in a potential increase of the seal population (up to some hundreds of seals). An increase of the sea water temperature with some degrees will potentially lead to the disappearance of harbour porpoise and white-beaked dolphin in favour of species like the common dolphin Delphinus delphis. Also a potential recovery of the bottlenose dolphin with a high touristic value is possible. Touristical potential: 100 day trips (max. 150 persons/trip) (summer: seals (ca. 60 day trips); winter/early spring: other sea mammals (ca. 40 day trips). Momenteel één organisatie gekend “North Sea Pelagics” die dergelijke trips organiseert, maar meerwaarde toeristische sector en economisch belang nog niet gekend.

Toename aantal topdagen door betere weersver-wachtingen Definitie Toename aantal topdagen Verantwoordelijke instantie Westtoer – dagtoerisme & weer Methodologie Definiëring types (top)dag i.f.v. weerparameters Bepaling # (top)dagen voor CLIMAR scenario’s Koppeling aan aantal dagtoeristen Alternatieve methode op basis van directe koppeling toeristen en weerparameters Toename aantal topdagen door betere weersver-wachtingen

Toename aantal topdagen door betere weersver-wachtingen Methodologie Definitie topdag (>200.000 toeristen): Temperatuur: 23° C Neerslag: 0 mm Uren zonneschijn: 8 hr Bepaling aantal topdagen voor CLIMAR scenario’s Aanname: topdagen ~ 50% dagtoerisme (dus factor x2) Aanname: verblijfstoeristen ~ dagtoerisme +20% (dus factor x1,2) Aanname: kustbevolking (215.000 inwoners) wordt niet in rekening gebracht Prognoses 2040 & 2100: ? Ev. verdere opsplitsing in types dagen (> 100.000; > 150.000 toeristen) indien die dagen ook gekoppeld kunnen worden aan bepaald weerpatroon

Alternatief topdag Alternatief op basis van reeds uitgevoerde berekeningen Westtoer (2003)

Toename reistijd voor dagtoerisme Definitie Toename reistijd uitgedrukt als de combinatie van verkeersintensiteit en schade aan de transportinfrastructuur Verantwoordelijke instantie monitoring Agentschap Wegen en Verkeer Statistics Belgium FOD economie Methodologie Gemiddeld aantal auto’s op de kustwegen (~ 88% dagtoeristen) Gemiddeld aantal toeristen per trein (~2,3 miljoen; 12% dagtoeristen) Schade transportinfrastructuur (WL) Reistijd van toeristen (gem. 1u30’) Toename reistijd voor dagtoerisme The traffic intensity at permanent measuring stations is collected by the Ministry of the Flemish Community – Agentschap Wegen en Verkeer, but not in an up-to-date centralized database including specific data on coastal traffic per month. Mobility data can also be found on Statistics Belgium of FPS Economy, but not specified for coastal traffic. Westtoer heeft in zijn presentatie rond dagtoerisme ook reeds data hieromtrent gegeven. Soms zelfs gespecifieerd per kustgemeente.

Toename reistijd voor dagtoerisme Prognoses 2040 & 2100 Nog in uitvoering Still to do: Max. reisduurbereidheid toeristen Verzadigingsgraad kustwegen (max. aantal auto’s) … Toename reistijd voor dagtoerisme The traffic intensity at permanent measuring stations is collected by the Ministry of the Flemish Community – Agentschap Wegen en Verkeer, but not in an up-to-date centralized database including specific data on coastal traffic per month. Mobility data can also be found on Statistics Belgium of FPS Economy, but not specified for coastal traffic. Westtoer heeft in zijn presentatie rond dagtoerisme ook reeds data hieromtrent gegeven. Soms zelfs gespecifieerd per kustgemeente.

Verhoogd risico schade aan jachthavens Definitie Schade aan infrastructuur in jachthavens (aanlegplaatsen, boten, …) ~ zeespiegelstijging, toename van stormen Verantwoordelijke instantie MDK, afdeling Kust Methodologie Kosten voor herstel van schade (in Euros); op basis van cijfers uit het verleden en/of prognoses met hydraulische schademodellen Prognoses 2040 & 2100 ? Nog geen indicatie van toenemende schade Verhoogd risico schade aan jachthavens Deze indicator wordt gedefinieerd als …. De impact van klimaatverandering op jachthavens (infrastructuur en vaartuigen) - in concreto de eventuele toename van schade door meer extreme stormen en zeespiegelstijging – wordt in het algemeen als vrij beperkt ingeschat. Er zijn nog geen indicaties dat deze schade aan het toenemen is. Indien er meer stormen zouden optreden, is het aanvoelen dat dit vooral meer schade zal teweegbrengen bij de infrastructuur die nu al gevoelig is. Bij stijging van de zeespiegel kan er eventueel een probleem optreden indien de buispalen onvoldoende hoog zijn. Schade aan vaartuigen : De laatste jaar werden er slechts 2 schadegevallen gerapporteerd aan de afdeling Kust. Monetaire informatie : we hebben informatie over het budget per jachthaven nodig voor het onderhoud van de jachthavens (cijfers van afdeling Kust); budget voor 2010 is ongeveer 2,8 miljoen euro. Rest van de tekst : zie slide Meer info : zie nota die ik vorige week doorstuurde.

Stijging toegevoegde waarde kusttoerisme Definitie Toegevoegde waarde = omzet – ingekochte goederen Verantwoordelijke instantie ? Methodologie Bepaling toeristen (dag- verblijfstoeristen) Bestedingspatroon Omzet /toegevoegde waarde van de verschillende activiteiten Prognoses 2040 & 2100 a.d.h.v. prognoses dag/verblijfstoeristen gekoppeld aan indicatoren * bestedingspatroon a.d.h.v. toegevoegde waarde/omzet van verschillende activiteiten binnen sector Stijging toegevoegde waarde kusttoerisme Verschillende activiteiten (mail LD): Drinkgelegenheden Personenvervoer over zee- en kustwateren Hotels en dergelijke accommodatie Vakantieparken Gites, vakantiewoningen en -appartementen Kampeerterreinen en kampeerauto- en caravanterreinen Eetgelegenheden met volledige bediening Eetgelegenheden met beperkte bediening Cafés en bars Discotheken, dancings en dergelijke Toeristische informatiediensten Exploitatie van schouwburgen, concertzalen en dergelijke Exploitatie van culturele centra en multifunctionele zalen ten behoeve van culturele activiteiten Exploitatie van monumenten en dergelijke toeristenattracties Beheer en instandhouding van natuurgebieden Exploitatie van sportaccommodaties Activiteiten van voetbalclubs Activiteiten van overige balsportclubs Activiteiten van watersportclubs Activiteiten van overige sportclubs Overige sportactiviteiten, n.e.g. Exploitatie van pret- en themaparken Exploitatie van recreatiedomeinen Overige recreatie- en ontspanningsactiviteiten, n.e.g.

Aanpassingsmaatregelen Waarom adaptatie Evaluatiecriteria aanpassingsmaatregelen Aanpassingsmaatregelen voor kusttoerisme

Waarom adaptatie Definitie Actie ondernemen om: De kans dat klimaatseffecten zullen plaatsvinden te reduceren; of Om de gevolgen ervan te reduceren Of is eerder reeds mitigeren? Het is belangrijk om te benadrukken dat het kusttoerisme zowel kansen kan zien als negatieve effecten zal ondergaan ten gevolge van klimaatsveranderingen. De maatregelen bestaan dus zowel uit maatregelen om de kansen te benutten als maatregelen om zich aan te passen aan de negatieve effecten. Het gevaar bestaat dat beide type maatregelen mekaar negatief beïnvloeden (dus vb. een maatregel om kans te benutten maakt dat een maatregel om zich aan te passen verder moet doorgedreven worden; of omgekeerd).

Evaluatie-criteria adaptatie CLIMAR evaluatiecriteria Adaptatie typologie Belangrijkheid (~effect vermindering) Haalbaarheid No-regret maatregel Ecosysteembenadering Multi-sectoraal karakter Dringendheid Institutionele complexiteit Adaptatie typologie: er bestaan verschillende manieren om adaptatie in te delen. Je kan bv. de mogelijke gevolgen delen (share loss; bv. door heffen van bepaalde taksen), je kan ze proberen te vermijden (avoid, door bv. in bepaalde risico-volle zones geen bebouwing toe te laten), of ze trachten te voorkomen. Dit zijn vaak structureel/technologische maatregelen zoals bijvoorbeeld kustverdediging ofwel regulatorische maatregelen zoals ruimtelijke planning. Belangrijkheid (Importance) gelinkt aan de noodzakelijkheid om een bepaalde maatregel toe te passen om risico’s te reduceren (ongeacht de kost). Technical haalbaarheid: gelinkt aan de beschikbare praktijkervaring, flexibiliteit van een maatregel, en het kostenrisico verbonden aan de implementatie ("all or nothing" option versus gradual implementation). No-Regret measures: wordt gezegd van maatregelen die nuttig zijn om nu te nemen ongeacht hoe het klimaat verder zal evolueren. F.ex. an adaptation option for which non-climate related benefits, such as improved air quality, will exceed the costs of implementation. No-regret measures have high non-climate related net benefits e.g. improving air quality, safety, etc. irrespective if climate change takes place. Ecosystem approach: die het evenwicht nastreeft tussen ecologische en socio-economische gevolgen van klimaatveranderingen Multi-sectoral character of measures: die meerdere sectoren ten goede komen Dringendheid (Urgency): maatregelen waarbij uitstel van implementatie kan leiden tot zeer hoge kosten of het te laat komen van de positieve effecten van de maatregel Note that a high level of urgency does not necessarily imply that the option is important. It only means that postponing action may result in higher costs or irreversible damage. Institutional complexity Dit is eerder gelinkt met de juridische, institutionele haalbaarheid van een maatregel.

Aanpassingsmaatregelen voor kusttoerisme CLIMAR adaptatiemaatregelen Klimaattaks (~verblijfstaks) Strandophoging toeristisch strand All-year-round accommodatie Klimaatsbestendige bouwvoorwaarden (Klimaat)noodplan jachthavens Online kustweerbericht Artificiële eilanden (toerisme & natuur) Tol t.b.v. verkeersspreiding

Klimaattaks (~verblijfstaks) Definitie Een vast bedrag of bepaald % van de totale verblijfskost die bijkomstig aangerekend wordt en die gebruikt kan worden om klimaatonderzoek of bepaalde toeristische adaptatiemaatregelen te financiëren. Bestaande praktijkervaring Analoog als aan de verblijfstaks of toeristentaks Monitoring fonds (vb. Zandwinning, windenergie) Input voor berekening basiskost = admin. kost max. kost ~ draagvlak ? Installation of a tourist climate change contribution for overnight stays to raise funding for research of climate change effects or installing adaptation measures. Preference should be given to adapt tourism facilities against climate change as the contribution is directly affecting the horeca sector. Er is een minimumkost verbonden aan het opzetten en administratief onderhouden van het systeem Wellicht is de maximaal haalbare taks eerder het gevolg van voldoende draagvlak dan van enige berekening. Op zich is de maatregel een financieringsmaatregel, dus ondersteunend voor andere maatregelen. Vanuit westtoer zag men deze maatregel niet zitten (cfr. Onze eerste vergadering bij hen), omwille van de al bestaande hoge commerciële druk. Rekening houden met “prijselasticiteit”: a) klimaattaks : stel dat je 1 euro per dag per persoon vraagt (dus verblijf wordt X euro duurder), hoe veel minder toeristen heb je dan? Langs de andere kant heb je dan inkomsten om adaptatiemaatregelen te bekostigen

Strandophoging toeristisch strand Definitie Strandsuppleties nodig voor behoud of uitbreiding toeristisch strand Bestaande praktijkervaring Huidig strandbeleid & GKVP (tot 2050) Input voor berekening Nood aan uitbreiding strand voor recreatie? Huidig en toekomstig beleid suppleties Koppeling met definitie recreatief strand Kostprijs 1m³ zand: 10-15€ excl. BTW (afhankelijk van vaarafstand, beschikbaarheid, brandstofprijs, …) Bron: Presentatie Afdeling Kust (19/01/2010) NU: 550.000m³/jaar TOEKOMST: meer zand nodig in de toekomst 12 miljoen m³ zand aanleg + 5 jaar erosie opvangen (tot 2020) of 1,2 miljoen m³/jaar voor periode van 10 jaar 16 miljoen m³ zand tot 2050 (erosie en zeespiegelrijzing opvangen) of ca. 533.000 m³/jaar voor periode van 30 jaar Totaal van 28 miljoen m³ VERDERE toekomst: lineaire stijging met 3.750 m³/jaar Is deze lineaire toename voor 2050-2100 verdedigbaar?

All year round accomodatie Definitie Multi-purpose accommodatie (business, cultuur, ecologisch, families, ….)  meer toeristen verspreid over het jaar Bestaande praktijkervaring Strategisch Beleidsplan Breskens Input voor berekening investeringskost voor aanpassing hogere gemiddelde uitbatingskost ? individuele initiatieven ? hoog “no-regret” gehalte (diversificatie altijd positief voor omzet ?) All year round accomodatie Adapting the tourism facilities as attractive multi-purpose destinations attracting different actors: ·       MICE (business): offering an interesting location to organise a convention, seminar, meeting, incentive or business event ·       Medioren: high quality of hotels, cultural events ·       Families: in-door activities, child care, “Club-med” facilities, flexible restaurant (buffet) Dit zou ook in het Strategisch Beleidsplan voor de Kust staan. Praktijkvoorbeeld in Breskens : een bestaande camping wordt omgebouwd tot ecologisch vakantiecomplex in een estuarien natuurgebied; om het jaar rond mensen te trekken. Adapting tourism facilities is a strategy goal for the tourism sector (Strategic policy plan) Praktijk : zie voorbeeldje Nederland Input voor berekening : ?????

Klimaats-bestendige bouwvoor-waarden Definitie Door regelgeving zorgen voor “climate proof buildings (isolatie, ventilatie, eigen watervoorziening, ….) Bestaande praktijkervaring In de sector ? Input voor berekening indien voorwaarden verplicht, worden kosten doorgerekend stijging van kost voor toerist ? Klimaats-bestendige bouwvoor-waarden Description : Describing construction standards or concepts for individual tourism accommodations to improve the resistance of property against climate change with respect to heating, materials, provision of water storage places (f.ex. multi-functional underground garage), green roofs. Hereby special attention could be foreseen for improving the attractiveness of the accommodations (f.ex. green roofs). Ik ken geen praktijkervaringen specifiek vanuit de sector Qua berekening hebben we nog niet veel ?

Noodplan voor jachthavens Definitie Opstellen en implementeren van een plan dat in werking treedt bij extreme stormen in jachthavens Bestaande praktijkervaring Hoog Input voor berekening link met on-line kustweerbericht ~ plan voor havens, voor windparken, … investeringen voor materiaal & mensen Noodplan voor jachthavens An emergency (Contingency) plan for marinas including the procedures and technical capacity to act in case of coastal flooding. This could be enlarged to a “climate proof preparedness plan” describing in addition climate proof standards for boats and marina (infrastructure) Volgens excel-tabel zou afdeling Kust nu een dergelijk contingency plan aan het opstellen zijn ???? Ik vermoed dat ik dit vernomen heb op een stuurgroep vergadering van een ander project “Baai van Heist”. Navraag te doen, zeker ook hoe concreet het is, en wat het precies inhoudt? Het heeft niet veel zin dit apart te doen, maar samen te bekijken met noodplan voor alle havens en zelfs met noodplan voor interventies op zee (oa windparken) ?

Online kustweer-bericht Definitie Gebruik van een kustgebonden weerbericht om beter voorbereid te zijn op klimaatverandering en/of beter gedrag te kunnen afstemmen Bestaande praktijkervaring www.kustweerbericht.be (Afdeling Kust) Raadpleging: > 1/3 van dagtoeristen Input voor berekening operationele kost (aanpassingen, publiciteit, etc.) aanpassingen nodig voor meer klimaatgebonden relatie gebruik Online kustweer-bericht Het is al vaker gebleken dat het weer aan de kust sterk verschilt (vaak beter is) dan het weer in het binnenland. Een beter afgestemd weerbericht zou dus kunnen leiden tot een toename van het aantal dagtoeristen daar ze beter geïnformeerd worden.

Artificiële eilanden (2100) Definitie De ontwikkeling van nieuwe toeristische ontwikkelingen op artificiële eilanden Bestaande praktijkervaring Binnen Europa? Input voor berekening Inschattingen zandsuppleties afhankelijk van hoogte eilanden Kostprijs 1m³ zand: 10-15€ excl. BTW Haalbaarheid: afhankelijk van vaarafstand, beschikbaarheid, brandstofprijs, juridische mogelijkheid, … Nieuwe ontwikkelingen zouden kleinschalige accommodaties (resorts) kunnen zijn of de uitbreiding van de lage zandbanken ter aantrekking van bepaalde zeezoogdieren. Zou dit mogelijks ook kunnen leiden tot behoud of uitbreiding van huidig recreatief strand of te veraf gelegen? Zijn hiervan voorbeelden of voorstellen binnen Europa? Reeds in uitvoering of degelijk uitgebouwd? Kosten-baten analyse? (MAIL Bram): Voorlopig heeft het WL twee scenario’s uitgewerkt: één met hoge eilanden (toppen tot 11m TAW), en één met eilanden opgehoogd tot 0m TAW (dus alleen boven water bij springlaagtij). Voor het eerste is 240 miljoen m³ zand nodig, voor het tweede 90 miljoen m³. Aan een eenheidsprijs van 15 euro/m³ ... Zal kostprijs niet sterk gaan toenemen door beschikbaarheid? Of is er in buurlanden nog een groot potentieel?

Tol t.b.v. verkeers-spreiding Definitie Economische maatregel die een herverdeling in ruimte en tijd van de autowegen moet bevorderen of een gedragsverandering moet teweeg brengen in transportkeuze. (~ reductie reistijd naar de kust) Bestaande praktijkervaring Scandinavische landen Verschillende steden Input voor berekening Link verkeersspreiding en reistijd voor dagtoerisme Kosten Tol t.b.v. verkeers-spreiding The objective of congestion pricing is the use of the price mechanism to make users more aware of the costs that they impose upon one another when consuming during the peak demand, and that they should pay for the additional congestion they create, thus encouraging the redistribution of the demand in space or in time, or shifting it to the consumption of a substitute public good; for example, switching from private transport to public transport. Rekening houden met “prijselasticiteit”: a) klimaattaks : stel dat je 1 euro per dag per persoon vraagt (dus verblijf wordt X euro duurder), hoe veel minder toeristen heb je dan? Langs de andere kant heb je dan inkomsten om adaptatiemaatregelen te bekostigen b) tol verkeersspreiding : heel eenvoudig gezegd zou je dan de reiskost verhogen en via de prijselasticiteit uitkomen dat je dan minder voertuigen gaat hebben; als je enkel bepaalde uren tol vraagt om spreiding te veroorzaken; heb je misschien ook studies die het effect aantonen naar aantal voertuigen; opnieuw : aantal voertuigen minder --> minder toeristen en dus minder inkomsten ?