SOCIALE VEILIGHEID BINNEN DE SCHOOLCULTUUR Iliass El Hadioui, MSc.| 20-03-2014 MBO Congres Sociale Veiligheid

Agenda Masterclass 1: Hoe de straat de school binnendringt Veiligheid als natuurlijke behoefte Dimensies van sociale veiligheid binnen de schoolcultuur De pedagogische mis-match en het probleem van ‘thuis voelen’ binnen de schoolcultuur Hoe nu verder?

1 Veiligheid als natuurlijke behoefte (Maslow)

2 Dimensies van sociale veiligheid binnen de schoolcultuur Sociale veiligheid als emotionele geborgenheid (‘thuis voelen’) Sociale veiligheid als fysieke realiteit in het schoolgebouw (het plein, de gang en het klaslokaal) Sociale veiligheid als de bescherming van de lichamelijke integriteit en persoonlijke waardigheid Sociale veiligheid als het educatieve klimaat in het klaslokaal Sociale veiligheid als een professionele cultuur onder onderwijsprofessionals

3. De pedagogische ‘mis-match’ en het probleem van 3 De pedagogische ‘mis-match’ en het probleem van ‘thuis voelen’ in de schoolcultuur Thuiscultuur (traditioneel) (volks) (matrifocaal) (modern) Straatcultuur (‘masculien’) Schoolcultuur (‘feminien’)

Linguïstische ‘mis-match’ Thuistaal Straattaal Schooltaal

Codes of Street Etnisch inclusief, bindend en overstijgend Sociaal exclusief en vervlochten met sociale problemen Masculien ‘Macho’: bescherming ‘eer’ en ‘respect’ ‘Spel’: vernederen, geen gezichtsverlies, geweld geoorloofd bij dreigend gezichtsverlies Vrouw als lustobject of gebruiksvoorwerp Hedonistisch: genotsmiddelen, ‘chillen’, Fast Food Geld als middel en doel, merkkleding, uiterlijk vertoon Muziek: gangsta-rap als code Sport: vechtsporten, straatvoetbal Straattaal Flexibiliteit, strategisch vernuft, creativiteit, overleven in economisch opzicht

Mis-match op een dieper niveau Nadruk op ‘feminiene’, op het individu gerichte codes binnen veel schoolculturen: Zelfexpressie, zelfstandigheid, individuele zelfontplooiing, zelfreflectie en zelfevaluatie Mis-match met de ‘masculiene’ straatcodes binnen groepsdynamische processen: ‘Eer’, ‘respect’, ‘gezichtsverlies’, ‘hiërarchie’, ‘belediging’ et cetera ‘Schoolstrijd’ vooral uitgevochten op VMBO en MBO locaties in de steden Straatcodes zijn zelfdestructief binnen de statusladder van het onderwijs: disfunctioneel Later afstotingsmechanismen arbeidsmarkt, onbewuste (zelf)uitsluiting uit mainstream instituties: ‘verkeerde’ vocabulaire, houding en kledingstijl!

Welke ladder wordt het? Straatladder Schoolladder

Hoe de straat de school binnendringt Overlastgevend gedrag op school: Een grote mond en een groot ego: beledigen en snel beledigd zijn Pesten, klieren en irriteren: veel bewegen, opmerkingen maken, geluiden Vandalisme: beschadigen van directe omgeving Voortdurende verstoring van de orde in de klas (Jungbluth, 1998; Pels, 2002): blokkeren les, irrelevante vragen aan docent, aandacht afleiden van medeleerlingen, ontkennen fout gedrag, bewust af laten gaan van de smart Phone et cetera Machogedrag jegens vrouwen: zowel meiden als docenten Door internalisering straat-masculiene codes en het niet weten aan te nemen van een houding: de school als uitwedstrijd

Welke ladder wordt het nu? Straatladder Schoolladder

Botsende codes: emoties en gedragingen ‘Acting white syndroom’ in de klassensituatie: Complimenten geven = Teken van onvoldoende mannelijkheid Sorry zeggen = Onderdanig zijn, verliezer zijn Eigen fout erkennen = Afgaan voor de groep, gezichtsverlies Je best doen in de klas = Slijmen, doen alsof je beter bent Netjes en vriendelijk spreken = Een wit voetje halen bij de docent Een frontale correctie = Aantasting van de eigen eer Een frontale correctie laten gaan = Verliezen van je mannelijkheid Het woord nemen in de klas = De show stelen, flitsen Van onderwerp veranderen = Schitteren Hard praten, confronteren, dreigen = De eigen mannelijkheid bevestigen Anderen corrigeren = De controle hebben, baas zijn

4 Hoe nu verder?

Cultural change (A. Muhammed, 2009;2012) Algemene misvattingen over technische veranderingen in de structuur van een school: Het veranderen van de structuur leidt tot hogere niveaus van productiviteit Technische veranderingen compenseren menselijke tekortkomingen zoals een gebrekkige instructie of van onprofessioneel gedrag Technische veranderingen zullen leerlingen of scholen die gebroken zijn ‘fixen’ (kledingregels etc.) “Structural change that is not supported by cultural change will eventually be overwhelmed by the culture, for it is in the culture that any organization finds meaning and stability.” (Schlechty, 2001: 52)

Hoe nu verder? Sociale veiligheid ontstaat niet vanzelf: een gedragen normatief kader onder de medewerkers is essentieel. Het gaat om het grondig vormen van condities waarbinnen het sociale gedrag op school kan plaatsvinden. Bij een vrijblijvendheid rondom deze condities krijgen nieuwe generaties studenten steeds de kans codes van de straat te introduceren. Vrijheid in handelen is vereist maar vrijblijvendheid in handelen is destructief Hervormingen in de structuur moeten altijd simultaan aan hervormingen in de cultuur plaatsvinden Het gaat niet alleen om de ‘skill’ maar ook om de ‘will’ bij de medewerkers De vijf dimensies van sociale veiligheid hangen direct met elkaar samen: een schoolcultuur in een opwaartse spiraal beïnvloedt alle dimensies in positieve zin (en andersom)

Pedagogische stijlen: van grondhouding naar handelen Permissief Transformatief Restrictief Gedragsruimte creëren als inherente neiging Gedragsregulering als inherente neiging Identificatie van de potentie en impotentie bij de student met een inherente neiging om disfunctioneel gedrag te transformeren naar functioneel gedrag Thomas van Dijk (2014)

Bouwstenen van een gezagspositie- en verhouding Bovenaan de schoolladder Jezelf ‘serieus nemen’ waardoor je ‘serieus wordt genomen’ (ethisch handelen) Grijp als docent nooit naar beneden maar zorg ervoor dat de student naar boven grijpt (professioneel handelen) ‘Distinctie door distantie, door distantie distinctie’ (Bourdieu) 3. Duidelijke grenzen in ‘vredestijd’, consequente toepassing in ‘oorlogstijd’ 4. ‘Emotionele bluetooth’

De ‘dramaturgie’ van de schoolse organisatie (vgl Goffman) Publiek Podium Foyer Coulissen Kleedkamer

Kenmerken van een sociale (des)organisatietendens Algemene kenmerken van een sociale organisatietendens binnen de schoolcultuur: Een relatief laag demotivatieprobleem onder studenten en professionele motivatie onder docenten op het podium (en relatief lage verzuimcijfers) Een hoge mate van professionele kritiek (feedback + feedforward) in de ‘coulissen’ Een hoge mate van morele steun in de ‘kleedkamers’ Algemene kenmerken van een sociale desorganisatietendens binnen de schoolcultuur: Een hoge mate van deviant gedrag en een demotivatieprobleem onder studenten en professionele demotivatie onder docenten op het podium (en relatief hoge verzuimcijfers) Een hoge mate van sociaal-wenselijke antwoorden in de ‘coulissen’ Een hoge mate van roddel en groepsvorming in de ‘kleedkamers’

Cultural change (A. Muhammed, 2009;2012) “Healthy School Culture “Educators have an unwavering belief in the ability of all their students to achieve success, and they pass that belief on to others in overt and covert ways. Educators create policies and procedures and adopt practices that support their belief in the ability of every student.” “Toxic” School Culture “Educators believe that student success is based upon students’ level of concern, attentiveness, prior knowledge, and willingness to comply with the demands of the school, and they articulate that belief in overt and covert ways. Educators create policies and procedures and adopt practices that support their belief in the impossibility of universal achievement.” (Peterson, 2002)

Contact: E elhadioui@citade.nl