Havo 4: Jong & Oud Hoofdstuk 1: School of baantje?

§1.2 Samenwerken of niet? blz. 6 Meelifter of free-rider Als je profiteert van de inspanningen van een ander. - Je moeder ruimt je kamer op Iemand is lid van de vakbond en betaalt contributie, terwijl jij ook van de voordelen geniet Dominantie strategie Als een bepaalde strategie voor een speler voordelig is, ongeacht de keuze van de tegenspeler. Gevangenendilemma of Prisoner’s dilemma Als samenwerken tot de beste optie leidt, maar doordat er te weinig vertrouwen is dit niet gebeurt.

Baantjers gevangenendilemma (versie I) Voorbeeld 1 Baantjers gevangenendilemma (versie I) De Cock en Vledder zijn twee politieagenten en hebben twee verdachten aangehouden. Ze worden beiden verhoord op het politiebureau voor een dubbele moord. (ze hebben samen de moord gepleegd) De Cock verhoort ‘verdachte 1’ en Vledder verhoort ‘verdachte 2’ in een aparte ruimte zodat de verdachten niet met elkaar in contact kunnen komen. De verdachten hebben twee opties: ze kunnen zwijgen of ze kunnen bekennen. Wanneer ze allebei zwijgen krijgen ze een gevangenisstraf van 1 jaar wegens gebrek aan bewijs. Als een van beiden bekent, gaat hij vrijuit en krijgt de ander 20 jaar cel. Tenzij ze allebei bekennen, want dan gaan ze beiden voor 10 jaar de cel in. http://www.youtube.com/watch?v=cf1qIng3yvM www.expertisecentrumeconomie.nl/uploads/Module%209a.doc

We kunnen het probleem weergeven in een overzichtstabel: Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent Verdachte 1: 10 jaar cel Verdachte 2: 10 jaar cel Verdachte 1: vrijuit Verdachte 2: 20 jaar cel Verdachte 1 zwijgt Verdachte 1: 20 jaar cel Verdachte 2: vrijuit Verdachte 1: 1 jaar cel Verdachte 2: 1 jaar cel Over het algemeen zullen beide verdachten voor de strategie kiezen om de ander te verlinken. Als één dat niet doet, loopt hij het risico 20 jaar de cel in te gaan. Een andere en meer gangbare manier om de “uitbetalingen” in een tabel te zetten is deze: Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) (1,1) Merk op dat we hier te maken hebben met straffen en dus niet willen maximaliseren, maar minimaliseren

Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) (1,1) Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) (1,1) Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) (1,1) Beide verdachten zullen dus de ander verlinken!!!

Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) (1,1) 1 Beschouw de situatie zoals in Voorbeeld 1. De verdachten zullen waarschijnlijk de strategie kiezen om elkaar te verlinken (en dus allebei te bekennen) om niet het risico te lopen 20 jaar de cel in te moeten gaan. a Stel dat ze beiden vóór het verhoor de tabel kennen en ze mogen overleggen, zou dat uitmaken voor hun strategiekeuze? b Stel dat als ze elkaar verlinken ze beide niet 10 maar 15 jaar de cel in moeten gaan, zullen ze dan hun oorspronkelijke strategie aanpassen? En als het verandert naar 20 jaar? En 25 jaar? c Stel dat ze ook worden vrijgesproken als ze allebei zwijgen, zullen ze dan hun oorspronkelijke strategie aanpassen? En als ze ook 10 jaar krijgen als ze beide zwijgen?

Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) (1,1) 1 Beschouw de situatie zoals in Voorbeeld 1. De verdachten zullen waarschijnlijk de strategie kiezen om elkaar te verlinken om niet het risico te lopen 20 jaar de cel in te moeten gaan. a Stel dat ze beiden vóór het verhoor de tabel kennen en ze mogen overleggen, zou dat uitmaken voor hun strategiekeuze? JA, als ze elkaar vertrouwen zullen ze beiden zwijgen.

Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) (1,1) b Stel dat als ze elkaar verlinken ze beide niet 10 maar 15 jaar de cel in moeten gaan, zullen ze dan hun oorspronkelijke strategie aanpassen? En als het verandert naar 20 jaar? En 25 jaar? Bij 15 jaar niet. Bij 20 jaar is het onbekend. Bij 25 jaar, zullen ze altijd zwijgen…

Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) (0,0) c Stel dat ze ook worden vrijgesproken als ze allebei zwijgen, zullen ze dan hun oorspronkelijke strategie aanpassen? En als ze ook 10 jaar krijgen als ze beide zwijgen? Allebei zwijgen en dan 0 jaar krijgen, dan is het niet zeker wat ze doen. Je hebt nl twee evenwichten. Verdachte 2 bekent Verdachte 2 zwijgt Verdachte 1 bekent (10,10) (0,20) Verdachte 1 zwijgt (20,0) Allebei zwijgen en dan 10 jaar krijgen, dan zullen ze nog steeds allebei bekennen.

§1.2 Samenwerken of niet? blz. 6 Bindende afspraak Als de twee mensen een bindende afspraak hebben, zullen ze pas samenwerken.

Er zijn 3 fasen in de levensloop: §1.3 De levensfasen blz. 7 Levensloop Er zijn 3 fasen in de levensloop: 1. Kinderfase 2. Ouderfase 3. Grootouderfase

Werknemers (mensen in loondienst) §1.1 Meedoen of niet ? blz. 6-7 Totale bevolking < 15 jaar 15 tot 65 jaar 65+ ers Potentiële beroepsbevolking Beroepsbevolking Niet-beroepsbevolking Werkloze beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Zelfstandigen Werknemers (mensen in loondienst)

Geeft aan hoeveel personen per arbeidsjaar werken. §1.1 Meedoen of niet ? blz. 6 Arbeidsjaren Het aantal uren dat iemand met een volledige baan en een normaal arbeidscontract in een jaar werkt. Er gaan meerdere parttimerbanen in een arbeidsjaar. p/a ratio Geeft aan hoeveel personen per arbeidsjaar werken. Aantal personen Aantal arbeidsjaren = aantal personen per arbeidsjaar meer Hoe hoger de p/a ratio, hoe mensen er in deeltijd werken.

Deelnemingspercentage of participatiegraad §1.1 Meedoen of niet ? blz. 6 Deelnemingspercentage of participatiegraad Beroepsbevolking . Beroepsgeschikte bevolking x 100% Beroepsbevolking . Potentiële beroepsbevolking x 100%

Hoeveel moet je inleveren om meer van het ander te kunnen krijgen. §1.1 Meedoen of niet ? blz. 9 Budgetlijn Geeft verschillende combinaties van twee bestedingsmogelijkheden bij een bepaald budget. Budget kan geld zijn & de combinatie van 2 producten die je kan kopen, of aantal uren dat je werkt & vrije tijd. Opofferingskosten Hoeveel moet je inleveren om meer van het ander te kunnen krijgen.

Collectieve arbeidsovereenkomst §1.1 Meedoen of niet ? blz. 9 Collectieve arbeidsovereenkomst Overeenkomst tussen vakbonden en werkgeversbonden voor groepen werknemers & werkgevers (bedrijfstak) In een collectieve arbeidsovereenkomst staan de rechten en plichten van de werkgevers en werknemers. Vakantie, pensioen, overuren, data loonsverhoging. De minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid kan een CAO voor een gehele bedrijfstak geldend verklaren  algemeen verbindend verklaren