Informatievaardigheden: Wat? Waarom? Wanneer? Hoe? Albert K. Boekhorst Antwerpen 16 september 2010

Activiteiten 1991 Opdracht RABIN Workshops Masterclass UVA IFLA Information Literacy Section UNESCO TTT Workshops Expert Group Meeting on Media and Information Literacy Indicators ENSIL Antwerpen 16 september

Wat? Mensen hebben kennis nodig om te overleven, zich te ontspannen, taken te verrichten, beslissingen te nemen en problemen op te lossen. … Kennis Over zichzelf Hun fysieke omgeving Hun sociale omgeving Antwerpen 16 september

Informatiebronnen Observatie : objecten en processen Conversatie : personen Consultatie : documentaire informatie Zowel reëel als virtueel Antwerpen 16 september

‘Natural Selection’ Dus informatievaardig zijn Diegenen die beter dan anderen in staat zijn hun informatiebehoeften op een effectieve en efficiënte wijze te bevredigen zijn beter in staat om te overleven en zich te ontwikkelen dan … those with less advantageous traits ... "...it is not the strongest of the species that survive, nor the most intelligent, but the one most responsive to change..." Naar Charles Darwin Dus informatievaardig zijn Antwerpen 16 september

Information literacy 1974: Paul Zurkowski intoduceert de term “people trained in the application of information resources to their work can be called information literates. They have learned techniques and skills for utilizing the wide range of information tools as well as primary sources in molding information-solutions to their problems.“ 1989: American Library Association “Information literacy is a set of abilities requiring individuals to recognize when information is needed and have the ability to locate, evaluate, and use effectively the needed information” Antwerpen 16 september

Daarna 2003 Prague Declaration 2005 Alexandria Proclamation Informatiemaatschappij 2005 Alexandria Proclamation Informatiemaatschappij en Leven Lang Leren WSIS Forum 2010 (World Summit on the Information Society) UNESCO (IFAP) Antwerpen 16 september

Literacia da Informação Letramento Informacional مهارات المعلومات Information Literacy Maitrise de l’information Literacia da Informação Letramento Informacional مهارات المعلومات Alfabetizació Informacional desarrolo De Habilidades Informativas Иифорормацииая грамотнотость Informatievaardigheden Llythrennedd Gwybodaeth Antwerpen 16 september

Standards ACRL (www.loowi.org) ANZILL (http://www.anziil.org/index.htm) SCONUL (http://www.sconul.ac.uk/groups/information_literacy/seven_pillars.html ) BIG6 (www.big6.com ) Suc 6 (http://www.ivmi.nl/info/infovaardigheden/suc6_stappen_naar_infovaardigheid ) Antwerpen 16 september

Aspecten Signaleren van informatiebehoefte Het vertalen van de informatiebehoefte in een informatievraag Het kunnen identificeren van geschikte informatiebronnen Het kunnen hanteren van de benodigde technologie Het kunnen verwerken van de benodigde informatie Voortdurende evaluatie bij elke stap in het proces Antwerpen 16 september

Informatiezoekproces beseffen informatie- behoefte formuleren vraag kennis bronnen van ict selecteren verwerken vastleggen verspreiden K K’ E1 E2 E3 E4 E5 1 2 3 4 5 = evaluatiemoment = kennisproduct Antwerpen 16 september

Harris & Hodges (1995) Adult literacy Advanced literacy Basic literacy Biliteracy Community literacy Computer literacy Critical literacy Cultural literacy Emergent literacy Family literacy Functional literacy Informational literacy Marginal literacy Media literacy Minimal literacy Restricted literacy Survival literacy Visual literacy Workplace literacy Antwerpen 16 september

Christine Bruce 1997 Seven Faces of Information Literacy in Higher Education Category one: the information technology conception Category two: the information sources conception Category three: the information process conception Category four: the information control conception Category five: the knowledge construction conception Category six: the knowledge extension conception Category seven: the wisdom conception Antwerpen 16 september

NCREL (2002) Basic literacy Scientific literacy Technological literacy Visual literacy Information literacy Cultural literacy Antwerpen 16 september

Antwerpen 16 september

Soorten benaderingen Het ICT-concept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn ICT te gebruiken om informatie te verwerven en te verspreiden Het informatiebronnenconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op het in staat zijn zelfstandig of met behulp van een intermediair informatie in informatiebronnen te vinden en te gebruiken Het informatieprocesconcept: Informatievaardigheden hebben betrekking op een proces dat te maken heeft met het verwerven, controleren, bewerken en gebruiken van informatie om kennis te verwerven of uit te breiden Antwerpen 16 september

Mediawijsheid Mediawijsheid staat voor ‘het geheel van kennis, vaardigheden en mentaliteit waarmee burgers zich bewust, kritisch en actief kunnen bewegen in een complexe, veranderlijke en fundamenteel gemedialiseerde wereld’ Het gaat er om dat we in staat zijn om oude (televisie, radio, pers) en nieuwe media (internettoepassingen, sms) te gebruiken en dat we een gezonde mentaliteit ten opzichte van deze media hebben, waarbij we ons bewust zijn van de mogelijkheden en van de context van informatie. De vaardigheden met betrekking tot nieuwe media kunnen worden ingedeeld in ict-vaardigheden, informatievaardigheden en veilig mediagebruik. Antwerpen 16 september

Samengevat Het begrip ‘Informatievaardig zijn’ is een parapluiebegrip Het is een dynamisch concept Informatievaardig zijn is een competentie: allereerst een kwestie van houding, dan van kennis en vervolgens van vaardigheden: Houding: een kritische houding tov: Wat doe ik? Waarvoor doe ik het? Waarmee doe ik het? Kennis: kennis over: de organisatie en kwaliteit van informatiebronnen en -kanalen het verwerven van toegang Vaardigheden: in staat zijn de benodigde technieken en gereedschappen te hanteren Maakt Leven Lang Leren mogelijk Antwerpen 16 september

Waarom? Antwerpen 16 september

Informatiseringproces Technologisering toenemende technische beheersing van natuurkrachten Differentiëring toenemende maatschappelijke verscheidenheid Globalisering Uitbreiding van de afhankelijkheidsnetwerken Antwerpen 16 september

Effecten Exponentiële groei van de hoeveelheid informatie, informatiedragers en –kanalen Groei van het aantal gereedschappen en technieken om met informatie te werken Veranderingen in communicatiepatronen door nieuw gereedschap 24 uur online / 7 dagen per week Plaats onafhankelijk Gegevens niet meer zelf meedragen Antwerpen 16 september

Achterstand Complexer worden van omgeving leidt ertoe dat meer vaardigheden moeten worden aangeleerd om informatie te selecteren en te verwerven, anders volgt relatieve achterstand Antwerpen 16 september

Informatie Arm - Rijk persoon rijk omgeving arm rijk arm C’ A’ C = Informatie Rijke persoon in Informatie Arme omgeving C A = Informatie Rijk persoon in Informatie Rijke omgeving A B = Informatie Arm persoon in Informatie Arme omgeving B D = Informatie Arme persoon in Informatie Rijke omgeving D Antwerpen 16 september

Wanneer? Leren in het socialisatieproces: ‘Al doende’ Formele onderwijs Informeel en hiervan leren we ‘al doende’, in het formele onderwijs ‘op school’ en informeel, tijdens cursussen en opleidingen buiten het onderwijsstelsel van de overheid. Onze eerste ervaringen over het omgaan met informatie en informatiedragers vindt plaats in het gezin. Als kind leerde ik stil te zijn tijdens de nieuwsberichten, het belang van de krant.. Antwerpen 16 september

Waar in het onderwijs? Als aparte ‘module’ Geïntegreerd in overige onderwijs ‘Leermiddelen’ In de bibliotheek Overige infrastructuur Antwerpen 16 september

Leerlijn en leermomenten Leven Lang Leren Hoger onderwijs curriculum Voortgezet onderwijs Primair onderwijs tijd Antwerpen 16 september

Hoe? Bewustwording onbewust onbekwaam stap 1 bewust onbekwaam onbewust ©akb Antwerpen 16 september 27 27

Beleid Formuleer beleid: Definieer ‘stakeholders’ Missie Visie Strategie Definieer ‘stakeholders’ Leg ‘Informatievaardighedenbeleid’ vast: Beschrijf de huidige situatie Beschrijf de gewenste situatie Stel het veranderingsproces vast Antwerpen 16 september

Tool: ALA normen Antwerpen 16 september

Matrix Normen Actoren Prioriteiten X XX XXX Vakken Aspecten Formuleren vraag Antwerpen 16 september

Planning lineair / iterative conceptual reality present future desired situation transition process new ideal Antwerpen 16 september

Aanbevelingen Er moet expliciete aandacht komen in ALLE fasen van het onderwijs voor het verwerven van informatievaardigheden Daarmee dient een begin te worden gemaakt in het basisonderwijs In elke opvolgende scholingsfase wordt hierop voortgebouwd en uitgebreid met de voor dat specifieke vak en voor die levensfase relevante bronnen en toepassingen Dus een doorlopende leerlijn Voor iedere onderwijsfase moeten competenties geformuleerd worden Antwerpen 16 september

In elk vak/module aandacht voor: Informatieproblemen: waar houdt het vak zich meer bezig  welke informatieproblemen zijn voor dat vak relevant Informatievragen: op welke wijze vindt de vraagstelling op dit gebied plaats en in welke vorm moeten deze worden geformuleerd Informatiebronnen: welke specifieke informatiebronnen zijn relevant voor het vak. Selecteren: welke van de gevonden bronnen zijn relevant Verwerken: welke specifieke communicatietraditie ten aanzien van presentatie, vastleggen en verspreiden kent het vak. ICT: welke specifieke vaardigheden zijn nodig om bronnen en applicaties te kunnen gebruiken Evaluatie: leidt elke stap inderdaad tot het verkrijgen van de gewenste informatie en bevredigt de gevonden informatie de informatiebehoefte. Antwerpen 16 september

+ Aspecten van informatievaardigheden dienen op een zodanige wijze gegeven te worden dat ze aansluiten bij de belevingswereld van de persoon en dus diens behoefte op dat moment. Antwerpen 16 september

Informatievaardig worden: Wat? : Dynamic Container Concept Waarom : Informatiseringsproces Wanneer: Doorlopende leerlijn Leven Lang Leren Hoe? : Geïntegreerd in alle vakken : Samenwerking docenten & bibliotheek : ‘Tools’ Antwerpen 16 september

Nuttig….. IFLA http://www.ifla.org/en/information-literacy www.infolitglobal.info ENSIL www.ensil.eu www.loowi.org http://www.infovaardig.nl/ Antwerpen 16 september

Jezelf toetsen? Op http://www.crepuq.qc.ca/documents/bibl/formation/studies_Ang.pdf vind je het rapport ‘Information Literacy: Study of Incoming First-Year Undergraduates in Quebec’. Het bevat een verantwoording van het onderzoek, met de vragen en de antwoorden. Antwerpen 16 september

Reacties albertkb@gmail.com albertkb.nl Antwerpen 16 september