Vlaamse Klimaatconferentie: Adaptatie, 26.5.2011, Antwerpen Klimaatscenario’s voor Vlaanderen, en impact op de waterhuishouding Johan Brouwers Dienst Milieurapportering - MIRA, Vlaamse Milieumaatschappij

Overzicht presentatie Klimaatverandering in Vlaanderen: scenario’s en waarnemingen Op basis van Milieuverkenning 2030 (MVK2030): i.s.m. Afdeling Hydraulica - K.U.Leuven, Vakgroep Geografie & Vakgroep Civiele Techniek - UGent, Waterbouwkundig Laboratorium - Dept. MOW bundeling resultaten 11 recent afgeronde en lopende onderzoeken in Vl./B. MIRA Indicatorrapport 2010 & www.milieurapport.be Focus: mogelijke gevolgen voor de waterhuishouding (~ MVK2030) Nieuw onderzoek: “Klaar voor wat komt? Over de invoering van klimaatadaptatiebeleid in Vlaanderen” (UA)

Mondiale emissiescenario’s  3 klimaatscenario’s voor Vlaanderen Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Mondiale emissiescenario’s  3 klimaatscenario’s voor Vlaanderen Vertrokken van mondiale emissiescenario’s (IPCC)  12 mondiale en regionale klimaatmodellen, 3 klimaatscenario’s voor Vlaanderen tegen eind 21ste eeuw (i.s.m. KMI): nat, gematigd, droog Schetsen bandbreedte (emissiescenario’s, onzekerheid modeloutput) Output maakt vergelijking met referentieperiode 1961-1990

Temperatuur: scenario’s 2100 Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Temperatuur: scenario’s 2100 Warmer: +1,5 tot +4,4°C in de winter; +2,4 tot +7,2°C in de zomer Extremen: meer dagen met extreem hoge T, en T op die dagen stijgt nog: +3,2 tot +9,5°C op 10% warmste zomerdagen minder vorstdagen: +1,5°C à +6°C op 10% koudste winterdagen

Temperatuur: waarnemingen Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Temperatuur: waarnemingen Laatste decennium: +2,3°C t.o.v. pre-industriële referentie (8,8°C  11,1°C) 15 warmste jaren sinds 1833: in periode 1989-2009 15 koudste jaren sinds 1833: in periode 1833-1895

Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Neerslag: scenario’s 2100 Meer neerslag in de winter Waarschijnlijk minder neerslag in de zomer (# dagen, hoeveelheid) Hevige zomeronweders: extremer en frequenter Mondiale modellen: meer spreiding (# emissiescenario’s) Regionale modellen: meer nauwkeurig (grid)

Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Neerslag: scenario’s 2100 Verschil van ± 10% in verandering kust t.o.v. binnenland: minder verdroging in zomer, meer vernatting in winter

Neerslag: waarnemingen Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Neerslag: waarnemingen steeds nadrukkelijker meer natte dan droge jaren

Invloed op hoog- en laagwater langs rivieren Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Invloed op hoog- en laagwater langs rivieren Laagwater in de zomer: Laagste rivierdebieten: 20-70%  Kans op watertekort , waterkwaliteit  Hoogwater in de winter: Relatief beperkte toename piekafvoeren (max. 35%) Lokaal: frequentere en grotere overstromingen Hoogwater in de zomer: Hevige zomeronweders  Overstromingen riolen en kleinere waterlopen 

Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Overstromingsrisico langs bevaarbare waterlopen vertaald naar economisch risico Overstromingsrisico = gemiddelde verwachte schade (euro/m².jaar) Evolutie risico tegen 2100 t.o.v. huidig klimaat (bij huidig landgebruik): Droog klimaatscenario: risico daalt sterk (-56%) Gematigd klimaatscenario: risico daalt licht (-8%) Nat klimaatscenario: risico stijgt (+33%) Maar ook bevolkingstoename, gezinsverdunning, economische ontwikkeling etc. zullen een rol spelen via hun effecten op R.O.

Overstromingsrisico in 2100 volgens 3 klimaatscenario’s bij huidig landgebruik

Zeeniveau Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Oostende: +1,69 mm/j sinds 1927 (~ mondiaal 1,7 in 20ste eeuw) Versnelling: +4,41 mm/j in periode 1992-2006; andere meetplaatsen) In 21ste eeuw +20 cm à +200 cm Hoogwater stijgt meer dan laagwater Golfbelasting  erosie strand & duinen Getijdenslag  bresvorming overstromingen

Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid Enkele conclusies Ondanks onzekerheden zijn adaptatiemaatregelen nodig Maatregelen nemen die onder verschillende scenario’s zinvol en vlot bij te sturen zijn Watertekort en -overlast gezamenlijk aanpakken (bv. overstromingsgebieden, infiltratie hemelwater) Belangrijke rol voor de verschillende overheden: Eigen infrastructuur Ruimtelijke ordening Klimaatadaptatieplan, overstromingsrisicobeheerplannen Stimuleren rationeel watergebruik … Andere belangrijke spelers: Verzekeraars Drinkwatermaatschappijen Belang van watertekort: klimaatverandering heeft niet alleen invloed op het aanbod, maar ook op de vraag naar drinkwater

Klimaatverandering – Waterhuishouding – Adaptatiebeleid “Klaar voor wat komt? Over de invoering van klimaatadaptatiebeleid in Vlaanderen” (Studie UA voor MIRA) … Hoe gaat Vlaanderen aan de slag met klimaatadaptatie? Welke factoren remmen het adaptatieproces en welke factoren stimuleren? Vl. beleidsdomeinen integreren klimaatadaptatie erg verschillend in hun beleid (anticiperen – afwachten). Verschillen worden in de studie verklaard adhv kritische faal- en succesfactoren. Aanbevelingen over wat institutioneel nodig is om een goed klimaatadaptatiebeleid te voeren. O.a.: - Dept. LNE niet enkel ‘bottom-up’ maar ook ‘top-down’ faciliterend laten optreden: aanzetten tot initiatieven, afstemming tussen initiatieven - Klimaatadaptatie niet enkel zaak van de Vl. Overheid. Actieve betrokkenheid van andere beleidsniveaus en private actoren moet leiden tot concrete engagementsafspraken en afstemming van initiatieven.

Meer informatie Milieuverkenning 2030 en MIRA Indicatoren online www.milieurapport.be in de boekhandel 15 wetenschappelijke rapporten Kaarten (www.milieuverkenning.be) ook in het Engels j.brouwers@vmm.be s.opdebeeck@vmm.be