Aanvullingen in de EmissieRegistratie voor 5 stofgroepen Een noodzakelijke voorbereiding voor het tweede stroomgebiedbeheersplan? Mattijs Hehenkamp

Opbouw  Stofselectie  Routes en Emissies  Kennisleemtes  Wat hebben we hier nu aan?

Matrix stoffen • EU prio. • EU kand. prio. • zorgstof drinkwater • voorkeur RWS Matrix 1 83 stoffen De-selectie • voldoende in ER • verboden • toelating ingetrokken Sorteren • overschrijdt MKN • vaak in effluent • SOCOPSE Specifieke keuzes • geneesmiddel: wel • glyfosaat: wel • `deels in ER: keuze Matrix 2 13 stoffen

Enquête Begeleidingsgroep ER (MEWAT), Nieuwe Stoffen en RIWA  Bestrijdingsmiddelen glyfosaat en MCPA  Carbamazepime en andere geneesmiddelen  Nonylfenol: wisselend beeld  Per waterbeheerder eigen voorkeuren, zoals:  Chloorpyrifos (Ws Dommel)  Röntgencontrastmiddelen (RIWA)  Metalen als strontium (Regge en Dinkel)  ETBE (Waternet)  PFOS (TNO)

Vijf stofgroepen  Geneesmiddelen  Carbamazepine, Diclofenac en Bezafibraat  Röntgen contrastmiddelen  Jomeprol, Jopamidol, Jopromide, Amidotrizoinezuur  Bestrijdingsmiddelen  Glyfosaat, MCPA, 2,4-D en isoproturon  Nonylfenol  4-nonylfenol  Broomvlamvertrager  PentaBDE

Geneesmiddelen: Route

Geneesmiddelen: Emissie  EVV = aantal inwoners  EF = uitgescheiden stof per persoon per jaar  EF gebaseerd op literatuurgegevens en gecontroleerd op basis van influentmetingen:  Carbamazepine (factor 1,1 verschil)  Diclofenac (factor 2,5 verschil)  In de toekomst uit te breiden met andere geneesmiddelen  Controle door vrijkomen meetgegevens (oa ZORG)  Resultaat: Emissie via huishoudens  Verwijderingspercentage RWZI’s: 0%

Röntgen contrastmiddelen: Route

Röntgen contrastmiddelen: Emissie  Toediening door ziekenhuizen  Inventarisatie gebruik: (nog) niet gelukt  Ziekenhuizen hebben voorkeur voor middel, dus:  Emissiefactor per stof lastig  Regionalisatie per stof niet realistisch  Toewerken naar totaalbelasting?  Maatregel: kuurspecifieke urine inzameling

Bestrijdingsmiddelen: Routes

Bestrijdingsmiddelen: Emissies  EVV = verbruik bestrijdingsmiddel (kg)  EF = afspoeling (-)  Verbruik en oppervlak geïnventariseerd door de WUR voor 1998 en 2008 (betrouwbaarheid 20%)  Afspoeling voorheen 50%  Conclusie WUR, RIVM, Deltares en Waterdienst: lager  5-10%  0,5-5,7% onder DOB (PRI, ZHEW en Alterra)  Berekend op basis van WATSON: 8,6%  Resultaat: emissie via afspoeling verhard (nieuw)  Verwijderingspercentages geschat op basis van WATSON

Nonylfenol: Routes Gebruik Productie Scheepvaart

Nonylfenol: Emissies  Lanbouwbestrijdingsmiddelen: EF 100 g/ha NP in 1995 Afnemend naar 21 g/ha in 2008  Bandenslijtage: EF: 20 mg/kg tot 2000, daarna 10 mg/kg  WATSON: metingen 2005 en  RIKZ gegevens uit het jaar  Verhouding huishoudens en industrie moeilijk te achterhalen  Aangenomen:  Aandeel huishoudens laag en constant: 29 mg/inw/jaar  Aandeel industrie hoog in jaren 90 en afnemend.  Verwijderingspercentage RWZI: 80%

PentaBDE: Routes

PentaBDE: Emissies  Nederlandse getallen van RIKZ (1997) en Watson (2007)  Rest van getallen gebaseerd op emissie naar lucht van SOCOPSE  Startend in 1985: EF 1,7 mg/inw/jaar  Toenemend naar 2000: EF 11,5 mg/inw/jaar  Afnemend naar nul in  Verwijderingspercentage: 90%

Enkele conclusies  Veel stoffen in belangstelling niet in ER  Van (kandidaat) prioritaire stoffen weinig metingen rioolwater  Net niet genoeg influentgegevens om trends te bepalen  Net te weinig combinatie influent en effluent metingen op dezelfde dag voor verwijderingspercentage  Geneesmiddelen en bestrijdingsmiddelen: betrouwbaar  Nonylfenol en PentaBDE: minder goed  In de toekomst wellicht onzekerheidsmarges kwantificeren

Kennisleemtes  Geen meetgegevens uit woonwijken  Geneesmiddelen wordt nu wel gemeten  NP en PBDE + personal care etc geen gegevens  Watson database mooi product, maar wordt nu niet meer bijgehouden  Centraal registreren metingen RWZI: trends en verbod.  Metabolieten, (bijna) niet op EU lijsten, niet gemeten, wel belangrijk  Verboden stoffen worden gemeten: wat zijn de geheime routes?

Vragen  Emissieregistratie is een zinvolle ‘tool’?  Waar doen we het voor: SGBP2 of voor eigen stofbalansen?  Is dit een goede weg om door te gaan?  Worden dit soort gegevens gebruikt door waterbeheerders?  Hoe kan het beter?  Focussen op meer stoffen?  Focussen op regionalisatie?  Focussen op verdieping routes?  In workshop wellicht dieper op ingaan