Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ MAKEN VLAAMSE JONGEREN DE OVERGANG VAN SCHOOL NAAR WERK MET SUCCES? EN WELKE ASPECTEN VERGEN SPECIALE AANDACHT VAN HET BELEID? Walter Van Trier Studiedagen SSL Leuven, 24-25/02/2011 Keynote address 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, STRUCTUUR VAN DE UITEENZETTING  Inleiding  Het SONAR-onderzoeksprogramma  Wat maakt schoolverlaters tot aparte categorie?  Wat heet ‘succesvol de overgang maken’?  Welke aandachtspunten voor onderzoek en beleid? o Vlaamse jongeren met ‘allochtone roots’ o Zoek- en vindgedrag o Onderwijsmismatch – verticaal (niveau) en horizontaal (richting) o Bijleren in de initiële loopbaan  Slotbemerkingen o Achterhaalde gegevens? o Enkel maar overgang naar arbeidsmarkt? Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ INLEIDING Leuven, Studiedag SSL - Keynote 23

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ INLEIDING  Overgang van school naar werk is belangrijke fase in de individuele levensloop  Stap naar financiële onafhankelijkheid  Identiteitsvorming  ‘Beschadigingseffecten’  Belangrijk moment in de realisering van de opbrengsten van investeringen in onderwijs  Belang van scholingsniveau van (arbeidende) bevolking in zogeheten kenniseconomie  Verschillen (of ongelijkheden) inzake onderwijsuitkomsten als ‘oorzaak’ van verschillen (of ongelijkheden) op de arbeidsmarkt en de samenleving in het algemeen  Investering in monitoring van intredepatronen potentieel belangrijk beleidsinstrument is nuttig Leuven, Studiedag SSL - Keynote 24

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ HET SONAR-ONDERZOEKSPROGRAMMA Leuven, Studiedag SSL - Keynote 25

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, SONAR CONSORTIUM  Onderzoeksgroep over de overgang van onderwijs naar arbeidsmarkt  Inter-universitair en interdisciplinair  TOR-VUB (I. Glorieux)  HIVA-KUL (K. De Rick & I. Nicaise)  AEC-UA (P. Coppieters & W. Nonneman)  SHERPPA-UGENT (E. Omey)  Coordinatie: Walter Van Trier Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, VROEGERE EN HUIDIGE SONAR MEDEWERKERS  Herman Baert  Anneleen Baerts  Heidi Belet  Liesbeth Cornelissen  Hilde Creeten  Piet Coppieters  Bart Delbeke  Katleen De Rick  Tine Dhondt  Nathalie Dhondt  Nils Duquet  Ignace Glorieux  Sofie Humblet  Heidi Knipprath  Suzana Koelet  Ilse Laurijssen  Liesbet Maes  Nick Mattheus  Ides Nicaise  Walter Nonneman  Eddy Omey  Kim Saliën  Tom Schatteman  Sana Sellami  Jan Van Damme  Peter Van der Hallen  Veerle Vandevelde  Annelies Vanderheyden  Yolis Van Dorsselaer  Jurgen Van Overberghe  Walter Van Trier  Dieter Verhaest  Elsy Verhofstadt Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, SONAR: DRIEDUBBEL OBJECTIEF  Beschrijven van trajecten die jongeren volgen tijdens hun overgang van school naar werk  Bepalen welke mechanismen jongeren over de verschillende potentiële trajecten sorteren  Evalueren in welke mate de overgang van school naar werk succesvol verloopt en welke factoren daartoe bijdragen Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, … EN DRIE BELANGRIJKE VEREISTEN  Niet beperken tot een specifieke soort trajecten (zoals ‘ongekwalificeerde uitstroom)  overzicht bieden van het geheel van uitstromers of intreders  Niet beperken tot de initiële fase van de overgang  rekening houden met de vaststelling dat intrede op de arbeidsmarkt zich over een langere periode uitstrekt en chaotischer wordt, en daarom ook situatie op middellange termijn bekijken  Niet beperken tot de studie van trajecten van individuele jongeren  ook oog hebben voor factoren die eventueel veranderingen veroorzaken voor het geheel van een cohorte Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, WELKE SOORT GEGEVENS NODIG?  Gegevens die betrekking hebben op het geheel van de soorten trajecten waarlangs jongeren de overgang van school naar werk maken  Gegevens die de mogelijkheid geven om individuele trajecten over een langere tijd te volgen « In welke mate beïnvloedt de initiële positie op de arbeidsmarkt de arbeidsloopbaan op langere termijn? »  Gegevens die mogelijkheid geven om de configuratie van trajecten van verschillende cohorten over de tijd te vergelijken « In welke mate beïnvloeden macro-sociale omstandigheden – conjonctuur of institutionele hervormingen – de karakteristieken van de overgang van verschillende cohorten? » Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, HOE DE GEGEVENS VERZAMELD?  Toevalsteekproef uit Rijksregister van 3000 jongeren, geboren in 1976 (1978, 1980) en wonend in Vlaanderen  Geïnterviewd op de leeftijd van 23, 26 en 29 in de periode oktober tot december  Face-to-face interview, uitgebreide vragenlijst met informatie over levensloopbaan en karakteristieken van eerste en sommige volgende jobs Studiedag SSL - Keynote 2 Aantal respondenten naar geboortecohorte en naar enquêtegolf Interview op 23Interview op 26Interview op 29 COHORTE COHORTE COHORTE ??? TOTAAL

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, BEGINJAAR ARBEIDSLOOPBAAN Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ SCHOOLVERLATERS APARTE CATEGORIE? Leuven, Studiedag SSL - Keynote 213

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ SCHOOLVERLATERS APARTE CATEGORIE?  Outsiders per definitie  Beter geschoold dan vorige cohorten  Onzekerheid over ‘productiviteit’ in job  Komen op de arbeidsmarkt in ‘bulk’ Leuven, Studiedag SSL - Keynote 214

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Wanneer begint de eerste job ? Leuven, Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ WAT HEET SUCCESVOL DE OVERGANG MAKEN? Leuven, Studiedag SSL - Keynote 216

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ WAT HEET SUCCESVOL?  Mogelijke karakteristieken van een succesvolle overgang:  als men een baan vindt  binnen een aanvaardbare periode,  die voltijds is  en met een contract van onbepaalde duur  met een goed loon (of beloningspakket)  en met goede werkomstandigheden en arbeidsvoorwaarden,  die overeenkomt met de opleiding  en/of met de eigen voorkeuren  die de mogelijkheid inhoudt om bij te leren en ‘competenties’ te ontwikkelen en dus ‘inzetbaar’ te blijven  en toelaat om een beroepscarrière uit te  Wanneer moet men ‘mate van succes’ evalueren?  Welke mechanismen sorteren jongeren in succesvolle paden? Leuven, Studiedag SSL - Keynote 217

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, Duur van de overgangsperiode Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ AANDACHTSPUNTEN VOOR ONDERZOEK EN BELEID Leuven, Studiedag SSL - Keynote 219

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ AANDACHTSPUNT 1  VLAAMSE JONGEREN MET ALLOCHTONE ROOTS  VASTSTELLING : VERSCHILLEN IN PATRONEN VAN ARBEIDSMARKTINTREDE ZIJN IN GROTE MATE TERUG TE BRENGEN TOT ACHTERSTAND EN ONGELIJKHEID INZAKE ONDERWIJSUITKOMSTEN DIE REEDS VROEG(ER) IN DE ONDERWIJSLOOPBAAN WERDEN OPGENOMEN  BELANG VAN KEUZEPROCESSEN TIJDENS SECUNDAIR ONDERWIJS (EN IN MINDERE MATE TIJDENS HOGER ONDERWIJS) o PRIMAIRE EN SECUNDAIRE EFFECTEN VAN SOCIALE AFKOMST  BELANG VAN EVENTUELE FEED-BACK MECHANISMEN VANUIT VROEGE ARBEIDSMARKTERVARING NAAR KEUZE-MECHANISMEN TIJDENS ONDERWIJSLOOPBAAN o PROCESSEN VAN STATISTISCHE DISCRIMINATIE Leuven, Studiedag SSL - Keynote 220

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ AANDACHTSPUNT 2  ZOEKEN EN VINDEN VAN EERSTE JOBS  VASTSTELLING : ZOEKINTENSITEIT BELANGRIJKE FACTOR, MAAR ZOEKKANALEN VERSCHILLEN IN EFFECTIVITEIT; VROUWEN ZOEKEN INTENSIEVER MAAR ZONDER BETER RESULTAAT; WERKERVARING HELPT; JONGEREN MET ALLOCHTONE ROOTS GEBRUIKEN MINDER, HOGER OPGELEIDEN MEER ZOEKKANALEN  BELANG VAN VROEGTIJDIG (VOOR VERLATEN VAN HET ONDERWIJS) BEGINNEN ZOEKEN  BELANG VAN DE PLAATS VAN DE VAN DE SCHOOL o BELANG VAN INFORMATIE OVER ARBEIDSMARKT o ALS VINDKANAAL (VOOR JONGEREN MET ALLOCHTONE ROOTS  PLAATS VAN UITZENDBANEN IN ZOEKPROCES Leuven, Studiedag SSL - Keynote 221

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ AANDACHTSPUNT 3  ONDERWIJSMISMATCH – NIVEAU EN RICHTING  VASTSTELLING : 20% JONGEREN OVERGESCHOOLD, ROND DE 35% ONDERWIJSRICHTING NIET IN LIJN MET INHOUD BEROEP PLUS SIGNIFICANT DEEL BLIJFT DIT VOOR LANGERE OVERGESCHOOLD EN WEINIG DYNAMIEK IN HORIZONTALE MISMATCH  BELANG VAN VERSCHILLEN IN BETEKENIS EN (MOGELIJKE) DYNAMIEK VAN BEIDE VORMEN VAN ONDERWIJSMISMATCH  BELANG VAN TOENEMENDE KLOOF TUSSEN SIGNAAL VAN ONDERWIJSCERTIFICATEN EN BESCHIKBARE EN/of VEREISTE VAARDIGHEDEN? o MASSIFICATIE HOGER ONDERWIJS - SPREIDING VAN ‘AANLEG’ BINNEN ONDERWIJSNIVEAUS o VERSCHUIVINGEN BINNEN BEDRIJFSWERELD EN BEROEPEN o PIAAC ? Leuven, Studiedag SSL - Keynote 222

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, BLIJFT OVERSCHOLING DUREN? Studiedag SSL - Keynote 2

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ AANDACHTSPUNT 4  OPBOUW VAN VAARDIGHEDEN TIJDENS HET BEGIN VAN DE LOOPBAAN  VASTSTELLING: JONGEREN MET HOGER ONDERWIJSNIVEAU BOUWEN IN EERSTE BAAN RELATIEF MEER VAARDIGHEDEN OP EN PROCES VAN VERWERVEN VAN VAARDIGHEDEN IS COMPLEMENTAIR MET FORMEEL ONDERWIJS, MAAR AARD VAN JOBS EN MATCH IS BELANGRIJK  BELANGRIJKE VRAAG: LEERCAPACITEIT OF IETS ANDERS?  BELANG VAN MECHANISME DAT JONGEREN OVER JOBS VERDEELT o HOGER OPGELEIDEN KOMEN TERECHT IN BANEN DIE MEER ‘BIJLEREN’ VEREISEN  BELANG VAN AANDACHT VOOR SYNCHRONICITEIT VAN ONDERDELEN VAN SYSTEMEN VAN VAARDIGHEDENPRODUCTIE Leuven, Studiedag SSL - Keynote 224

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ SLOTBEDENKINGEN Leuven, Studiedag SSL - Keynote 225

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ SLOTBEDENKINGEN  VEROUDERDE GEGEVENS … WANT GENERATIE OFTEWEL INTREDERS TUSSEN 1994 EN 2009?  BAMA  CRISIS  HERVORMING SO  ALLEEN MAAR OVERGANG NAAR DE ARBEIDSMARKT … EN WAT MET DE REST VAN DE LEEFWERELD?  GEZINSVORMING  CIVIELE TAAK (VAN ONDERWIJS EN BEDRIJFSWERELD) Leuven, Studiedag SSL - Keynote 226

Onderzoek gefinancierd door de Vlaamse Regering in het kader van het programma ‘Steunpunten voor Beleidsrelevant Onderzoek’ Leuven, En tenslotte … BEDANKT VOOR DE AANDACHT !!! Voor meer informatie: Studiedag SSL - Keynote 2