Een kilootje oude visserijstatistieken, a.u.b.! Ann-Katrien Lescrauwaet Heidi Debergh Een kilootje oude visserijstatistieken, a.u.b.! Houdt verband met het project een eeuw zeevisserij in België, waarmee het VLIZ is gestart in 2007 Heidi werkt mee, Ann-Katrien = projectcoördinator

Waarom willen we het verleden opgraven? Vragen over het heden: Hoeveel ton vis aangevoerd in Belgische havens? Welke vissoort = economisch belangrijkste? Van welke visgrond wordt meest vis gehaald? Pasklaar antwoord Vragen over het verleden: Haring & garnaalvangst kort na WOII? Welke soorten stonden op menukaarten? Steeds meer zuidelijke soorten in de Noordzee?  Anekdotes, gegevens uit jaren ’90 of met wat geluk ’80

Waarom willen we het verleden opgraven? Huidige toestand commerciële visbestanden = niet rooskleurig Beter beheer natuurlijke rijkdommen in toekomst = oog hebben voor het verleden Herstelplannen en –maatregelen Eerdere (betere) toestand Kennis van referentiepunten in verleden is onontbeerlijk

De Zee van Toen Reconstructie toestand zuidelijke Noordzee (1930 – 1980) Adhv interviews met Vlaamse vissers Sappige verhalen en anekdotes Verrijkt met historische woordenschat Beelden van de visserij van toen

Hoe zag de zee er vroeger uit? Mondelinge geschiedenis is waardevol Nuttig als bevestiging van andere soorten gegevens zoals geschriften en statistieken Maar: hoe verder we teruggaan in de tijd, hoe minder we blijken te weten Hoe zag de zee er vroeger uit?  Geen éénduidig antwoord

Visserijstatistieken? Deel van de antwoorden waar we vandaag naar op zoek zijn Vanaf jaar 1000: opkomst zeevisserij Keure van Nieuwpoort (1163): belastingen op aanvoer van soorten zoals haring, makreel, kabeljauw Van oudsher heel wat inspanningen voor verzamelen van cijfergegevens over visserij en vissersvolk Waar te vinden ? Archieven!

Visserijstatistieken? Vaak slechts over beperkt aantal jaren (wetgeving/ijverigheid administratie) Bv. oud archief van Nieuwpoort: Oostenrijkse periode

Visserijstatistieken? Belangrijke historische bron: “Enquête sur la pêche maritime en Belgique”, Ch. Dezuttere (1909) Statistieken 19e, begin 20e eeuw Maar: haring, kabeljauw en verse vis Dezuttere heeft zelf heel wat data samengebracht uit administratieve rapporten van de provincie West-Vlaanderen en diverse steden

Visserijstatistieken? Echte tijdsreeksen voor vergelijking huidige toestand met deze uit het verleden waren niet beschikbaar Project “eeuw zeevisserij in België” Ontsluiten en digitaal beschikbaar maken van een reeks vergelijkbare statistieken (1929, startjaar) Groot puzzelwerk Disperse bronnen Betekenis van naamgevingen Kwaliteitscontrole data Dank aan verschillende instellingen

Wat is de meerwaarde? En wat toont dat beeld? Neem nu het verloop van de aanvoer van alle visproducten samen, die aangeland werden in Belgische havens. Dit omvat alle aanvoer door Belgische vissers, ongeacht de herkomst. Dus ruimer dan de zuidelijke Noordzee. De Belgische zeevisserij beperkte zich immers niet tot de Noordzee of Ijslandse wateren. Ook visgronden ten westen van het Verenigd Koninkrijk en Ierland werden aangedaan, tot zelfs de Golf van Biskaje, Spanje, Portugal en Marokko!. Bekijk je eerst de tot nog toe beschikbare jaarlijkse gegevens (vanaf 1980 tot 2000 - aangegeven door het rode kadertje), dan zie je zowat een halvering van de totale aanvoer. Met de ruimere kijk die het historisch speurwerk opleverde, trek je een drastischere conclusie: de totale aanvoer is eind de 20ste eeuw nog slechts een kwart van de 75.000 ton die eind de jaren 1940 werd opgevist.  Feit is dat als je een heel ander beeld krijgt door ook de gegevens uit het verleden mee op te nemen in de analyse. Afhankelijk van het vergelijkingspunt dat je kiest in het verleden, krijg je een andere perceptie van de huidige toestand. Dit concept noemt men in het Engels ‘shifting baselines’. Het verschuiven van je referentiepunt.

Te veel bodemvisserij voor te weinig vis Belgische zeevisserij richt zich vandaag voor meer dan 90% op demersale vissen: soorten die je vooral dichtbij of op de bodem aantreft zoals schol, pladijs, tarbot en kabeljauw. Eind de jaren ’60: gouden periode dankzij toegang tot rijke visgronden van IJsland en beschikbare technologie die ons toeliet om gericht op duurdere soorten te vissen 1972 IJSland bakende z’n territoriale wateren af en de visgronden werden geleidelijk niet meer toegankelijk voor de Belgische (en buitenlandse vissers). De overbevissing door teveel schepen voor de beschikbare hoeveelheid vis (o.a. Kabeljauw) verklaart de gestage daling sindsdien

Te veel bodemvisserij voor te weinig vis Wat speelt zich af per soort? Bepaalde soorten kennen toename in aanvoer (bv. rode poon) Andere soorten duidelijke daling in aanvoer (bv. tong, tarbot, kabeljauw) Achteruitgang visbestanden, of hieruit voortvloeiende vangstbeperkingen “We jagen met teveel op te weinig vis” (Joe Borg, EU)  grondige herziening van het huidige Gemeenschappelijk Visserij Beleid van Europa

En de pelagische visserij?

Verse geernaers! Schaal- en weekdieren: grijze garnaal, wulk, kreeften en inktvissen Grillig verloop, doch geleidelijk neerwaartse trend

Ook aanvoer in buitenlandse havens... Nabijheid van havens bij traditionele visgronden Lokale economieën en wisselkoersen

Het loon van de visser? Economische cijfers: Inkomsten van de visserij (“besomming”) Gemiddelde prijzen per vissoort Omzetting van BEF naar € Indexatie

Het loon van de visser?

En verder… Digitaliseren en QC Vloot (vaartuigen, zee- en visdagen, gemiddelde vangsten per dag) Samenstelling personeel visserij Vergelijkende analyse Nationale statistieken ICES-rapportage

Een voorsmaakje van de website in opbouw...

Grootste aandacht naar bespreken van grafieken met aanduiding kernboodschappen in blauwe kadertjes Op einde ook nog wat specifieke kenmerken en weetjes van de soort

VLIZ haalt stukje visserijgeschiedenis terug boven water!