Nationale Pensioendialoog John Landman Ministerie van Sociale Zaken & Werkgelegenheid VCP – Toekomst Pensioenstelsel 4 juni 2014

De actualiteit (1) zondag 2 april 2017 “Pensioenstelsel is onhoudbaar, hervorming is onontkoombaar. ” “Het wordt een stuk makkelijker om eerlijker over pensioenen te zijn, als de waarheid over het pensioen acceptabel is.” “Wij hebben geen behoefte aan een nieuwe maatschappelijke discussie over het pensioenstelsel als er geen betere rekenregels voor de dekking van de pensioenen komen.” Politiek? “We hebben een goed pensioenstelsel. Dat heeft wel onderhoud nodig. In belang van een maatschappelijk geaccepteerd en vertrouwd pensioen is een maatschappelijke dialoog nodig over de bouwstenen van het stelsel en de houdbaarheid daarvan.”

De actualiteit (2) “Een pensioenstelsel zonder draagvlak van jong en oud zal de 100 jaar niet halen. (…) Herverdeling en risicodeling zijn nodig in ons pensioenstelsel, ook in de toekomst” Bron: Pensioenlab, Formuleboek 2012-2014

Een goed en gewaardeerd pensioenstelsel 3 1 …maar blijft dat ook zo? 2 5 4 Bron: Melbourne Mercer Global Pension Index

Waarom iets veranderen wat goed is?

Is er een paradigmawisseling in pensioenen? zondag 2 april 2017 Is er een paradigmawisseling in pensioenen? Anticiperen op de toekomst Geen vanzelfsprekendheid Niet starten bij eindplaatje… …maar bij ontwikkelingen en belevingen Evolutie geen revolutie

Toename balansrisico… zondag 2 april 2017 Toename balansrisico… Bron: CBS

…kan leiden tot lager dan verwachte uitkeringen …

…en daarmee verlies vertrouwen…

…en daardoor tot maatschappelijke discussie

“Looking forward”: de samenleving verandert zondag 2 april 2017 “Looking forward”: de samenleving verandert

Rol overheid Stelselverantwoordelijkheid overheid Aandachtspunten: Adequaat pensioen Bescherming deelnemer Publiek belang: voorkomen onnodig beroep op sociale voorzieningen Voldoende voorlichting Voorkomen verstoringen economie en arbeidsmarkt

Kader voor denken over toekomst pensioen Onderscheid: Financiële houdbaarheid (beheersbaarheid en schokbestendigheid) Maatschappelijke houdbaarheid (accommoderen omgeving) Waardevolle kenmerken: Hoge vervangingsratio Hoge mate van deelname Grote mate van kapitaaldekking Bescherming langlevenrisico Professionele uitvoering FTK Toekomst

Welke vragen te beantwoorden? zondag 2 april 2017 Welke vragen te beantwoorden? Vertrekpunt is tweede pijler….. Hoe ga je om met risicodeling en solidariteit? Hoe ga je om met keuzevrijheid en maatwerk? Wie doet er mee en in welk collectief? Wie is waar verantwoordelijk voor? adviesaanvraag Focus: 2e pijler en transitiepaden (zie SER adviesaanvraag, p. 2 bij afbakening) …. maar deze vragen zijn alleen te beantwoorden in relatie tot de andere pensioenpijlers en domeinen (wonen, zorg).

Palet aan mogelijkheden en beleidsdilemma’s; een voorbeeld zondag 2 april 2017 Palet aan mogelijkheden en beleidsdilemma’s; een voorbeeld Keuzevrijheid: Wat wordt bedoeld? En tot welke dilemma’s leidt dat? Keuze meedoen aan aanvullend pensioenstelsel? Behoefte aan maatwerk in pensioenregeling? Keuze in de uitvoering (keuze uitvoerder)? Of…..behoefte aan vorm van invloed? En wat zijn dan de gevolgen voor uitvoering en governance (rol sociale partners en overheid)? En wat leert de gedragseconomie ons? mensen kunnen moeilijk/niet zelf kiezen verlies telt zwaarder dan winst (“under promise, over deliver”) Wat zijn de uitruilen, de voor- en nadelen en de consequenties?

Wat gaat dit kabinet doen? zondag 2 april 2017 Wat gaat dit kabinet doen? Missie Een maatschappelijk gedragen en houdbaar pensioenstelsel accommodeert de omgeving waarin het functioneert. Doel Aandragen bouwstenen om het stelsel gereed te maken voor de komende decennia. Daartoe: open en onbelaste dialoog. Regie! Eindproduct Hoofdlijnennotitie met beleidsvarianten en doorkijk transitiepaden (voorjaar 2015) Regie

Hoe komen we daar? Voor zomer: Denkkader en internationale ervaringen Voorbereiden maatschappelijke dialoog Oriënterende gesprekken met “non-usual suspects” Informele oriënterende gesprekken met verschillende partijen in pensioenveld Tussenrapportage TK Na zomer: Maatschappelijke dialoog (gesprekssessies, rondetafels, focuspanels, verdiepende bijeenkomsten…etc) SER-advies, SCP-onderzoek (sociaal-cultureel), CPB-onderzoek (internationale pensioenstelsels) Toewerken naar Hoofdlijnennotitie (voorjaar 2015) En dan? Keuze- en besluitvormingsproces Implementatie/transitie (incl wetgeving)

Wat is het niet? Een blauwdruk Een pensioenakkoord Een technische/instrumentele discussie Alleen een economendiscussie ook “non usual suspects”, multi-discplines (sociologen, bestuurskundigen, juristen…etc) bijv. betrokkenheid SCP en focusgroepen

Wat ziet u als relevante ontwikkelingen voor het pensioenstelsel? Hoe wilt u anticiperen op deze ontwikkelingen? Welke kernvragen vindt u relevant voor de pensioendialoog? Wat verwacht u van de overheid? Wat verwacht u van uzelf?

Nationale Pensioendialoog John Landman Ministerie van Sociale Zaken & Werkgelegenheid VCP – Toekomst Pensioenstelsel 4 juni 2014