Vergadering BeNeGO Zundert, 18 april 2013 Financiële uitdagingen voor de Vlaamse gemeenten in 2013-2018 Jan Leroy, VVSG Vergadering BeNeGO Zundert, 18 april 2013 VVSG - BBC voor u toegelicht

Inhoud Context Vergrijzing Kredietschaarste ESR-regels Andere elementen Hoe aanpakken? Besluit Financiële uitdagingen 2013-2018 VVSG - BBC voor u toegelicht

14 oktober 2012: gemeenteraadsverkiezingen Context 14 oktober 2012: gemeenteraadsverkiezingen 2013: werken aan meerjarenplan 2014-2019 Vanaf 2014: invoering beleids- en beheerscyclus in Vlaamse lokale besturen: Veel sterkere band tussen beleid en financiën Aangepaste evenwichtsvereisten Algemeen kader, met ruime aanpasbaarheid Systeem laat snelle en ESR-conforme rapportering toe Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 1: Vergrijzing (1) Pensioenen van medewerkers: Pensioenen van statutairen gefinancierd door de besturen zelf via een omslagstelsel voorbije jaren opgebouwde reserves zo goed als op vergrijzing doet kosten sterk stijgen sommige besturen krijgen extra factuur op basis van verhouding pensioenlasten/statutaire personeelskosten komende jaren stijgen pensioenkosten Vlaamse gemeenten, OCMW’s en politiezones sneller dan jaarlijkse aangroei Gemeentefonds (> 120 miljoen euro extra uitgaven/jaar) Pensioenen contractanten: meeste besturen betalen sinds kort bijdrage (1 à 2%) voor opbouw 2de pijler(tje) Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 1: Vergrijzing (2) Nood aan infrastructuur en dienstverlening: Uitbreiding en modernisering zorginfrastructuur (woon-zorgcentra, assistentiewoningen, …) en creatie nieuwe vormen van aangepast wonen Uitbreiding allerlei vormen van thuishulp Tekort aan verplegenden en verzorgenden (3) Belastingbasis: Meer gepensioneerden doet personenbelasting (basis gemeentelijke aanvullende personenbelasting) dalen Meer mensen wonen in niet of lager belaste bejaardeninfrastructuur Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 2: Kredietschaarste Tot 2008: Vrijwel onbeperkte toegang tot krediet Sterke concurrentie tussen banken: zeer lage tarieven (soms slechts 1 bp boven IRS) Financiële crisis : Alle grootbanken op een of andere manier gered Evidenties zijn weg: kredietschaarste treedt op Vertrouwen tussen banken volledig weg: Geen zekerheid meer over herfinanciering krediet tijdens looptijd Bank moet middelen voor hele looptijd aantrekken: liquiditeitspremie Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 2: Kredietschaarste Basel III-normen Nog (lang) niet omgezet in Europees recht Zouden pas tegen 2017-2019 een feit worden Gelden vandaag al als ‘morele’ norm, element van vertrouwen tussen banken Basel III - Solvabiliteitsnormen: Minimumverhouding kernkapitaal/balanstotaal Bijkomend kapitaal aantrekken moeilijk Balanstotaal (kredietverlening en looptijden) afbouwen Risico-inschatting publieke sector wordt groter Meer eigen vermogen voor gegeven volume kredieten Kredietverlening aan overheid wordt duurder Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 2: Kredietschaarste Basel III - Liquiditeitsnormen: verhouding snel opvraagbare activa / snel opvraagbare passiva: Veel meer afstemming tussen looptijd aangetrokken spaarmiddelen en looptijd verstrekte kredieten nodig inkorting toegestane leningtermijnen Structurele partner is minder volatiel Banken koppelen leningen aan binnenhalen betalingsverkeer Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 2: Kredietschaarste Gevolgen voor de gemeenten: Minder krediet beschikbaar Banken rekenen hogere marge (> 200 bp) bovenop basisrente (die vandaag gelukkig zeer laag staat) Gemeenten krijgen geen (of alleen zeer dure) offertes voor leningen > 15 jaar Gemeenten worden onder druk gezet om bij verschillende banken te bankieren (betalingsverkeer): coördinatieproblemen Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 2: Kredietschaarste Mogelijke remedies: Balloonleningen: maar verschuiven risico Alleen nog leningen tot 15 jaar: grotere budgettaire impact Thesauriebewijzen (commercial paper) op 1 tot 12 maand Vergt veel nauwere opvolging Vandaag interessant, maar wat bij renteomslag (indekking)? Andere mogelijke kredietverschaffers: verzekeraars, pensioeninstellingen, buitenlandse banken, … Oprichten nieuw vehikel (cf. BNG, Scandinavië, …) Trauma Gemeentelijke Holding (+ resolutie Vlaams Parlement) Oprichtings- en beheerskosten Minder lenen Gevolgen voor investeringen? Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 3: ESR-regels Europa scherpt regels overheidsfinanciën aan Overheid = alle niveaus, ook lokale besturen Belgische statistieken lokale besturen (> 1400!): Gebrek aan betrouwbare gegevens Gebrek aan recente gegevens Gebrek aan data per type lokale overheid en gewest En toch: geregeld uitspraken van federale ministers over zogenaamd ‘tekort lokale besturen’ Sinds 2012: iets meer betrouwbare gegevens Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 3: ESR-regels Definitie ‘tekort’ verschilt: Gemeenten: lenen om te investeren mag, als aflossingen en intresten gedragen kunnen worden door recurrente inkomsten gebruik eventueel opgebouwd overschot voor evenwicht kan ESR: alle uitgaven (zonder aflossingen) moeten gedragen worden door alle ontvangsten (zonder leningen) van dat jaar geen gebruik van opgebouwde overschotten voor evenwicht Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 3: ESR-regels Hoe ver staan we vandaag? (1) België heeft traject afgesproken met Europa voor evenwicht in 2015 Inspanningen (= gewenst saldo in 2012, 2013, 2014 en 2015) bekend voor federale overheid, sociale zekerheid, gewesten en gemeenschappen, en lokale besturen (nog?) Geen verdere normen voor lokale besturen: Niet per type lokaal bestuur (gemeenten, OCMW’s, politiezones, …) Niet per gewest En zeker niet voor individuele lokale besturen Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 3: ESR-regels Hoe ver staan we vandaag? (2) Invoering beleids- en beheerscyclus maakt snelle digitale ESR-rapportering in 2014 voor Vlaamse gemeenten, OCMW’s, en provincies en verzelfstandigde entiteiten mogelijk (met sancties voor laattijdigheid) Maatregelen op komst om ook aan verplichte kwartaalrapportage te voldoen Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 3: ESR-regels Mogelijke knelpunten: Normering ex post wordt normering ex ante Normering voor ‘sector’ wordt normering per bestuur Vlaamse lokale besturen ‘gedekt’, maar quid met federaal (politie, brandweer), Brussels of Waals aangestuurde besturen? Quid eigenheid lokale besturen? Veel meer investeringen dan andere overheden: dus meer nood aan ‘budgettaire spreiding’ via aflossingen Veel kleinere besturen (dus grotere schommelingen in jaarlijks investeringsniveau) Financiële uitdagingen 2013-2018

Topuitdaging 3: ESR-regels Leidt striktere toepassing ESR-regels tot: Sterke vermindering van investeringen lokale besturen? Economisch effect (50% overheidsinvesteringen = lokaal) Effect op infrastructuur Toevlucht tot allerlei (vaak veel duurdere) debudgetteringsoperaties (PPS)? Quid gevolgen sanering federaal en gewest op financiering lokale besturen? Financiële uitdagingen 2013-2018

Gevolgen economische crisis: Andere uitdagingen Gevolgen economische crisis: Daling (of minder snelle groei) inkomsten Hogere uitgaven (vooral via OCMW) Veiligheidsdiensten: Politie kost steeds meer (aandeel federale financiering zakt) 50/50-financiering brandweer op de lange baan geschoven (nu 90 lokaal, 10 federaal) Nog enorme noden qua waterzuivering: Uitbreiden rioleringsnet In stand houden en verbeteren bestaand net Financiële uitdagingen 2013-2018

Maatschappelijke tendensen en vragen: Andere uitdagingen Blijvende noden voor inrichting publiek domein (straten en pleinen, fietspaden, …) Daling dividenden: Gemeentelijke Holding en Dexia: definitief weg Energiedividenden in vraag gesteld (discussie energieprijzen) Maatschappelijke tendensen en vragen: Digitalisering Dualisering Mondialisering Duurzaamheid, klimaat, … Financiële uitdagingen 2013-2018

Hoe aanpakken – tips vanuit de VVSG Bespaar als college, niet als groep individuen Neem voldoende tijd voor het planningsproces Kan aanpak andere besturen inspiratie geven? Vermijd taboes Let op voor lineaire maatregelen: Lijken eenvoudig en rechtvaardig Bestraffen zuinigen en bevoordelen verspillers Leen verstandig Financiële uitdagingen 2013-2018

Hoe aanpakken – tips vanuit de VVSG Let op met radicaal niet vervangen van mensen die vertrekken: In sommige diensten is grotere inspanning mogelijk Elders vallen daardoor cruciale mensen weg Nieuwe zaken doen: met meer mensen, of met de bestaande mensen? Samenwerken loont, maar groot is niet altijd beter Krijgt ‘de keizer’ wat hem toekomt? Financiële uitdagingen 2013-2018

Hoe aanpakken – tips vanuit de VVSG Vermijd ‘quick wins’ die het fundamentele debat (tijdelijk) overbodig maken Let op voor debudgettering Verborgen kosten Verlies aan politieke greep Durf te investeren (meer) belasten moet (ook) kunnen Communiceer correct over wat (nog) niet kan … Financiële uitdagingen 2013-2018

Inspanning zal ook van besturen zelf moeten komen Besluit Bestuursperiode 2013-2018 wordt voor Vlaamse lokale besturen bijzonder moeilijk VVSG vreest: Inkrimping dienstverlening en afvloei personeel Vermindering of uitstel investeringen Verhogen retributies en belastingen Inspanning zal ook van besturen zelf moeten komen VVSG vraagt aan andere overheden vooral zekerheid over financiering (Gemeentefonds, rioolsubsidies, …) Financiële uitdagingen 2013-2018