“Kijk wijzer” naar het kind van gescheiden ouders Een studie naar “Wat kunnen en willen leerkrachten hierover signaleren?” Maud Poland, Carla van Maurik Praktijkonderzoek op basisschool Sint Jan, Waarland van oktober 2012 t/m april 2013 Inleiding: Onze school is de enige school in een dorp en heeft jarenlang te maken gehad met (landelijk gezien) weinig kinderen van gescheiden ouders. De laatste vijf jaar zien we een stijging, waardoor we op school vaker worden geconfronteerd met de problematiek van deze kinderen. Het doel van ons onderzoek is om leerkrachten bewust te laten worden van de problemen die kinderen van gescheiden ouders kunnen hebben. We willen onderzoeken of ze internaliserende en externaliserende gedragsproblemen kunnen waarnemen. Tevens willen we inventariseren wat de leerkrachten van de problemen en de thuissituatie van deze kinderen weten en willen weten. De resultaten van ons onderzoek willen we gebruiken voor een kijkwijzer die onderdeel zal worden van een scheidingsprotocol op school. Onderzoeksvragen: 1. Welke gedragsproblemen nemen leerkrachten waar bij kinderen van gescheiden ouders? 2. Wat willen leerkrachten signaleren bij kinderen van gescheiden ouders en welke informatie over de thuissituatie van deze kinderen willen leerkrachten weten. Methode: Resultaten 1: W at zien de leerkrachten? Respons: 13 leerkrachten. - Leerkrachten antwoorden op de meeste vragen “soms”. - Leerkrachten nemen internaliserend en externaliserend gedrag even goed waar. - ”Opvallende angsten” (vrg 5) 41,7 % met “nooit” geantwoord en 33 % met “soms”. - Antwoorden bij vraag 7 en 8 bijna evenveel “soms” en “vaak”. - Antwoorden vraag 15: “nooit” 23 %,”soms” 54 % en “vaak” 15 % (zie figuur) - 31 % van de leerkrachten weet niet hoe de gezinssamenstelling van het kind is % van de leerkrachten geeft aan dat het contact met vader en moeder goed is. Bronnen - “Kind van gescheiden ouders, kind van de rekening?” Edwar Teyber; -“Kind en echtscheiding, Een ontwikkelingspsychologisch perspectief”, Karin Singendonk en Greet Meesters; -“Kinderen uit nieuwe gezinnen”, Corrie Haverkort, Ed Spruijt; Kiescoach Rose Out-Thijswww.kiesvoorhetkind.nlwww.scheidingskind.nl Resultaten 2: Wat willen leerkrachten weten? Overige vragen die leerkrachten stellen: Zijn de kinderen tevreden met de omgangsregeling?, Komt jaloezie tussen de kinderen in samengesteld gezin voor? Wanneer was de scheiding? Zitten de ouders op 1 lijn in de opvoeding? Hoe is de ouderlijke macht geregeld? Wat wil je nog meer weten over kinderen van gescheiden ouders ( thuissituatie) ? Deel 2: Een vragenlijst met 16 vragen (zie resultaten) voor een oudergesprek. De leerkrachten kunnen aanvinken welke vragen zij belangrijk vinden. Tevens een aantal open vragen ter aanvulling. Wat weet je over het kind? Deel 1a: Een gesloten vragenlijst van 15 vragen over internaliserende (9 items, α= 0,804) en externaliserende (4 items, α= 0,873) gedragsproblemen met 4 mogelijke antwoorden. nooitsomsvaakvalt me niet op 1 Merk je dat dit kind somatische klachten heeft zoals buikpijn, hoofdpijn o.i.d.? 5 Heeft dit kind angsten die opvallend zijn? 7 Kan dit kind sociale relaties aangaan? 8 En worden deze relaties onderhouden? 14Heeft dit kind concentratieproblemen? 15Zijn de resultaten op school minder dan je zou verwachten van dit kind? Aspecten van het gedrag die leerkrachten ook opvallen zijn: - Loyaliteitsconflicten - Manipulerend gedrag naar de ouder - Parentificatie - Wantrouwen - Slechte werkhouding - Grotere afhankelijkheid - Behoefte aan extra aandacht - Veel stemmingswisselingen Wel ≥ 8 Niet ≤ 5 Even veel 6 /7 Conclusies In tegenstelling tot wat in de literatuur staat signaleren de leerkrachten niet dat kinderen van gescheiden ouders minder sociale contacten aan kunnen gaan en kunnen onderhouden. Slechts 15 % van de leerkrachten ziet mindere schoolprestaties. Naast gevraagde problemen vallen de leerkrachten ook andere aspecten op bij kinderen met gescheiden ouders. Wel is opvallend dat 31 % van de leerkrachten niet bekend is met de gezinssamenstelling van het kind. Uit de vragenlijst van deel 2 blijkt ook dat veel leerkrachten zich niet comfortabel voelen om in een oudergesprek belangrijke vragen over het kind in relatie tot de thuissituatie te stellen. Voorlichting en kennis over het doel van deze vragen zijn noodzakelijk zodat de leerkrachten zich bewust worden van de problematiek en wijzer naar deze kinderen gaan kijken. Internaliserende problemen Externaliserende problemen opvallend verdrietig zijnveel en snel ruzie maken somatische klachten ( buikpijn, hoofdpijn, o.i.d.) agressief gedrag in zichzelf kerentegen regels ingaan opvallende angstenopvallend boos zijn laag zelfbeeldsnel geïrriteerd gevoelens van depressiviteit minder sociale contacten aan kunnen of durven gaan 1 Gaan de ouders vriendschappelijk met elkaar om? 2 Waar woont het kind? Vader, moeder, co-ouderschap, nieuw samengesteld gezin, roze gezin of ergens anders? 3 Heeft dit kind opvallend veel verlangen naar de ouder die het gezin heeft verlaten? 4 Voelt het kind zich afgewezen door de ouder die het gezin heeft verlaten? 5 Is er een omgangsregeling en hoe wordt daar naar tevredenheid van beide ouders mee omgegaan? 6 Is het kind bezorgd om het welzijn van de ouders? 7 Mist het kind het volledige gezin? 8 Heeft het kind scheidingsangst (als papa weggaat, zal mama dan ook niet weggaan?)? 9 Kiest het kind de kant van de vader of de moeder? 10 Zijn er thuis duidelijke regels en disciplines? 11 Heeft de ouder die niet in het gezin woont een belangrijk aandeel in de opvoeding? 12 Heeft het kind een innerlijk loyaliteitsconflict (vindt het moeilijk om tegen papa te zeggen dat mama een nieuwe vriend heeft) 13 Neemt het kind de rol over van de andere ouder die elders woont? 14 Speelt het kind de ouders tegen elkaar uit? 15 Hoe willen de ouders geïnformeerd worden door school? 16 Wie bezoek(en)t de ouderavond? Onderzoeksgroep: 16 leerkrachten Vervolg - Workshop “Kinderen van gescheiden ouders, een studie waard.” - Vragenlijst opnieuw laten invullen en evalueren. De resultaten verwerken in een Kijkwijzer als onderdeel van een scheidingsprotocol. Deel 1b: drie open vragen : - Zijn er andere aspecten die je opvallen bij dit kind? - Hoe is de gezins- samenstelling van het kind nu? -Hoe is het contact van het kind met vader en moeder? ‘ Samen onderzoek doen in het primair onderwijs’ – Stichting Flore/VU Amsterdam,