Effectieve communicatie met de oudere, oncologische patiënt Geriatriedagen 14 februari 2008 Julia van Weert Jesse Jansen In samenwerking met: Sandra van Dulmen, Jozien Bensing, Judith de Groot, Nienke van der Meulen, Janneke Noordman, Jessika Ouwerkerk, Elise Posma, Frank Tol en Thea Heeren

Tempo van informatie verwerking en geheugen Geheugen: namen, afspraken etc. Wel herkenning: oh ja… LASA, 1992/1993 (dr. Hannie Comijs, GGZ Buitenamstel / EMGO-instituut Amsterdam)

Bijkomende problemen Sensorische beperkingen Cognitieve beperkingen Negatieve invloed van vermoeidheid en/of depressieve stemming Minder actief in informatie zoeken Sociaal wenselijk gedrag Geheugen: namen, afspraken etc. Wel herkenning: oh ja…

Informatiebehoeften en recall

Informatiebehoeften (Bensing & Verhaak, 2004) Instrumentele behoeften arts / vpk. gezondheid patiënt patiënt Instrumentele communicatie St ress probleem Need to know and georienteerde understand coping Need to emotionele feel known coping and under- stood Affectieve communicatie Affectieve behoeften

Literatuurstudie: behoeften ouderen (Jansen et al., 2007) Weinig studies behoeften oudere patiënt Info behoeften ouderen ≈ jongeren Maar: Minder en minder details Minder behoefte aan informatie seksualiteit Psychosociaal: gemengde resultaten

Vragenlijst 10 ziekenhuizen respons n=349 (59%) Steekproef n=588 202 vrouwen (67%) Gem. leeftijd: 55.3 respons n=349 (59%) 141 laag opgeleid (47%) Range 21-84 jaar

Meetinstrument informatiebehoeften QUOTE-chemo (Quality Of care Through the patients’ Eyes) (Sixma & Delnoij, 2005) Belang-scores Ervarings-scores 69 items Indeling in 7 categorieën volgens Rutten et al. (2005)

7 categorieën QUOTE-chemo INSTRUMENTEEL AFFECTIEF Categorie Cronbach’s alpha Informatie over de werking van chemotherapie .895 Interpersoonlijke communicatie .850 Informatie over omgaan met bijwerkingen .855 Emotionele steun van verpleegkundige .720 Informatie over de prognose .764 Omgaan (‘coping’) met de ziekte .836 PROCES Medische systeem informatie .804

Verbeterscores per categorie Affectief

Achtergrondgegevens - informatiebehoeften Ouderen: Minder behoefte aan bespreken coping (ß =-.141*) Vrouwen: Meer behoefte aan bespreken coping (ß =.174**) Meer behoefte aan emotionele steun (ß =.126*) Hoger opgeleiden: Minder behoefte info werking chemotherapie (ß =-.142*) Minder behoefte info prognose (ß =-.228**)

Relatie Monitoring - Informatiebehoeften INSTRUMENTEEL AFFECTIEF Categorie ß Informatie over de werking van chemotherapie .215*** Interpersoonlijke communicatie n.s. Informatie over omgaan met bijwerkingen .131* Emotionele steun van verpleegkundige Informatie over de prognose .134* Omgaan (‘coping’) met de ziekte PROCES Medische systeem informatie

Relatie Intrusion - Informatiebehoeften INSTRUMENTEEL AFFECTIEF Categorie ß Informatie over de werking van chemotherapie .198** Interpersoonlijke communicatie n.s. Informatie over omgaan met bijwerkingen n.s. (p=.06) Emotionele steun van verpleegkundige .179* Informatie over de prognose .228** Omgaan (‘coping’) met de ziekte .244** PROCES Medische systeem informatie

Checken door professional Conclusie Doorslaggevend zijn individuele factoren zoals: kankergerelateerde stressreacties informatiezoekstijl: informatiezoekend (monitoring) informatiemijdend Checken door professional

Vraagstellingen project VOICE Specifieke behoeften ouderen > 65? Voorlichting afgestemd behoeften? Hoe communicatie optimaliseren? Resultaten voormeting Expertmeeting patiënten Expertmeeting professionals Effecten interventie?

Methode project VOICE Voormeting, interventie en nameting 10 deelnemende ziekenhuizen Video-opnames verpleegkundige consulten (240 in totaal) Vragenlijsten verpleegkundige en patiënt

Video-opnames en vragenlijst 10 ziekenhuizen 105 participanten 36% vrouw Gem. leeftijd: 71.9 49% laag opgeleid Range 65-86 jaar

Verbeterscores ouderen per categorie Affectief

Informatiebehoeften en recall

Literatuur: recall van informatie (onthouden en reproduceren) Positief effect op recall: Duidelijke informatie Actief participerende patiënt Specifiek voorlichtingsmateriaal Gespreksonderwerpenlijst + aandacht Aanvullend meegeven audio/video tape (Van der Meulen et al., in press)

Project VOICE: Inhoud gesprek (Jansen et al., in press) gemiddeld: 82.2 items

Wat wordt er onthouden? 23,6% actieve reproductie

Conclusie Betere aansluiting op informatiebehoeften Te veel informatie in één keer Interventie ontwikkeld en geïmplementeerd Effecten worden momenteel onderzocht

Tips voor de praktijk (1) Pas communicatie aan op patiënt die voor u zit Wees alert op zorgen en andere signalen Stimuleer patiënt en naasten om vragen te stellen Heb aandacht voor de naasten ë

Tips voor de praktijk (2) Maak keuzes: Wat is voor deze patiënt de meest belangrijke informatie Structureer informatie (groeperen, bruggetjes) Vat regelmatig samen Herhaal belangrijke informatie ë

Tips voor de praktijk (3) Wees alert op problemen met visus, gehoor of cognitie Voorkom afleiding in de omgeving Zorg voor oogcontact Praat langzaam en duidelijk zonder vakjargon Combineer verschillende manieren van informatie geven Verspreid informatie over verschillende momenten ë

Meer informatie j.c.m.vanweert@uva.nl j.jansen@nivel.nl