Een budgetstandaard voor Vlaanderen Wat heeft een gezin nodig om menswaardig te participeren aan onze maatschappij? Een budgetstandaard voor Vlaanderen Bérénice Storms 25-01-2010

SITUERING EN VERANTWOORDING Inkomensbescherming in België: Bovenwettelijke en privé-verzekeringen Sociale verzekeringen Minimale voorzieningen Minimumuitkeringen sociale zekerheid Gewaarborgde minimuminkomens Individuele bijstand Recht op maatschappelijke integratie (Leefloonwet) Recht op maatschappelijke dienstverlening Geldelijke materiële hulpverlening Niet-geldelijke materiële hulpverlening Immateriële hulpverlening

Grote ongelijkheden tussen de verschillende OCMW’s Recht op maatschappelijke dienstverlening: ruime en discretionaire opdracht Gevolg: Grote ongelijkheden tussen de verschillende OCMW’s Lappendeken aan steunnormen

Aanvullende steun Percentage van de OCMW’s dat aanvullende financiële steun verleent aan: Vl Kempen Cliëntsiuatie A (vrouw, relatiebreuk) 71,2 69,2 Cliëntsiuatie B (koppel, ziektekosten) 76,5 80,8 Cliëntsiuatie C (koppel + kinderen) 81,7 76,9 Cliëntsiuatie D (asielzoeker) 55,6 46,2 Cliëntsiuatie E (langdurig werkloze) 64,6 61,5 Cliëntsiuatie F (vrouw, kachel) 62,4 65,4 Cliëntsiuatie G (student, messenset) 64,2 Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, Geel: KHK

Aanvullende steun: omvang Minimum Maximum Mediaan Cliënt A (vrouw, relatiebreuk) 6 15 1 084 256 173 195 Cliënt B (koppel, ziektekost) 50 982 426 190 209 Cliënt C (koppel + kinderen) 16 860 612 235 250 Cliënt D (asielzoeker) 1 238 1132 249 882/101 Cliënt E (langdurig werkloze) 4 515 277 163 192 Cliënt F (vrouw, kachel) 825 150 181 Cliënt G (student, messenset) 615 284 135 142 Bron: Van Mechelen, N., Bogaerts,K., 2008, aanvullende steun in Vlaamse OCMW’s, CSB-Berichten, juni 2008 Storms, B., 2008, Menselijke waardigheid en aanvullende steun in de Kempen, 2008, Geel: KHK

PROBLEEMSTELLING Vraagstelling: Hoeveel middelen heeft een gezin nodig om op een menswaardige manier te participeren in onze samenleving? Doelstelling: Richtnormen ontwikkelen voor het toetsen van leefsituaties aan de menselijke waardigheid.

MAATSCHAPPELIJKE EN WETENSCHAPPELIJKE RELEVANTIE Behoeften aan een algemeen normensysteem voor: OCMW’s Arbeidsrechtbanken Collectieve schuldenregeling Vredegerechten … Nood aan wetenschappelijke norm om uitspraken te doen over: Omvang van de armoede Doeltreffendheid minimuminkomens-bescherming

Maatschappelijke participatie: bijhoren & bijdragen Sociale uitsluiting Gezondheid: Gezonde voeding Geschikte kleding Adequate huisvesting Gezondheidszorg en persoonlijke verzorging Rust Ontspanning Autonomie: Veilige kindertijd Betekenisvolle relaties Mobiliteit Veiligheid

Inhoud korven (aard, kwaliteit, hoeveelheid en prijs) Drie criteria: Gezonde levensstijl mogelijk Autonome keuzes over invulling maatschappelijke rollen Aanvaard door lage-inkomensgezinnen

17 typegezinnen Variërend naar gezinsomvang- en samenstelling Alleenstaande vrouw Alleenstaande man Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 2 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 4 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (jongen, 8 jaar) Alleenstaande vrouw met één kind (meisje, 15 jaar ) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (2 en 4 jaar) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (4 en 8 jaar) Alleenstaande vrouw met twee kinderen (8 en 15 jaar) Koppel Koppel met één kind (jongen, 2 jaar) Koppel met één kind (meisje, 4 jaar) Koppel met één kind (jongen, 8 jaar) Koppel met één kind (meisje, 15 jaar ) Koppel met twee kinderen (2 en 4 jaar) Koppel met twee kinderen (4 en 8 jaar) Koppel met twee kinderen (8 en 15 jaar)

17 typegezinnen Geen variatie naar: Leeftijd: alle volwassenen op actieve leeftijd Huisvesting: huurwoning (private of sociale huisvestingsmarkt) in omgeving met voldoende voorzieningen en gemakkelijk bereikbaar met openbaar vervoer Gezondheid: geen chronische ziekten of bijzondere ziektekosten Activiteitsstatus volwassenen: langdurig werkloos

Vuistregels: Normatieve budgetten Maximale transparantie Flexibel aanpasbaar Lange termijnbudgetten

GEZONDE VOEDING Criteria: Gezonde, evenwichtige en gevarieerde voeding (Hoge gezondheidsraad, Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie) voorkeur /middenweg: 5/2 Voorkeursproducten: goedkoopste middenwegproducten: zoveel mogelijk variatie, verantwoordbaar binnen een minimumbudget Aanvaardbaar (focusgroups) Inclusief eet-en bereidingsbenodigdheden

gezonde voeding

Gezonde voeding

Geschikte kleding Criteria: Bescherming bieden tegen alle weersomstandigheden‏ Casual kleding, multifunctioneel Identiteit verschaffen Nieuwe kleding Ondergoed: Hoge kwaliteitseisen aan schoenen en regenkleding Lage, maar geen bodemprijzen Levensduur: kinderen (1 jaar), volwasssenen (2 jaar) Zeeman, Wibra, C&A, JBC, Brantano Inclusief: materiaal voor opbergen en onderhouden van kleding

Geschikte kleding

Geschikte kleding

Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes persoonlijke verzorging: Handhaven gezondheid en bestrijden van infecties Zelfrespect ( sociale exclusie) Persoonlijke verzorging Handhygiëne Mondhygiëne Algemene hygiëne Cosmetica Voorbehoedsmiddelen

Persoonlijke verzorging en adequate gezondheidszorg Achterliggende principes gezondheidszorg: Budgetten voor “gezonde” personen Gebruik van medische zorgen wordt bepaald door: Behoefte Neiging tot gebruik Mogelijkheid tot gebruik  Geen harde criteria: externe validering (Domus Medica) Gezondheidszorg: Arts, geneesmiddelen (infectieziekten, traumata, psycho-sociaal welzijn, preventie) Ziekenfondsbijdrage Hospitalisatieverzekering Zorgverzekering reële medische kosten!

Adequate huisvesting Adequate huisvesting Criteria (geoperationaliseerd m.b.v data van de Woonsurvey 2005 door K. Heylen (HIVA)) : Kwaliteitsvolle woning: Veiligheid en bescherming bieden Interne en externe bouwfysische kwaliteit Sanitair moet dagelijkse hygiëne toelaten Comfortniveau: badkamer (bad of douche), toilet Voldoende ruim Aantal slaapkamers: één voor ouders, één per twee kinderen van hetzelfde geslacht Woonomgeving Aanwezigheid van voorzieningen Woonzekerheid Een betaalbare prijs

Adequate huisvesting Adequate huisvesting Huisvestingskosten: illustratief Mediane huurprijs van kwaliteitsvolle woningen in Vlaanderen Private huisvestingsmarkt (sociale huisvestingsmarkt) Mediane verbruikerskosten in kwaliteitsvolle woningen Overige huisvestingskosten Onderhoud (poetsen, verven, behangen,…) Herstel Hulpverlening: vertrekken van reële huisvestingskosten!

Veiligheid:veilig wonen Basisbankdienst Brandverzekering Familiale verzekering Preventie brandveiligheid

Rust en ontspanning Uitgangspunten: Rust en ontspanning: Gezondheid Recht op culturele en maatschappelijke ontplooiing (art. 23 Belgische grondwet) Participatiedecreet Steunpunt vakantieparticipatie Rust en ontspanning: Bed en beddengoed Binnenlandse vakantie Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Tv, dvd, radio-cd

Veilige kindertijd Criteria : Concreet gemaakt o.b.v. Opgroeien in liefde en veiligheid Nieuwe ervaringen opdoen Lof, erkenning en positieve feedback Graduele uitbreiding verantwoordelijkheden Concreet gemaakt o.b.v. Internationaal verdrag inzake de Rechten van het Kind Vlaams Jeugdbeleidsplan Deskundigen jeugdbeleid en –zorg (Delphi)

Veilige kindertijd Concrete uitgaven: Gezinsuitstap GSM tieners Verjaardagsfeestje voor klasgenootjes Bibliotheekabonnement Deelname aan georganiseerde (verenigingsleven) en niet- georganiseerde vrijetijdsaanbod Speelgoed Cultuurparticipatie Directe onderwijskosten Uit eten/afhaalmaaltijd Zakgeld

Onderhouden van relaties Mensen zijn sociale wezens: Fundamentele behoefte aan verbondenheid: identiteitsontwikkeling Wederkerige afhankelijkheid Onderhouden van relaties Vrienden- en familiebezoek GSM, computer, internetaansluiting en fototoestel Feesten Uit eten, afhaalmaaltijd Huisdieren Gezelligheid thuis Burgerverplichtingen

Mobiliteit Uitgangspunten: Mobiliteit: Mobiliteit noodzakelijk om verschillende maatschappelijke rollen adequaat te kunnen vervullen Decreet basismobiliteit: 90% woonzones een gegarandeerd aanbod openbaar vervoer Mobiliteit: Fiets Busabonnement Rail Pass

TOTAAL BUDGET 2151 1905 1683 1554 1295 1874 1403 1274 978

TOTAAL BUDGET met sociale voordelen en sociale huisvesting 1715 1482 1336 1210 1052 1457 1076 950 704

Kostprijs kind Eenoudergezin Tweeoudergezin

Budgetstandaard (=100) en minimuminkomens Bron: Cantillon, 2009

Noodzakelijk leefgeld en uitgekeerd leefgeld in het kader van schuldbemiddeling

Besluit Bugetstandaard: richtnorm voor beoordelen van individuele leefsituaties in functie van de menselijke waardigheid Adequate armoedelijn? J a, menswaardig participeren niet mogelijk met gezinsinkomen < budgetstandaard Neen, in realiteit hebben gezinnen vaak meer nodig (hier: typegezinnen en normatieve budgetten)

Besluit Adequate hulpverlening: Menswaardig inkomen Minimuminkomens zijn vandaag de dag ontoereikend Aandacht voor individuele en maatschappelijke condities Competenties: motiveren en leren budgetteren Toegankelijke sociale instituties

Voor wie meer wil lezen: Storms, Van den Bosch, 2009, Wat heeft een gezin minimaal nodig? Een budgetstandaard voor Vlaanderen, Leuven:Acco www.menswaardiginkomen.be

Wordt vervolgd: Uitbreiding budgetstandaard naar: Wallonië en Brussel Meer typegezinnen: Ouderen Gezinnen met gezondheidsproblemen Werkende gezinsleden Nieuw samengestelde gezinnen Gezinnen met kinderen in het hoger onderwijs Eigenaars