Jeroen Darquennes (Pluri-LL, FUNDP, Namur) Taalverschuiving en taalbehoud in Europa: een kijk op de situatie van autochtone taalminderheden Jeroen Darquennes (Pluri-LL, FUNDP, Namur)

Taaldiversiteit Welt 6 417 273 (4,2%) 4 162 (64,8%) 1 982 (30,8%) Geographische Großregion Gesamtzahl der Sprachen Anzahl der Mio-Sprachen Anzahl der kleineren Sprachen Anzahl der Zwergsprachen Welt 6 417 273 (4,2%) 4 162 (64,8%) 1 982 (30,8%) Asien 1 906 126 (6,6%) 1 549 (81,3%) 231 (12,1%) Afrika 1 821 92 (5,1%) 1 607 (88,2%) 122 (6,7%) Pazifik 1 268 1 (0,1 %) 507 (40,0%) 775 (61,1%) Amerika 1 013 10 (0,9%) 428 (42,2%) 575 (56,7%) Australien* 266 11 (4,2%) 255 (95,8%) Europa 143 48 (33,6%) 72 (50,4%) 23 (16,0%) *ohne Englisch (Haarmann 2006, 326)

Taaldiversiteit in Europa

Taalminderheden Bekend Minder bekend Catalanen (ES): ca. 4.000.000 Kaschuben (PL): ca. 200.000 Basken (ES): ca. 515.000 Slovenen (HU): ca. 4.200 Welshmen (UK): ca. 575.000 Lijflanders (LV): ca. 100 Friezen (NL): ca. 450.000 … Bron: Haarmann 2002, Extra/ Gorter 2009

Taalgemeenschap = ‘taalminderheid’ andere taal en cultuur t.o.v. omringende meerderheid  taalminderheid verschil in sociale status en machtspositie t.o.v. omringende meerderheid  taalminderheid verschillen in sociale status en machtspositie weerspiegelen zich in geringere status en geringer prestige geringere graad van institutionalisering en legitimering van minderheidstaal t.o.v. meerderheidstaal

Taalverschuiving Gevolg: uiteenlopende vormen van taalverschuiving d.w.z.: intergenerationele afname van gebruik van minderheidstaal (ten voordele van meerderheidstaal) in enkele of meerdere publieke, semi-publieke en/of private taalgebruiksdomeinen Taalverschuiving = non-lineair proces In vele gevallen: vitaliteit rust op schouders van de oude(re) generatie nauwelijks sprake van intergenerationele continuïteit

Taalbehoud Hoe streven naar taalbehoud? bron van inspiratie: taalbeleid en taalplanning in … Catalonië Baskenland Wales …

Taalpolitiek, taalbeleid, taalplanning: 3 dimensies Corpusdimensie Codificatie, standaardisering en/of modernisering van lexicon, grammatica en orthografie Statusdimensie Sociale status en functionele verspreiding van een taal (niet noodzakelijk verbonden met toename van aantal sprekers) Taalverwervingsdimensie Toename van het aantal sprekers

succes van taalbeleid / taalplanning combineren van complementaire ‘top-down’ en ‘bottom-up’ maatregelen op micro-, meso- en macroniveau SMiLE-studie (Support for Minority Languages in Europe), benadrukt drie voorwaarden … Capacity (competenties) Opportunity (taalgebruiksmogelijkheden) Desire (wil / verlangen)

Taalbeleid / planning berust op (consensus m.b.t.) … opmaken van balans identificeren van noden koppeling van noden aan doelstelingen uitwerken van stappenplan om doelstellingen te bereiken formuleren van evaluatiecriteria om effectiviteit van maatregelen te toetsen / maatregelen bij te sturen

Strategieën (voorbeelden) Competenties (capacity) Rol van het onderwijs (levenslang leren) Immersie CLIL / EMILE Education plurilingue / didactique intégrée …

Taalgebruiksmogelijkheden (opportunity) aanbod  vraag aanbod gericht op voor de hand liggende domeinen: publieke administratie, justitie, gezondheidszorg, cultuur, radio & tv ‘alternatieve’ domeinen: regionale / lokale economie; ‘nieuwe’ (sociale) media

Wil / verlangen / identificatie (desire) streven naar prominente plaats voor minderheidstaal in deelgebieden van samenleving die brede lagen van de bevolking aanspreken zich hoeden voor al te agressief, opzichtig en artificieel promoten van minderheidstaal

Vooruitzichten “The difficulties of language maintenance are by now very well known, but the central justification for emphasising greater holistic perspectives is that maintenance and revitalisation efforts rely on much more than language, education and culture. And yet too few of our language planning agencies are really able to grapple with the multifaceted elements required, being limited to social mobilisation programmes, educational activities and marketing campaigns. Hence they are bereft of any structural, and hence lasting, influence on issues of mainstream economic growth, regional development policy, labour migration, investment strategies and the like, all of which influence the vitality (or morbidity) of language networks and communities. Language planners conventionally cite the extra-linguistic impediments to effective policy implementation, but rarely engage such factors head on, presuming that they fall within the remit of other professional disciplines.” (Williams 2008: 126).

Bibliografie Extra, Guus/ Gorter, Durk (2009): Regional and immigrant minority languages in Europe. In: Hellinger, Marlis/ Pauwels, Anne (eds.): Handbook of Language and Communication: Diversity and Change. Berlin: de Gruyter, 15-52. Grin, François et al. (2002): Support for Minority Languages in Europe. Brussels: European Commission. Haarmann, Harald (2002): Kleines Lexikon der Sprachen. Von Albanisch bis Zulu. München: C.H. Beck. Haarmann, Harald (2006): Weltgeschichte der Sprachen. München: C.H. Beck. Williams, Colin H. (2008): Linguistic minorities in democratic context. Basingstoke: Palgrave Macmillan.