Presentatie in het kader van de Eenzaamheid Presentatie in het kader van de 24 september – 1 oktober 2010

“Eenzaam is degene die voor niemand nummer een is.” Helene Deutsch EENZAAMHEID: “Wie zich aan de eenzaamheid overgeeft, ach,die is spoedig alleen.”Johan W.Goethe “Eenzaamheid is de ergste vorm van armoede die een mens kan treffen.” Moeder Theresa “Eenzaam is degene die voor niemand nummer een is.” Helene Deutsch “Eenzaamheid. Dat er bijvoorbeeld niemand is, terwijl je daar keiveel behoefte aan hebt.” Hans Teeuwen Er wordt al eeuwen nagedacht eenzaamheid. Wat is het? Wat zijn mogelijke oplossingen? Helene Deutsch, 1884-1982, psycho-analytica, een collega van Sigmund Freud.

Outline presentatie Wat is eenzaamheid? Wie zijn eenzaam? Omgaan met eenzaamheid Introductie Week tegen Eenzaamheid

Wat is eenzaamheid ?

Wat is eenzaamheid? Het subjectief ervaren van een onplezierig of ontoelaatbaar gemis aan (kwaliteit) van bepaalde sociale relaties. (Van Tilburg, De Jong Gierveld, 2007)  

Wat is eenzaamheid? Het aantal contacten dat iemand heeft met andere mensen is geringer dan gewenst. De kwaliteit van de gerealiseerde relaties blijft achter bij de wensen. Emotionele eenzaamheid: Hoeveelheid en kwaliteit van intieme contacten. Sociale eenzaamheid: Hoeveelheid en kwaliteit van bredere sociale kring.

Alleen of eenzaam? “De eenzaamheid is een goede plaats om te bezoeken, maar een slechte plaats om te verblijven.” J. Billings “Het gerecht eenzaamheid smaakt wel goed als je het niet elke dag eet.” S.Carmiggelt “Loneliness expresses the pain of being alone and solitude expresses the glory of being alone.” P. Tillich Er is een groot verschil tussen alleen zijn of je eenzaam voelen. Veel mensen gebruiken het door elkaar, maar deze citaten maken een goed onderscheid tussen de twee.

Veranderde samenleving Minder belang van kerken en verenigingen Toename vergrijzing in combinatie met steeds meer alleenwonende ouderen Individualisering Toename van culturele verschillen Veel mogelijkheden tot afleiding: TV en internet Door de veranderde samenleving groeien de cijfers van mensen die zich eenzaam voelen.

Groot probleem 1 op de 3 mensen voelt zich eenzaam Definities van begrippen – zie eenzaamheidsmonitor

Groot probleem Eenzamen doen in grote en toenemende mate een beroep op zorg. Degene met meervoudige problemen lopen een hoger risico op verwaarlozing en verslaving Onderzoek wijst uit: Met veel vrienden leef je langer. Extra kosten van gezondheids- en verslavingszorg door preventie Door gevoelens van eenzaamheid is het welzijn van individuen in het geding. Maar er zijn óók grote nadelige gevolgen voor de maatschappij in zijn geheel. Eenzaamheid treft grote groepen van de samenleving. Deze mensen doen in grote en toenemende mate een beroep op artsen en zorgverleners. Uit onderzoek blijkt dat eenzaamheid de samenleving ontwricht met enorme financiële en maatschappelijke effecten.   Eenzaamheid kan leiden tot een verminderde fysieke en ook geestelijke gezondheid. Dat betekent dat men een groter beroep doet op zorg. Een deel van deze mensen, vooral degenen met zeer weinig sociale contacten of met meervoudige problemen, lopen een hoger risico op verwaarlozing en bieden overlast, ze ontwikkelen een verslaving, met uiteindelijk het verlies van huis en haard als gevolg. De kosten door overlast en de extra kosten van de zorg zijn niet exact bekend, maar ze zijn wel aanzienlijk. Dergelijke extra kosten van gezondheids- en verslavingszorg kunnen voor een deel worden vermeden door preventie. Als we eenzaamheidsrisico’s met succes in een vroeg stadium kunnen signaleren en aanpakken, kunnen we veel individuele en maatschappelijke ellende besparen! De onderzoekers hebben geprobeerd het belang van een goed kennissennetwerk te evalueren ten opzichte van andere gegevens die de levensduur kunnen verlengen. Hun besluit? Veel vrienden hebben, heeft dezelfde impact als gewicht verliezen wanneer men te zwaar is of als beginnen te sporten wanneer men een te sedentair leven leidt. Op lange termijn is het zelfs vergelijkbaar met stoppen met roken. Het onderhouden van talrijke en bevredigende sociale en vriendschappelijke contacten beïnvloedt dus wel degelijk de levensduur. (bron: http://bigmove.nu/?p=726)

Wie is eenzaam?

Wie? Persoonlijkheidskenmerken: - Verlegen - Ontbreken sociale vaardigheden - Slecht tijdsmanagement -Slecht tijdsmanagement: te weinig tijd vrijmaken voor zaken buiten het werk/ het gezin. -chronisch zieken, gehandicapten, ouderen en alleenstaanden zonder partner of andere banden, immigranten die nog niet zijn ingeburgerd, mantelzorgers die hun sociale contacten zien afnemen, werkzoekenden die zich sociaal uitgesloten voelen, en dak- en thuislozen hebben een groter risico om eenzaam te worden.

De risicogroepen Chronisch zieken, gehandicapten, ouderen en alleenstaanden, immigranten, mantelzorgers, werkzoekenden en dak- en thuislozen Sterke eenzaamheid komt vaker voor onder: na relatieverbreking (jong of oud) moeilijke omstandigheden: werkloosheid, problemen met opgroeiende kinderen Zie verder:Van Tilburg & de Jong Gierveld, Zicht op eenzaamheid, van Gorcum, 2007

Omgaan met eenzaamheid

Soorten interventies Mentaliteitsverandering: stimuleren dat mensen met elkaar in contact komen Deskundige hulpverleners: hulpverleners ondersteunen om eenzaamheid te herkennen en te handelen. Sociaal – culturele hulpverlening: groepsactiviteiten en woonzorgvormen Persoonlijke activering: oa. huisbezoek, telefoondienst Cursussen, gespreksgroepen en therapie: oa. rouwverwerking of sociale vaardigheden Mentaliteitsverandering: Het beeld van groepen die vaak eenzaam zijn, is bij sommige groepen negatief. Dit houdt tegen dat mensen met elkaar in contact komen. Daarnaast kan voorlichting leiden tot een beter begrip van eenzaamheid, en hoe eenzaamheid opgeheven kan worden. Voorbeeld: Actieweek   Deskundige hulpverleners: Veel eenzamen hebben contact met zorgverleners. Zorginstellingen zijn vaak sterk gericht op het bieden van kwalitatief goede zorg, maar een onderwerp als eenzaamheid schiet er vaak bij in. Een cliëntgerichte in plaats van een taakgerichte benadering kan dit verhelpen. Hulpverleners die eenzaamheid kunnen signaleren en adequaat kunnen reageren hebben een belangrijke rol in het verminderen van eenzaamheid. Als een cliëntgerichte in plaats van taakgerichte Sociaal – culturele hulpverlening: Eenzamen die behoefte hebben aan sociale contacten kunnen nut hebben van groepsactiveiten. Dit kan bijvoorbeeld worden toegepast door in woonzorgcentra extra aandacht te besteden aan contactvorming. Woonzorgvormen zoals het gemeenschappelijk samenwonen van mensen met een gezamenlijke levensstijl (bijvoorbeeld homoseksuele ouderen) zorgen ook voor kwalitatieve contacten. Persoonlijke activering: Vaak is een persoonlijke benadering belangrijk. Persoonlijke activering is er op gericht om mensen bewust te maken van hun gedrag dat eenzaamheid kan bevorderen of kan verminderen. Een telefonische hulpdienst of activerend huisbezoek kunnen hierbij helpen, maar ook bijvoorbeeld als een vrijwilliger zo nu en dan langskomt bij iemand die eenzaam is. Cursussen, gespreksgroepen en therapie Deze vorm van interventies is vaak gericht op een bepaalde factor die van belang is bij eenzaamheid. Te denken valt aan een cursus sociale vaardigheden of rouwverwerking. Deze cursussen worden vaak aangeboden door beroepskrachten in het welzijnswerk.

Iemand helpen Klein contact: op de koffie bij de buurvrouw, iemand bellen, op ziekenbezoek gaan Praktische hulp geven of vraag om hulp Particuliere initiatieven: een straatfeest organiseren, of bij zorginstelling aanbieden voor te lezen Attent maken op mogelijkheid lid te worden van verenigingen of internetcommunities Vrijwilliger worden Nodig je buurvrouw/man af en toe uit voor een kopje koffie. Maak regelmatig een praatje in de portiek of over de heg. Ga op ziekenbezoek. Stuur een kaartje, een brief of een mailbericht Bied aan (regelmatig) de boodschappen te doen. Ga samen met iemand winkelen. Wees (regelmatig) de chauffeur naar het ziekenhuis of naar een familielid. Bied een bosje bloemen of een paar mooie takken aan uit eigen tuin. ‘Excuus: wij hebben zoveel, kunnen we u er een plezier mee doen?’ Vraag iemand mee voor een wandelingetje. Lopend praten mensen soms gemakkelijker. Wees je bewust dat mensen soms buiten een groep kunnen vallen. Betrek hen erbij. Probeer in je contact aan te sluiten op het tempo van de ander. Voor ouderen en mensen met beperkte energie gaan dingen vaak te vlug. Geniet van deze onthaasting in plaats van je te verbijten.  Bied kleine praktische hulp aan Help bij een klein klusje in huis (bijvoorbeeld een vastgelopen computer, het ontstoppen van de gootsteen, een lamp vervangen) en maak daarbij een praatje. Grijp extreme weersomstandigheden (gladheid, hitte) aan als excuus om aan te bellen en te vragen hoe het ermee staat en of er hulp gewenst is. Bied hulp aan als je weet dat iemand ziek is. Zet de vuilniscontainer buiten voor de buurvrouw/man.  Voor mensen met meer ambitie Organiseer een soort open huis en nodig daarvoor enkele mensen uit en probeer hieruit regelmatig een soort eetclubje, spelletjesclub of knutselclub mee op te zetten. Organiseer een straatfeest, nodig de eenzame buurvrouw/buurman ook uit en breng hen in contact met mensen met dezelfde interesses. Let goed op of zij/hij ook met andere gasten in gesprek komt. Neem iemand op in je eigen bestaande groep/clubje. Vraag of er binnen een zorginstelling behoefte is aan iemand die komt voorlezen of aan iemand die met een rolstoelgebonden persoon wil gaan wandelen. Vraag mensen mee uit eten. Denk bijvoorbeeld aan ‘open eettafels’. Doe dit eventueel in overleg met de organisatie zodat de eenzame kan worden ‘overgenomen’.  Verwijzen naar Wijs op internet-communities waar lotgevallen of mensen met dezelfde hobby’s met elkaar mailen/chatten. Wijs op het lidmaatschap van een koor, een sportvereniging, een kaartclub etc. Of nog beter: ga samen op zo’n club. Stimuleer eenzame mensen zelf vrijwilliger te worden van bijvoorbeeld De Zonnebloem of een andere organisatie om op die manier uit het isolement te treden.. Wijs mensen op bestaande projecten in de eigen gemeente. Bekijk een overzicht van succesvolle activiteiten. Wederkerigheid: Doe een beroep op de ander Vraag om tips voor de eigen tuin. Vraag om planten water te geven of de postbus te legen bij langere afwezigheid. En geef na afloop een klein cadeautje.

Vrijwilligers -20% van de Nederlandse volwassenen (SCP, 2006) -- vooral onder de groep 46 tot 75 jaar -- vooral onder kerkgangers en mensen zonder werk -- twee of drie dagdelen per week ‘Zij vertegenwoordigen een groot vermogen van de samenleving’ (SCP,2004,2006; Knulst en van Eijck, 2002; ‘Gideonsbende, de Jong Gierveld, 2007; de Jong Gierveld, Dosman & Fast, 2007) Mentaliteitsverandering: Het beeld van groepen die vaak eenzaam zijn, is bij sommige groepen negatief. Dit houdt tegen dat mensen met elkaar in contact komen. Daarnaast kan voorlichting leiden tot een beter begrip van eenzaamheid, en hoe eenzaamheid opgeheven kan worden. Voorbeeld: Actieweek   Deskundige hulpverleners: Veel eenzamen hebben contact met zorgverleners. Zorginstellingen zijn vaak sterk gericht op het bieden van kwalitatief goede zorg, maar een onderwerp als eenzaamheid schiet er vaak bij in. Een cliëntgerichte in plaats van een taakgerichte benadering kan dit verhelpen. Hulpverleners die eenzaamheid kunnen signaleren en adequaat kunnen reageren hebben een belangrijke rol in het verminderen van eenzaamheid. Als een cliëntgerichte in plaats van taakgerichte Sociaal – culturele hulpverlening: Eenzamen die behoefte hebben aan sociale contacten kunnen nut hebben van groepsactiveiten. Dit kan bijvoorbeeld worden toegepast door in woonzorgcentra extra aandacht te besteden aan contactvorming. Woonzorgvormen zoals het gemeenschappelijk samenwonen van mensen met een gezamenlijke levensstijl (bijvoorbeeld homoseksuele ouderen) zorgen ook voor kwalitatieve contacten. Persoonlijke activering: Vaak is een persoonlijke benadering belangrijk. Persoonlijke activering is er op gericht om mensen bewust te maken van hun gedrag dat eenzaamheid kan bevorderen of kan verminderen. Een telefonische hulpdienst of activerend huisbezoek kunnen hierbij helpen, maar ook bijvoorbeeld als een vrijwilliger zo nu en dan langskomt bij iemand die eenzaam is. Cursussen, gespreksgroepen en therapie Deze vorm van interventies is vaak gericht op een bepaalde factor die van belang is bij eenzaamheid. Te denken valt aan een cursus sociale vaardigheden of rouwverwerking. Deze cursussen worden vaak aangeboden door beroepskrachten in het welzijnswerk.

Wat kan iemand zelf doen? -Contact zoeken met verwaterde contacten -Bestaande contacten verdiepen -Hulp vragen of hulp aanbieden -Contact zoeken met lotgenoten -Informatie of contact zoeken op internet -Vrijwilligerswerk doen -Informeer naar activiteiten in de gemeente als de Boodschappenplusbus van het Nationaal Ouderenfonds of het Maatjesproject van Humanitas Maak een lijstje van oude contacten die verwaterd zijn. Misschien kun je iemand bellen of mailen. Zijn er mensen met wie je een oppervlakkig contact hebt dat je zou willen verdiepen? Praat dan eens over wat je de laatste tijd bezighoudt en vraag eveneens de ander daar naar. Durf hulp te vragen. Mensen doen vaak graag iets voor een ander, zeker als het niet te groot is. Bied buren of kennissen jouw hulp: oppas van kinderen of huisdieren, klussen, huishouden en dergelijke. Oefen jezelf in ‘small talk’ (praatje over koetjes en kalfjes) bij het boodschappen doen. Maak zo contact met mensen in de buurt. Als je kinderen hebt, probeer dan een praatje te maken met de ouders van vriendjes. Als je een hond hebt, maak een praatje met andere hondenbezitters. Veel mensen ervaren (h)erkenning in contact met lotgenoten op een bepaald gebied (‘je hebt aan een half woord genoeg, begrijpt elkaar precies’), bijvoorbeeld bij een patiëntenvereniging of nabestaandengroep. Informatie Zoek informatie op internet hoe je beter met eenzaamheid kunt omgaan (informatie, online cursus, tips). Zoek in de gemeentegids of op internet naar verenigingen op jouw interessegebied. Bel om te vragen of je bij wijze van kennismaking naar een open dag kan komen. Vrijwilligerswerk Ga vrijwilligerswerk doen (praktisch of bestuurlijk) in bijvoorbeeld buurthuis, bewonersvereniging, sportclub, op de school van je kinderen, kerk of natuurorganisatie. Er zijn ook verschillende Maatjesprojecten, waardoor je regelmatig ontmoetingen met bijvoorbeeld een oudere of ernstig zieke hebt. Activiteiten In veel gemeenten organiseren hulpverlening- of vrijwilligersorganisaties activiteiten voor mensen die eenzaam zijn. Bijvoorbeeld: de Vriendschapscursus van Het Rode Kruis, de Boodschappenplusbus van het Nationaal Ouderenfonds en de Maatjesprojecten van Humanitas.

Informatie Coalitie Erbij

Missie van Coalitie Erbij Eenzaamheid in Nederland moet worden teruggedrongen en vermeden: Door te laten weten dat het bestaat Door erover te praten Door iets te gaan doen

Veel Vrijwilligers (ruim 100.000) Mezzo: Buddies, Thuishulp, Maatjes Zonnebloem: Thuisbezoekers, vakantievrijwilligers, etc Sensoor: Telefoonvrijwilligers Raad van Kerken: Pastoraal Medewerkers Leger des Heils: Winkelmedewerkers, opvangvrijwilligers, etc Ouderenfonds: Chauffeurs Humanitas: Huisbezoek Resto van Harte: Restaurantmedewerkers Etc

Activiteiten van de Coalitie Onderzoek Digitaal Platform Week tegen Eenzaamheid Congres Lokale en Regionale Manifestaties Gemeentes aansporen Onderzoek: Het is belangrijk meer te leren over eenzaamheid in de samenleving. Om meer te weten te komen over hoeveel mensen eenzaam zijn hebben we een tweejaarlijkse eenzaamheidsmonitor opgesteld. Daarnaast steunen we onderzoek naar moeilijk bereikbare doelgroepen, bijvoorbeeld allochtone ouderen. In samenwerking met de VU zijn we gestart met het onderzoek naar de effectiviteit van interventies op het gebied van eenzaamheid. Door het hele land zijn er zeer veel initiatieven om eenzaamheid aan te pakken. Dit is het eerste onderzoek in Nederland dat een aantal initiatieven bekijkt op effectiviteit.

Digitaal Platform Sterke behoefte aan informatie over eenzaamheid door burgers, professionals en beleidsmakers. www.eenzaam.nl

Week tegen Eenzaamheid 24 september -1 oktober 2010 Meer dan 100 activiteiten in het hele land Congres: Connecting People. Communicatietechnologie: vloek of zegen? 10 vrijwilligersbijeenkomsten: Samen tegen Eenzaamheid Brainstormen tegen Eenzaamheid Contactkaarten Actie op het Binnenhof op 29 september

Week tegen Eenzaamheid Eenzaamheid is van Ons Allemaal! Groot en Onzichtbaar Probleem – Wie ken je? Er is een stereotiep beeld en een taboe – Praat erover! Lijkt abstract en oplosbaar – Maak het concreet! Ga wat doen – voor jezelf en voor anderen!

Voor meer informatie: www.eenzaam.nl/week Tel. 030-2307199 030-2307199