Economie van het mededingingsrecht Dr Gunnar Niels, Director Marktafbakening Economie van het mededingingsrecht Dr Gunnar Niels, Director 12 oktober 2006

Inhoud wat is een markt? economische grondslag van de SSNIP test praktische problemen en mispercepties cellophane fallacy asymmetrische markten 5% of 10%? 2

Belang van marktafbakening intermediaire stap in evaluatie van marktmacht vaak doorslaggevend hoe ruimer de markt, hoe lager de kans op marktmacht (meestal) 3

Dimensies van een market product geografisch tijd 1 (verleden, heden, toekomst) tijd 2 (peak versus off-peak) type consument (zakelijk versus privé) verkoopkanaal (horeca versus supermarkt) 4

Soorten concurrentiedruk 2 types concurrentie binnen product tussen producten 3 types substitutie vraagzijde aanbodzijde nieuwe toetreding onderdeel marktafbakening? X   (als korte termijn) 5

Waarom de SSNIP-test? minder nadruk op productkenmerken United Brands: bananen voor de tandlozen CenterParcs: parken met of zonder subtropisch zwembad? gaat om reactie van de marginale consument, niet de gemiddelde consument

SSNIP test (I) zou een hypothetische, winstmaximaliserende monopolist voor product of geografisch gebied een SSNIP opleggen? terminologie hypothetisch: gaat om hele productcategorie winstmaximaliserend: niet gereguleerd small but significant: 5–10% non-transitory: 1–2 jaar (niet onmiddelijk!) 7

SSNIP test (II) als monopolist prijs niet kan verhogen, dan komt dat omdat consumenten overstappen op andere producten deze andere producten zijn deel van de relevante markt ‘a market is something worth monopolising’ 8

Stap 1: rangschik mogelijke substituten Kwaliteit Product D VDSL Internet TV Snel Surfen (4 MB/s) Canaaldigitaal C ADSL Easy (1 MB/s) Digitenne B Dial-up Internet Kabel TV A kruis-elasticiteit en diversion ratio

Stap 2: SSNIP test in rondes ABCD A AB ABC begin in kleinste markt (A) SSNIP vraag in iedere ronde relevante market zodra antwoord = JA kleinste markt met antwoord JA = relevante markt

Stap 3: Critical sales loss Price Price set by hypothetical monopolist Is the price difference more than 5–10%? Competitive price Marginal cost Demand Marginal revenue Quantity 11

Berekening critical sales loss Marge (%) Critical loss (%) 50.0 20 25.0 40 16.7 60 12.5 80 10.0 100 8.3 2 effecten prijsverhoging volumedaling hogere marge critical loss formule: t/(m+2t) t = prijsverhoging m = beginmarge NB: critical loss kan zeer laag zijn gaat om marginale substitutie 12

CenterParcs/Gran Dorado (2001) productkenmerken luxe bungalowparken met faciliteiten, voor short breaks maar: vakantiehuizen, apart-hotels, Euro Disney? critical loss test sales loss 28% na prijsverhoging van 10% groter dan critical loss (10-12.5%) substitutie m.n. naar vakantiehuizen, appartementen en bungalowparken met faciliteiten in de buurt hele sales loss relevant!

Hoe ruimer de markt hoe lager de kans op marktmacht? altijd prikkel voor Partijen om voor ruimere markt te pleiten? Vodafone/ Mannesmann Europese versus nationale markt Pay-TV in UK Lokale versus nationale markt 14

Cellophane fallacy (Du Pont, 1956) Price Price set by hypothetical monopolist cellophane fallacy als P al nabij monopolie ligt Is the price difference more than 5–10%? Competitive price Marginal cost Demand Marginal revenue Quantity 15

Asymmetrische marktafbakening D VDSL alleen druk naar boven Snel Surfen (4 MB/s) C ADSL Easy (1 MB/s) B alleen druk naar beneden Dial-up Internet A

1 markt voor breedband Internet Ketensubstitutie D VDSL Snel Surfen (4 MB/s) 1 markt voor breedband Internet C ADSL Easy (1 MB/s) B Dial-up Internet A

5% of 10% SSNIP? 5% is strenger dan 10% verschil minder belangrijk voor critical loss analyse gaat om proportionele vraagreactie Ziekenhuis Hilversum/Ziekenhuis Gooi-Noord (2005) verschil in praktijk vaak triviaal schattingen van elasticiteit niet precies 5% is dichter bij point-elasticity 10% eenvoudiger te begrijpen voor consument

Break-even of profit-maximising critical loss? ‘is een 5-10% prijsverhoging winstgevend?’ of ‘zou een winstmaximaliserende monopolist de prijs verhogen met 5-10%?’ BE critical loss = t/(m+t) (iedere vraagcurve) PM critical loss = t/(m+2t) (lineaire vraag) Ziekenhuis Hilversum/Ziekenhuis Gooi-Noord (2005) 12.9% BE versus 11.4% PM

SSNIP test in de praktijk nuttig theoretisch raamwerk consumentenonderzoek ‘wat zou u doen bij prijsverhoging van 10%?’ conjoint analyse econometrische data en technieken scanner data, databases van bedrijven 20

Bypass van marktafbakening? marktafbakening is intermediaire stap trend naar direct focus op competitive constraints unilateral effects in fusies Staples–Office Depot (1997) Volvo–Scania (2000) 21

Contact: Gunnar Niels +44 (0)1865 253 029 gunnar.niels@oxera.com www.oxera.com Contact: Gunnar Niels +44 (0)1865 253 029 gunnar.niels@oxera.com