Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit Lien Libin, Shirley Ovaere : VVSG Wim Van Lancker : onderzoeker sociaal werk en sociaal beleid CESO Universiteit Leuven

Armoede en lokale impact Armoede: binnen en buitenkant Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Armoede en lokale impact Kansarmoede index 13,7% (kind en gezin 2017) Lokale niveau KAN effecten aanpakken maar ook structureel werken LOKALE PRAKTIJKEN IN DE STRIJD Mattheus effect kinderopvang tegengaan Onderzoek inplanting kinderopvang lokaal Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Netwerken opzetten en ondersteunen Regie Lokaal overleg kinderopvang, Huis van het kind, netwerk(kinder-) armoede Afstemming opleidingen/werk en opvang Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Laagdrempelige onthaalfunctie Regie GBO en Huis van het Kind Actor Sociaal huis SHIRLEY Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Voldoende plaatsen + goede spreiding op het grondgebied Regie Lokaal overleg, Lokaal Loket Adviesrol bij Kind en Gezin Actor Zelf plaatsen organiseren (Baby en peuter & Buitenschoolse SHIRLEY Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Rechtvaardige toekenning van beschikbare plaatsen Regie Lokaal Loket Sociale tarieven/niet inkomensgerelateerde plaatsen compenseren Vooraf inschrijvingen in buitenschoolse opvang SHIRLEY Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Samenwerken met toeleiders en ervaringsdeskundigen Regie Lokale armoedeorganisaties, ervaringsdeskundige, welzijnsdiensten, … Toeleiders zorgen voor: toeleiding van kwetsbare groepen sensibiliseren mensen rond kinderopvang sensibiliseren medewerkers uit kinderopvang rond kwetsbaarheid Actor Brugfiguren Inzet ervaringsdeskundigen in de KO SHIRLEY Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Betaalbaarheid en flexibiliteit Regie Actor Eenvoudige procedures Flexibele opvang ifv trajecten Betaalbaarheid SHIRLEY Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Warme opvang: werken aan competenties Actor Beeldvorming in team, competent in diversiteit, meertaligheid, … Samenwerking met ouders en ontmoeting realiseren Heldere communicatie SHIRLEY Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Personeelsinzet en HR Actor LDE Duaal leren Werkplekleren HR lokaal bestuur SHIRLEY Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit werk 30-4-2019

Praktijkmodellen in de strijd Gezinsbegeleiding Actor Outreachend werken Regie Interprofessioneel samenwerken SHIRLEY Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Kinderopvang en kinderarmoede Van een welvaartsstaat naar een sociale investeringsstaat Kinderopvang speerpunt van armoedebeleid Twee mechanismen: Korte termijn: tewerkstelling ondersteunen van de ouders Lange termijn: ontwikkeling van kinderen ondersteunen Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Kinderopvang is geen heilige graal Tewerkstellingseffecten zijn niet altijd eenduidig en zeker Effecten op ontwikkeling is conditioneel op kwaliteit Andere beleidsdomeinen minstens zo belangrijk Quid kinderbijslag? Maar wel een belangrijk en structureel element in de strijd tegen kinderarmoede Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Mattheuseffecten in de kinderopvang Gebruik van voorschoolse kinderopvang in België, 0-3 jaar, 2016 Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Mattheuseffecten in de kinderopvang Mattheuseffect in de kinderopvang is een probleem in functie van kinderarmoede Om de twee mechanismen te laten spelen moeten de kinderen die er het meest baat bij hebben er ook gebruik van maken …anders dreigt de ongelijkheid te vergroten Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Economische functie: ondersteuning van tewerkstelling Het Vlaamse beleid Kind en Gezin: “Kinderopvang vervult 3 belangrijke maatschappelijke functies: economisch, pedagogisch, sociaal.” Economische functie: ondersteuning van tewerkstelling Pedagogische functie: stimuleren van fysische en psychische ontwikkeling Sociale functie: uitsluiting van kansengroepen tegengaan Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Het Vlaamse beleid Geografische spreiding van de beschikbare plaatsen is belangrijk voor de sociale functie Kansarme kinderen meest uitgesloten Mensen zoeken (over het algemeen) opvang in hun buurt Hoe zit het met de beschikbaarheid van de kinderopvang voor kansarme kinderen? Onderzoek UG – KUL naar de geografische verdeling van de plaatsen in de voorschoolse kinderopvang Analyse op gemeentelijk niveau Analyse binnen centrumsteden Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Verdeling van plaatsen over gemeenten Zijn er meer plaatsen beschikbaar in de armere of rijkere gemeenten? Noot: Dekkingsgraad: aantal plaatsen per 100 kinderen 0-2 jaar (%) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Verdeling van plaatsen over gemeenten 2017, Vlaamse gemeenten (exclusief Brussel) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Verdeling van plaatsen over gemeenten 2017, Vlaamse gemeenten (exclusief Brussel) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Verdeling van plaatsen over gemeenten Zijn er meer plaatsen met IKT beschikbaar in de armere of rijkere gemeenten? Noot: Dekkingsgraad IKT: aantal plaatsen IKT per 100 kinderen 0-2 jaar (%) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Verdeling van plaatsen over gemeenten 2017, Vlaamse gemeenten (exclusief Brussel) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Verdeling van plaatsen over gemeenten 2017, Vlaamse gemeenten (exclusief Brussel) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Verklaring? Vlaamse subsidies voor nieuwe plaatsen In 2015: Voorafname Brussel, Gent en Antwerpen Rangschikking op basis van potentiële nood = Potentiële vraag – aanbod Potentiële vraag: Aantal kinderen < 3 met werkzoekende of werkende moeder (in koppel) + Aantal kinderen < 3 met alleenstaande moeder  demografische, economische en sociale determinanten Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Verklaring? Voorspellen van dekkingsgraad en dekkingsgraad IKT op basis van multivariate modellen Voor het jaar 2017 Verandering tussen 2014 en 2017 Demografische verklaring: Aandeel 0-3 jarigen in totale bevolking Geboortecijfer Economische verklaring: Werkzaamheidsgraad van vrouwen 15-64 jaar Sociale verklaring: Aandeel alleenstaande ouders Rekening houdend met centrumsteden en voorafnames Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Resultaten voor het jaar 2017 Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Resultaten voor 2014 - 2017 Een stijging van de vrouwelijke tewerkstelling met 1 procentpunt hangt samen met een stijging van de dekkingsgraad IKT met 0,6 procentpunt het jaar erop. Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

En dus Economische finaliteit weegt zwaar door: dekkingsgraad IKT volgt stijging van de tewerkstelling Evolutie dekkingsgraad hangt negatief samen met demografische druk Sociale variabelen verklaren weinig; wegen niet zwaar door  Maatschappelijk debat noodzakelijk of dit het gewenste resultaat is Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Wat gebeurt er binnen centrumsteden? Lokale overheden hebben zowel actor als regierol Beschikbaarheid van plaatsen in de nabijheid van kwetsbare wijken is belangrijk om de sociale doelstellingen te behalen, en Mattheuseffecten tegen te gaan Hier: analyse op wijkniveau binnen centrumsteden Dekkingsgraad, dekkingsgraad IKT én indien van toepassing stedelijke dekkingsgraad Fiscaal inkomen op wijkniveau (armere versus rijkere wijken) Dataverzameling bij de steden zelf (soms verschillen met gegevens stadsmonitor) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Dekkingsgraad IKT van 35% in 2018 (86% van de plaatsen zijn IKT) Aalst Dekkingsgraad van 40% in 2018 Dekkingsgraad IKT van 35% in 2018 (86% van de plaatsen zijn IKT) Stedelijke dekkingsgraad van 13% (32% van de plaatsen zijn voorzien door de stad) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Aalst Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Aalst Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Aalst Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Dekkingsgraad IKT van 42% (83% van de beschikbare plaatsen) Gent Dekkingsgraad van 51% in 2018 Dekkingsgraad IKT van 42% (83% van de beschikbare plaatsen) Stedelijke dekkingsgraad van 14% Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Gent Sint-Denijs-Westrem: outlier, veel volk van Sint-Martens-Latem, kinderdagverblijven zonder IKT, nemen ook niet deel aan Lokaal overleg. Zonder SDW echter nog steeds negatief. Plaatsen UGent: met voorrangsregels In 2009 was de samenhang nog veel sterker (r = 0,45) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Gent Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Gent Dus: IKT zonder stedelijke plaatsen sterk ongelijk verdeeld. Vooral de groei van de stedelijke plaatsen die het positieve verband doet verdwijnen Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Dekkingsgraad IKT van 37% (91% van de beschikbare plaatsen zijn IKT) Oostende Dekkingsgraad van 40% in 2018 Dekkingsgraad IKT van 37% (91% van de beschikbare plaatsen zijn IKT) Stedelijke dekkingsgraad van 20% (49% van het aanbod) Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Oostende Het negatieve verband wordt echter volledig gedreven door de wijk Zandvoorde, met een hoog fiscaal inkomen, een klein aantal 0-2 jarigen (2% van het totale aantal) en een bijna volledige dekkingsgraad. Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Oostende Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Oostende Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Oostende omdat 44% van de stedelijke plaatsen voorzien wordt door onthaalouders die aangesloten zijn bij Gezinsopvang Oostende. Het is uiteraard niet eenvoudig om de locatie van de onthaalouders te sturen. Wel streeft de stad naar een minimum van 30% voorrangsgroepen. Groot stedelijk kinderdagverblijf in Mariakerke Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Dekkingsgraad in Turnhout bedraagt 42% Dekkingsgraad IKT bedraagt 37% (87% van de beschikbare plaatsen) Stedelijke dekkingsgraad van 3% Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Turnhout Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Turnhout De stad Turnhout organiseert via de Vzw Kinderopvang Turnhout zelf ook voorschoolse kinderopvang in twee locaties die allebei gelokaliseerd in Turnhout Centrum, de wijk met het laagste fiscale inkomen. Het aantal plaatsen is echter beperkt. Tegelijk wonen 38% van de 0-2 jarigen in deze wijk. Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Centrumsteden in perspectief Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019

Conclusie Om kinderopvang succesvol in te zetten als instrument om kinderarmoede te bestrijden moeten er ook voldoende plaatsen beschikbaar zijn daar waar kwetsbare kinderen wonen Op Vlaams niveau: allocatie-mechanisme lijkt vooral gericht op de economische finaliteit van tewerkstelling Grote variatie tussen de centrumsteden in aanbod, beleid en inplanting Op lokaal niveau: inplanting in wijken is belangrijk om in LOK beter te sturen waar nieuwe plaatsen moeten komen Dat vereist: Beschikbaarheid van de nodige gegevens Keuzes met betrekking tot stedelijke voorzieningen Keuzes met betrekking tot inplanting nieuwe plaatsen Kinderopvang in de strijd tegen kinderarmoede: elke gemeente KAN dit 30-4-2019