Voedingsdriehoek ↭ Diabetesvoeding Vanessa De Jaeger Diëtiste-diabeteseducator 055/23.64.83 8/25/2019

Voedingsdriehoek ↭ Diabetesvoeding: Inhoudstafel Voedings –en bewegingsdriehoek. 1. Voedingsdriehoek. 1.1 De voedingsdriehoek: Gezond eten? Wat is dat nu precies? 1.2 De voedingsdriehoek: Onderverdeling. 2. Bewegingsdriehoek. 2.1. Beweging en diabetes. 3. Besluit. 4. Dankwoord en vragen

Voedings -en bewegingsdriehoek www.gezondleven.be 8/25/2019

1. Voedingsdriehoek 8/25/2019

1.1 De voedingsdriehoek: Gezond eten? Wat is dat nu precies? Veel tegenstrijdigheden!!! Bij vragen contacteer uw diëtiste!!! Gezonde voeding = een evenwichtige voeding waarin alle voedingsstoffen in een correcte hoeveelheid ingenomen worden. Een gezonde, evenwichtige voeding komt zowel je gezondheid als het milieu ten goede, rekening houdend met de 4-zones van de voedingsdriehoek. Voedingsdriehoek: - hoe kleiner de zone hoe minder je er mag van innemen! - de kleuren van de voedingsdriehoek weerspiegelen het effect van de producten in die laag. (Groen =  / Oranje = ± / Rood = ). Bij diabetes wordt voeding gezien als een basispijler waar allerhande andere behandelingen op steunen. Bij diabetes = diabetesvoeding ≠ Dieet. Diabetesvoeding: aandacht: KOOLHYDRATEN, vetten, zout en voedingsvezels.

1.2 De voedingsdriehoek: Onderverdeling. De ‘omgekeerde’ voedingsdriehoek wordt onderverdeeld in: * A: Licht grijs-groene zone (bovenaan): Dranken: Suikervrije-suikerarme dranken > suikerrijke dranken * B: Donkergroene zone 1 (bovenaan, onder water): Plantaardige VM, met een gunstig effect op de gezondheid. (Groenten, fruit, volle granen en aardappelen, maar ook peulvruchten, noten en zaden, plantaardige oliën.) Probeer zoveel mogelijk de weinig of niet-bewerkte versie te kiezen. * C: Lichtgroene zone 2 (midden): Dierlijke VM met een gunstig, neutraal of onvoldoende bewezen effect op de gezondheid: (vis, yoghurt, melk, kaas, gevogelte en eieren.) Kies ook hier voor de weinig of niet-bewerkte variant. * D: Oranje zone 3 (onderaan): Dierlijke-plantaardige VM die mogelijk een ongunstig effect hebben op de gezondheid: (rood vlees, boter, kokos- en palmolie (vetstoffen rijk aan verzadigde vetzuren) Deze producten bevatten wel nog enkele nuttige voedingsstoffen, bijv. ijzer in rood vlees, vet-oplosbare vitaminen in boter. * E: Rode bol: Sterk of ultra bewerkte producten waaraan heel wat suiker, vet en/of zout is toegevoegd en waarvan het ongunstige gezondheidseffect werd aangetoond.( Ze kunnen van dierlijke of plantaardige oorsprong zijn: bereide vleeswaren, frisdrank, alcohol, snoep, gebak, snacks, fastfood, …) En ze zijn overbodig in een gezond voedingspatroon. Probeer ze dus niet te vaak en niet te veel te eten.  8/25/2019

A: Licht grijs-groene zone (bovenaan): Dranken ADH: 1,5l/d ↣ verspreidt over de hele dag ↣ ⇈ sport, ziekte, warm weer, vezelrijke voeding,… (totale hoeveelheid vochtaanbreng/d: 1 - 1,5l uit de voeding + 1,5l water = 2,5l - 3l vochtaanbreng/d) Koffie en thee: max.: 2 - 4 kopjes/d – light frisdranken: max. 500ml/d Vermijd: frisdranken, alcoholische dranken, fruitsappen, light frisdranken = RODE BOL Suikerloze / suikerarme dranken ↭ Suikerrijke dranken

B: Donkergroene zone 1 (bovenaan, onder water): Groenten ADH: min. 300g/d ↣ min. 2 porties/d: MM + AM + Tssd Diabetes: Soorten groenten bij diabetesvoeding: Koolhydraatarme – Koolhydraatrijke groenten – vlees vervangende groenten Voorkeur: Vers/diepvries onbereid, Inheemse seizoensgebonden groenten/peulvruchten 1 KH-rijke bron/maaltijd: - Warme maaltijd: aard OF rijst OF peulvruchten OF pasta OF brood OF … Andere vleesvervangers: Tofu, Tempé, Seitan, Quorn.

B.1. Soorten groenten bij diabetesvoeding. Koolhydraatarme groenten: Bij voorkeur Koolhydraatrijke groenten = Vleesvervangers = aardappel/brood …vervanger Koolhydraatrijke groenten ≠ Vleesvervangers = aard/brood… vervanger Alle andere soorten ONBEPERKT Kikkererwten, linzen, sojabonen, witte bonen, bruine bonen => ↑ KH - E gehalte => BEPERKT Snijbonen, sperziebonen, tuinbonen, dop-erwten, maïs, peultjes => ↑KH - E ↓ gehalte => BEPERKT

B: Donkergroene zone 1 (bovenaan, onder water): Fruit. ADH: Max. 2-3 stukken fruit/d, 1 portie = 150g => BIJ/NA O/M/A – Tssd Diabetes: Soorten fruit bij diabetesvoeding: Koolhydraat bevattende – koolhydraatrijke vruchten, Vers/diepvries-blik-bokaal zonder toegevoegde suikers / Inheems seizoensgebonden fruit What to do?: - FRUITSAP => Vers of ongezoet uit dozen = 4-6 vruchten/glas OPL 1 sinaasappel OF 1 pompelmoes + 1 citroen - Gedroogd fruit: - 3x zoveel suiker als vers fruit - ↑ voedingsvezel - ↓ vitaminen

B.1. Soorten Fruit bij diabetesvoeding. Koolhydraat bevattende vruchten: Voorkeur Koolhydraatrijke vruchten: Te vermijden Appel, sinaasappel, peer, meloen, kiwi, pompelmoes, aardbeien, frambozen, citroen, mandarijn, rode besjes, blauwe besjes, braambessen, fruitcocktail op sap,… Steenvruchten, exotisch fruit (mango, papaya, ananas,…), bananen, druiven, kersen, gedroogd fruit, Lychees, fruitcocktail op siroop,…

B: Donkergroene zone 1 (bovenaan, onder water): Brood, volkoren graanproducten. ADH: bij diabetesvoeding 1 KH-rijke bron/maaltijd: - Warme maaltijd: Max. 210g aard OF 80g gekookte rijst OF peulvruchten (afhankelijk van de soort) OF 80g gekookte pasta OF brood (afhankelijk van de dagelijkse activiteit) OF … Voorkeur: ongeraffineerde producten = volkoren, spelt, meergranen,… -producten: brood, rijst, pasta,… Te vermijden: geraffineerde producten = witte producten 8/25/2019

B: Donkergroene zone 1 (bovenaan, onder water): Aardappelen ADH: diabetes: 1 KH-rijke bron/maaltijd: - Warme maaltijd: Max. 210g aard OF 80g gekookte rijst OF peulvruchten (afhankelijk van de soort) OF 80g gekookte pasta OF brood (afhankelijk van de dagelijkse activiteit) OF … Voorkeur: Soorten bereidingswijze van aardappelen bij diabetesvoeding: koken, stomen, bakken in de oven, puree,… Te vermijden: bereidingswijze: frituren 8/25/2019

B: Donkergroene zone 1 (bovenaan, onder water): Noten, pitten en zaden ADH: 1 hand vol/d => dessert, bij de maaltijd, Tssd Diabetes: Voorkeur: Soorten bij diabetesvoeding: onverzadigde vetzuren – verzadigde vetzuren. Lokale soorten en puur-ongezouten: walnoten, hazelnoten, pijnboompitjes, zonnebloempitten, pecanoten, sesamzaad, pompoenpitten, chiazaad,…… Te Vermijden: kokosolie/vet, palmolie/vet, kastanjes (↑↑ KH)

B: Donkergroene zone 1 (bovenaan, onder water): Olie en andere plantaardige vetstoffen rijk aan OV = onverzadigde vetzuren. ADH: MESpunt = 7g bij broodmaaltijd / 1 el bij warme maaltijd Voorkeur: lokale soorten: Soorten bij diabetesvoeding: olie o.b.v. OV vb.: lijnzaad-maïs-koolzaad-zonnebloemolie, olijfolie, Becel, Vitelma, Alpro soja,… Te vermijden: Kokosvet, kokosolie, palmvet, palmolie en alle vetsoorten in papier/folie gewikkeld

C: Licht groene zone 2 (midden): Vis, gevogelte, ei. VIS: ADH: 1x/w onbereid Diabetes: afwisselen mager-vette vis seizoensgebonden-ONBEREID, af en toe schaal en schelpdieren (hoger cholesterolgehalte, zout). Viswijzer: www.wwf.be GEVOGELTE: ADH: 2-3x/w onbereid Diabetes: Magere-onbereide gerechten, 1x/d, afwisselen met ei, vleesvervangers, vis Voorkeur: kip, kalkoen, patrijs, fazant,… Te vermijden: kippennuggets, kant-en-klare kipsalades, gepaneerd gevogelte EIEREN: ADH: 6 eitjes/w + bereidingen meegeteld Diabetes: bereidingswijze zonder vetstof: koken, stomen, pocheren, bakken in Tefalpan 8/25/2019

C: Licht groene zone 2 (midden): Melk, melkproducten en kaas. ADH: dagelijks Diabetes: 1-2x/d: Voorkeur: Magere-ongesuikerde melkproducten, halfvolle-magere melk, ongesuikerde karnemelk, magere kaas max. 30%MG: Vitalinea, LVQ mager, platte kaas ongezoet-mager, ongesuikerde verrijkte met vitaminen en mineralen plantaardige melkdranken… Te vermijden: alle gesuikerde en volle melkproducten en plantaardige melkproducten, vette kazen > 30%MG,…

D: Oranje zone 3 (onderaan): Vlees, VV =(verzadigde vetzuren). VLEES: ADH: 2x/w rood vlees Diabetes: beperkt te gebruiken: max. 120g Voorkeur: Magere niet bewerkte soorten: Varkenshaasje, filet pure, kalfslapje, varkensmignonette, filet kotelet, steak, wild,… magere bereidingswijze: grilleren, bakken in de oven met weinig vet, braiseren in kleine hoeveelheid vet. Te mijden: Vette vleessoorten: Worstsoorten, gehakt, gepaneerd vlees, vleessalades, kant-en-klare maaltijden, spek,… VERZADIGDE VETTEN = VV ADH: MET MATE: zie pt. B Diabetes: Te vermijden: boter, reuzel, palmolie/vet, kokosolie/vet => ↑↑ ↑↑ VV

E: Rode bol: bewerkte VM, VM en dranken met hoog suiker-vet-zout gehalte, alcoholische dranken. Wat? Bron: ↑↑ vet-suiker-zout-cholesterol, geen volwaardige voedingsstoffen, ↓↓ vezels-vit.-min. = LEGE ENERGIE = ONEVENWICHTIGE VM = GENOTSVOEDING Positief effect: GEEN => ongezond!!! ↑ DM2, ↑ glycemiewaarden ↑ kankersoorten, ↑ hart –en vaatziekten, ↑ suiker-vet verslaving, ↑↑ OB, ↑↑ cholesterol en andere slechte vetten in het bloed ADH: / België: ↑↑ ↑↑ , 1/3 van de EN-inname!!! Diabetes: Voorkeur = TE VERMIJDEN: zo weinig mogelijk consumeren,

E.1. Rode Bol: TE VERMIJDEN VM-DRANKEN bij diabetesvoeding en gezonde voeding!!!

2. Bewegingsdriehoek 8/25/2019

2.1. Beweging en diabetes. Belangrijk!!!  Positieve gezondheidseffecten: ↓ gewicht, ↓ insuline, ↓ glycemiewaarden, ↓ cholesterol, ↓ hart –en vaatziekten, ↓ osteoporose, ↓ kanker, ↓ stress, ↑ conditie, ↑ gemoedstoestand, ↑ leeftijd,… Beweging = sport = zware/lichte inspanning bijv. wandelen, fietsen, tuinieren of schoonmaken Kies wat je graag doet => OPBOUWEN, aangepast schoeisel Voorkomen van hypoglycemie: - Steeds suiker bijhebben - METEN = WETEN: suikerverbranding kan langer duren dan de inspanning - ↓ insulinedosis: Bespreken met arts (educator, diëtiste) 8/25/2019

3. Besluit 1) Gezonde voeding = diabetesvoeding: Nog steeds: ↓ KH, ↓ Vet, ↓ zout, ↑ vezels, ↑ vocht Niet energetische dranken: koffie, thee, water,… zonder toevoegingen = 1 groep Plantaardige producten: Groenten-fruit-noten&zaden-vleesvervangers-peulvruchten-aard/rijst/pasta… = 1 groep Vis-melk-melkproducten-ei-kaas-gevogelte = 1 groep Dierlijke producten: vlees-boter = 1 groep Rode bol = restgroep: - bewerkte VM: bijv. ook charcuterie = 1 groep Gezondheid en milieu belasting 2) Beweging: Belangrijk, hypo voorkomen, … Bij problemen raadpleeg steeds het diabetesteam! - Diabetologen: Dr. Vanuytsel en Dr. Fouckova: 055/23.36.68 - VPK-diabeteseducator: Carol en Kurt: 055/23.30.28 - Diëtiste-diabeteseducator: Vanessa en Lien: 055/23.64.83

Dank voor jullie aandacht!!! 4. Vragen Dank voor jullie aandacht!!!

Vanessa De Jaeger diëtiste – diabeteseducator 055/23.64.83 8/25/2019