TOTEM als houvast voor je project Roos Servaes Gent, 26 april 2019

Waarom TOTEM? Wat is de impact van onze gebouwen? Welke bouwmaterialen zijn meer of minder duurzaam? Hoe kan ik afwegingen maken en meer materiaalbewust bouwen? Vraag naar objectivering & transparantie Vraag naar 1 aanpak binnen Belgische bouwcontext

impact van de bouwsector 31% natuurlijke grondstoffen (EU) 33% afval (EU) extractie grondstoffen productie einde levensduur installatie Op Europees niveau consumeert de bouwsector 31% van de grondstoffen (wereldwijd gaat het zelfs om 40 à 50%) En 33% van alle afval gegenereerd in Europa is te wijten aan de bouwsector De bouwsector heeft een enorme voetafdruk… afbraak gebruik onderhoud transformatie

EPB & Energiezuinige gebouwen extractie grondstoffen productie einde levensduur installatie Op Europees niveau consumeert de bouwsector 31% van de grondstoffen (wereldwijd gaat het zelfs om 40 à 50%) En 33% van alle afval gegenereerd in Europa is te wijten aan de bouwsector De bouwsector heeft een enorme voetafdruk… afbraak gebruik onderhoud transformatie

Zeer actueel: klimaatuitdaging niet enkel energie-gerelateerd!

Optimalisatie van het ontwerp :  milieu-impact TOOL TO OPTIMISE THE TOTAL ENVIRONMENTAL IMPACT OF MATERIALS Analyse van de impact van materialen in gebouwen Via LevensCyclusAnalyse (LCA) In relatie tot energie-impact (schil: transmissieverliezen) Optimalisatie van het ontwerp :  milieu-impact Faciliteren van beslissingen : ontwerpers, bouwheren,… visie: waarvoor is het instrument bedoeld, welke ambities zitten erin. reflectie: hoe kan je 't gebruiken om je project te sturen (als houvast dus, cfr titel van de sessie) Is er een (liefst stedelijke) case die je kan laten zien?

=> LEVENSCYCLUSANALYSE extractie grondstoffen productie einde levensduur installatie Op Europees niveau consumeert de bouwsector 31% van de grondstoffen (wereldwijd gaat het zelfs om 40 à 50%) En 33% van alle afval gegenereerd in Europa is te wijten aan de bouwsector De bouwsector heeft een enorme voetafdruk… afbraak gebruik onderhoud transformatie

=> 17 MILIEU-IMPACT indicatoren Monetarisatie: gebaseerd op ‘willingness to pay’ om schade aan het milieu te vermijden of terug te herstellen

Materiaal beoordeeld binnen FUNCTIONELE toepassing => FOCUS op GEBOUW-niveau Materiaal beoordeeld binnen FUNCTIONELE toepassing Milieu-impact resultaten verwerkte materialen materialen gebouwelementen gebouw

illustratie adhv een voorbeeld Eengezinswoning Halfopen bebouwing 2 verdiepingen Bruto vloeroppervlak = 125,5m² Jaren ‘60 Niet geïsoleerd Afweging: energetische (grondige) renovatie of nieuwbouw? Is er verschil in milieu-impact/voetafdruk?

3 scenario’s (voor buitenmuur) beperkte renovatie grondige renovatie nieuwbouw Bestaande spouwmuur met 4cm PUR in de spouw Bestaande gevelsteen afbreken, nieuwe isolatie (14cm PUR) en nieuwe gevelsteen Volledig nieuwe spouwmuur met 14cm PUR Gelijkaardige modellering voor alle onderdelen van het gebouw voor deze 3 scenario’s => TOTEM doorrekening

Resultaten: op gebouwniveau Aandeel “energie” daalt naarmate de woning beter geïsoleerd wordt Aandeel “materiaal” stijgt als meer nieuwe materialen worden toegevoegd Ondanks stijgend aandeel materialen daalt totale voetafdruk van gebouw owv betere energetische prestatie Totale impactreductie tot 60% ... => en mogelijk nog impactreductie via andere materiaalkeuze… 4 3 1 2 4 3 1 2 Louter illustratief vb, niet te veralgemenen!

Resultaten: op gebouwniveau Impact ifv levenscyclusfasen Impact ifv milieu-impactindicatoren Grootste bijdrage = operationeel energieverbruik + klimaatsverandering Daalt wel naarmate beter geïsoleerd word, shift naar impact productiefase

Uitbreiding van de methodologie BIM (building information modelling) … ‘under construction’ EPD UITBREIDING BIB LINK met EPB Uitbreiding van de methodologie BIM (building information modelling) … ROOS VERSIE 1: slechts een begin INTRODUCTIE EPD-DATA: want nu enkel generieke data uit ECO-invent databank Valorizeren van inspanningen ecodesign bij fabricanten Stimuleren van innovatie bij fabricanten met oog op reductie milieu-impact UITBREIDING BIBLIOTHEEK: STAP VOOR STAP: extra elementen (zuilen, kolommen, verwarmingsinstallatie, PV-cellen, ventilatie …) LINK MET EPB/PEB-TOOL UITBREIDING METHODIEK inzake hergebruik en recyclage voor een nieuwe bouwtoepassing (reuse & recycling potential): circulaire bouwtoepassingen DIGITALISERING van bouwsector is sterk in opmars: we volgen mee de evolutie van BIM op en ANTICIPEREN

conclusies Voor 1 levenscyclus: materiaalimpact van een gebouw via TOTEM te berekenen in euro/m² bruto-vloeroppervlak afweging sloop/renovatie, optimalisatie ontwerp, … ‘work in progress’: circulariteit EPD’s … Afweging van materiaalkeuze steeds binnen een bredere context met ook heel wat andere ambities!

Dank voor uw aandacht Zijn er nog vragen? Vlaamse overheid Openbare Vlaamse Afvalstoffenmaatschappij Stationsstraat 110 2800 Mechelen T 015 284 284 F 015 203 275 www.ovam.be info@ovam.be