Bid rigging, dat overkomt mij niet! Workshop concurrentievervalsing bij aanbestedingen Pieter van den Boogaard Bas van de Lest 6 juni 2019 | PIANOo Congres 2019 | Bid rigging, dat overkomt mij niet!

Inhoud programma Wie is de ACM? Wat is mededinging? Kennisquiz Concurrentievervalsing bij aanbestedingen Wat is concurrentievervalsing? Waarom is concurrentievervalsing een probleem? Hoe herken je concurrentievervalsing? Tips om concurrentievervalsing te voorkomen Wat doe je bij een vermoeden van concurrentievervalsing? Casus 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 2

Wie is de ACM? Multidisciplinaire toezichthouder: Gereguleerde sectoren: post, telecom, energie, vervoer, etc. Consumentenbescherming: bijvoorbeeld malafide incassobureaus Mededinging: kartelvorming, misbruik van machtspositie en concentratiebeoordeling 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 3

Wat is mededinging? Uitgangspunt mededinging Ondernemingen bepalen onafhankelijk van elkaar hun eigen koers t.a.v. prijzen, klanten, productie, innovatie, etc. Waarom is mededinging belangrijk? Optimale prijs/kwaliteit verhouding Beste kwaliteit Stimuleren innovatie 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 4

Wat is mededinging? Mededingingswet Het is verboden om afspraken te maken die de concurrentie kunnen beperken (“kartelverbod”) Artikel 6 Mededingingswet Artikel 101 VWEU 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 5

Wat is mededinging? Mededingingswet Het is verboden om misbruik te maken van een economische machtspositie (“misbruik EMP”) Artikel 24 Mededingingswet Artikel 102 VWEU 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 6

Wat is mededinging? Als bedrijven de mededingingswet overtreden, noemen we dit concurrentievervalsing Concurrentievervalsing is bijvoorbeeld: Afspreken van verkoopprijzen Verdelen van klanten of klantgebieden Uitbuiten van de afnemer door een onderneming met een machtspositie Uitsluiten van concurrenten door een onderneming met een machtspositie Afspreken wie een bepaalde aanbesteding mag winnen en tegen welke prijs 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 7

Kennisquiz concurrentievervalsing bij aanbestedingen Spelregels: Ga naar kahoot.it De quiz bestaat uit 6 stellingen Voer het juiste antwoord in op je telefoon 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 8

is er sprake van concurrentievervalsing. Wat is concurrentievervalsing bij aanbestedingen? Als concurrenten afspraken maken of informatie uitwisselen bij een aanbesteding of offerte aanvraag waardoor de concurrentie wordt beperkt, is er sprake van concurrentievervalsing. 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? Deze afspraken kunnen gaan over prijs, maar ook over gebieds- of opdrachtverdeling 9

Wat is concurrentievervalsing? Vormen van concurrentievervalsing Onderneming A, B & C spreken af dat zij om beurt een inschrijving mogen winnen Onderneming J, K & L spreken af dat zij alleen inschrijven op aanbestedingen in ‘hun regio’ Ondernemingen stemmen prijzen af door deze publiekelijk aan te kondigen (signalling) 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 10

Waarom is concurrentievervalsing een probleem? Concurrentievervalsing zorgt er voor dat concurrentie tussen inschrijvers wordt verminderd of uitgeschakeld Hierdoor: Betaalt de overheid (de belastingbetaler) te veel voor een product óf Ontvangt u te weinig voor de prijs die u betaalt én Hebben ondernemingen geen prikkel om: een stapje meer te zetten te innoveren of efficiënter te werken 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? Voor werken van openbare aanbestedingen wordt belastinggeld gebruikt 11

Hoe herken je concurrentievervalsing? Over de offerte U krijgt veel minder offertes dan normaal. U krijgt een aantal offertes. Maar de bedrijven waarvan u een offerte verwacht, sturen u niets. Elke keer als bedrijf A meedoet, zijn de prijzen ineens lager dan normaal. Als bedrijf A niet meedoet, zijn de prijzen veel hoger. Over de prijs U moet veel meer betalen dan normaal. En u snapt niet waarom. U hoort of ziet dat bedrijven met elkaar overleggen over de prijs. Zij vertellen bijvoorbeeld dat zij de prijs van andere bedrijven weten. 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 12

Hoe herken je concurrentievervalsing? Over wat bedrijven doen U krijgt twee of meer offertes die er hetzelfde uitzien. Ze zijn bijvoorbeeld op hetzelfde papier afgedrukt. Of in de offertes staan precies dezelfde spelfouten. U krijgt een offerte van twee of meer bedrijven samen. Maar ze kunnen de dienst ook zelfstandig aan u verlenen. Over wat bedrijven zeggen ‘Ik bied u 450 euro want bedrijf A biedt 500 euro.’ ‘Ik verkoop alleen diensten in regio A en B. In regio C verkoopt bedrijf A zijn diensten.’ ‘Ik hoorde van bedrijf A dat u deze dienst wil afnemen.’ 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 13

Tips om concurrentievervalsing te voorkomen 1. Bereid u goed voor Onderzoek welke bedrijven de dienst kunnen verlenen die u wilt afnemen. Onderzoek waar deze bedrijven vaak hun dienst verlenen. Is dat bij u in de buurt? Of juist niet? Onderzoek wat een goede prijs is voor de dienst. U kunt bijvoorbeeld prijzen vergelijken met een andere inkoper. 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 14

Tips om concurrentievervalsing te voorkomen 2. Geef zoveel mogelijk bedrijven een kans De dienst in delen af te nemen Minder hoge eisen te stellen Nodig andere bedrijven en ook kleine bedrijven uit. 3. Geef niet te veel informatie Houd concurrenten geheim. Communiceer vooraf niet over wat u een goede prijs vindt of wat uw budget is en vertel ook niet hoe u dit bedrag heeft berekend. Het delen van uw meerjarenplanning met de bedrijven heeft praktische voordelen. Maar wees u ervan bewust dat het ook afstemming tussen bedrijven kan vergemakkelijken / in de hand werken. 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 15

Tips om concurrentievervalsing te voorkomen 4. Denk goed na voordat u een informatiebijeenkomst organiseert Organiseert u een informatiebijeenkomst voor alle bedrijven die een offerte voor u willen maken? Dan is het voor die bedrijven gemakkelijk om tijdens of na afloop van die bijeenkomst afspraken te maken of te overleggen. Daarom: Handel vragen van inschrijvers af via Tenderned met behulp van de Nota van Inlichtingen. 5. Bewaar documenten Bewaar alle documenten die u van de inschrijvende partijen ontvangt. 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 16

Wat doe je bij een vermoeden van concurrentievervalsing? Tip de ACM! Vul het formulier ‘tip ons’ in. Melden kan ook anoniem. Laat zo min mogelijk mensen weten dat u iets vermoedt 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 17

Voorbeeld 1 Casus: Op een aanbesteding schrijven vier verschillende ondernemingen in Na het openen van de inschrijvingen, maakt de opdrachtgever onderstaande tabel De opdracht wordt op basis van laagste prijs aan Jan gegund 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? Vraag: wat valt je op bij deze aanbesteding? 18

Voorbeeld 1 Wat valt op? Piet heeft exact 5,0000% hoger ingeschreven dan Jan Jan en Piet maken gebruik van niet afgeronde inschrijfsommen Wat kan dit betekenen? Jan en Piet zouden afgesproken kunnen hebben dat Piet hoger dan Jan inschrijft Jan zou zijn inschrijfstaat aan Piet gestuurd kunnen hebben. Piet heeft vervolgens alle posten met 5% ‘geplust’ 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 19

Voorbeeld 2 Casus: In de onderstaande tabel zijn in totaal 15 inschrijvingen van ondernemer Piet op verschillende aanbestedingen opgenomen. De inschrijfsommen zijn onderverdeeld in ‘Directe kosten’ en ‘Staartkosten’ 24 januari 2019 Vraag: valt er in dit overzicht iets op wat kan wijzen op concurrentievervalsing? Hoe herken ik een kartel? 20

Voorbeeld 2 Wat valt op? Het staartkostenpercentage wordt berekend door de staartkosten te delen door de directe kosten Bij 14 van de 15 inschrijvingen hanteert Piet een staartkostenpercentage dat tussen de 3.9% en 14.2% ligt Bij één inschrijving ligt dit percentage met 28.6% fors hoger Wat kan dit betekenen? Piet zou bij deze aanbesteding met een concurrent afgesproken kunnen hebben dat Piet deze aanbesteding opzettelijk verliest 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 21

Wat doe je bij een vermoeden van concurrentievervalsing? Tip de ACM! Vul het formulier ‘tip ons’ in. Melden kan ook anoniem. Laat zo min mogelijk mensen weten dat u iets vermoedt 24 januari 2019 Hoe herken ik een kartel? 22