Representativiteit 9 april 2019 Niels Jansen De Burcht, 11 april 2019

Het gaat eigenlijk best goed met de cao… Cao’s hebben in Nederland een hoge dekking (80 – 85%)

Jumbo en Picnic zijn geen graadmeters Jumbo: ‘De cao komt echt niet terug’ Picnic: Supermarkt-cao hoort in het museum thuis’ De Burcht, 11 april 2019

Nut van collectief overleg Positief effect op sociaal-economische ontwikkeling van Nederland en goede werking van de arbeidsmarkt via stabiele arbeidsverhoudingen Zelfregulering -> sneller inspelen op marktveranderingen Cao’s dragen bij aan kostenverlagingen, zekerheid over loonkosten en arbeidsrust Sociale rechtvaardigheid doordat machtsongelijkheid is gecompenseerd

Maar dat nuttige effect is niet vanzelfsprekend Voorwaarde 1: ruim bereik van de cao Voorwaarde 2: voldoende draagvlak voor akkoorden. En 2 is ook weer een voorwaarde voor 1, want hoe minder draagvlak, hoe groter de kans is dat werkgevers en werknemers zich gaan onttrekken aan de cao. Draagvlak hangt samen met representatieve organisaties

Hoe gaat het met de vakbond Een steeds kleiner, maar vooral steeds eenzijdiger ledenbestand (relatief weinig Jongeren (tot 45) en flexwerkers)

Kritiek op de vakbond Veel gehoord: vanwege de teruglopende organisatiegraad en de ondervertegenwoordiging van groepen werkenden in het ledenbestand is de vakbond niet langer representatief. Mijn stellig is: representativiteit is meer dan een kwestie van leden en daar moet de vakbond meer werk van maken. Kern: ben je een betrouwbare of gezaghebbende woordvoerder van de groep werkenden die je beoogt te vertegenwoordigen?

Ik keer terug naar mijn onderzoek Het doel van mijn onderzoek was erop gericht uit te zoeken welke rol de representativiteit van vakbonden in het cao-recht speelt en of maatschappelijke ontwikkelingen nopen tot wijziging van het cao-recht en zo ja, welke.

Representativiteit en de Wet Cao In de Wet Cao worden geen eisen gesteld aan vakbonden in het kader van de representativiteit. Reden: alleen leden zijn gebonden en leden hebben uit vrije wil gekozen voor het lidmaatschap Niet-leden behouden te allen tijde contractsvrijheid en hebben dus de vrijheid de toepasselijkheid van een cao niet te accepteren.

Representativiteit en de Wet Cao Met een beroep op de contractsvrijheid worden wettelijke representativiteitseisen gerelativeerd… Maar ook de contractsvrijheid verdient realtivering: de arbeidsovereenkomst is een adhesiecontract incorporatiebedingen kunnen verwijzen naar toekomstige cao’s en worden ruim uitgelegd En hoe zit het dan met die representativiteitseisen?

Rechtspraak en representativiteit In de rechtspraak is een gebrek aan wettelijke representativiteitseisen op twee momenten gecorrigeerd: Toelating tot het cao-overleg van een representatieve vakbond. Kritische beschouwing van de initiële afspraak over de toepasselijkheid van een cao (redelijkheid en billijkheid en haviltex).

Instemming en representativiteit

Maar dat is niet een compleet beeld Als de representativiteit van vakbonden niet op orde is, is de kans groot dat werknemers minder snel zullen instemmen met een cao, waardoor het regelingsbereik afneemt en het nuttige effect van de cao afneemt. Dus hoewel in juridische zin het systeem best goed in elkaar zit met het oog op de belangen van niet-leden, kan een gebrek aan representativiteit van vakbonden het systeem toch gaan opbreken.

Welke aanpassingen? Verkiezingen en referenda zijn voorgesteld, maar lossen die het probleem op als de opkomst heel laag blijkt te zijn. Ledenvoordelen op grotere schaal toestaan? Hoe dan wel? ‘Dwing’ werkgevers cao’s te sluiten met representatieve vakbonden! Niet door in de wet representativiteitseisen op te nemen, maar door aan de ruimere werking van cao’s (die werkgevers ook wel willen vanwege de voordelen van cao’s) een mechanisme te koppelen dat meebrengt dat alleen cao’s die met representatieve vakbonden zijn gesloten zonder meer een ruime werking kunnen hebben.

Een wie beoordeelt de representativiteit dan? De rechter: op basis van alle feiten en omstandigheden oordelen of een vakbond voldoende representatief is. Open normen kunnen steeds worden ingevuld op basis van in de maatschappij heersende opvattingen en die invulling kan via de rechter soepel meedeinen op de golfbewegingen die daaraan eigen zijn.

Welke criteria Twee jaar rechtspersoonlijkheid; Het zijn van een vereniging met interne organen die via verkiezingen worden gekozen en verantwoording afleggen; Statutaire doelstelling gericht op de sociaaleconomische belangenbehartiging van leden; Onafhankelijkheid; Financieel draagkrachtig; In de onderneming of bedrijfstak werkzame personen onder leden tellen; Voldoende spreiding van de groep; Een niet onbetekenend ledenaantal Meerderheid van alle leden georganiseerd hebbend; Draagvlak

Een opdracht aan de vakbond Rechters beoordelen de mate van representativiteit thans nog veelal op basis van leden. Voorbeeld: Rb H’lem 25 juli 2018: ECLI:NL:RBNHO:2018:6230

Een opdracht aan de vakbond Rechters beoordelen de mate van representativiteit thans nog veelal op basis van leden. Voorbeeld: Rb H’lem 25 juli 2018: ECLI:NL:RBNHO:2018:6230

Een opdracht aan de vakbond Leg aan rechters beter uit waarom ledentallen geen werkbaar criterium meer is. Daag rechters uit uitspraken beter te formuleren. Accepteer dat andere bonden die argumenten ook gaan gebruiken. Denk na over de houdbaarheid van het ledenmodel en maak meer werk van het betrekken van niet-leden en draag dat uit. Zoek naar draagvlak op andere manieren.

Tot slot nog iets over ondernemingsraden Laat meer onderwerpen over aan nadere invulling op ondernemingsniveau via het overleg met de ondernemingsraad Betrek de ondernemingsraad in het cao-proces If you can’t beat them use them