Een Waardig Levenseinde heb je zelf in handen! Veurne 10 februari 2017

Het leven en hoe we er afscheid van nemen Boek van pall vplk Lut Rubbens We staan er allemaal voor, ooit. Al proberen we er zo weinig mogelijk aan te denken. We durven het zelfs bijna niet uitspreken:sterven,doodgaan,heengaan, er niet meer zijn. Door er af en toe bij stil te staan maakt het ons brozer, bewuster maar ook sterker om de dood als deel van ons leven te aanvaarden.

INLEIDING November:denken aan onze overledenen Maar wanneer denken we aan ons levenseinde?Vergeten we het? Planning:studies kinderen,aanschaf woning,carrière,vakantie enz; waarom niet hoe we het leven zullen verlaten? STERVEN behoort tot het LEVEN:laatste (levens)reis Met een goed voorbereide reis kan je misverstanden en vervelende situaties voorkomen

Dus beter vooraf nadenken over de opties die men gerealiseerd wil zien op het einde van het leven STERVEN is immers de laatste momenten van zijn leven LEVEN (zelf mee bepalen) Vb mama:PEGsonde/terminale sedatie

2002:3 wetten Wet op PATIENTENRECHTEN Wet op PALLIATIEF RECHT Wet op EUTHANASIERECHT

2002:3 WETTEN 1)wet op de PATIENTENRECHTEN: geldt voor ganse leven maar zeker voor levenseinde nl. door recht op weigeren van behandeling en opmaak negatieve wilsverklaring. D.I. WETTELIJK AFDWINGBAAR

Waardig sterven is nog te dikwijls een GUNST op basis van goodwill dan een patiëntenrecht!!!

2)wet betreffende PALLIATIEVE ZORG die aan iedereen het recht geeft de diagnose en prognose van zijn ziekte te kennen en de mogelijkheden van palliatieve zorg te weten te komen

3)EUTHANASIEWET: levensbeëindiging op verzoek door een arts wordt wettelijk aanvaard VOORWAARDEN:-meerderjarig -wilsbekwaam -ondraaglijk lijden -schriftelijk verzoek -medisch uitzichtloze aandoening(terminaal/niet-terminaal)

Uitbreiding tot minderjarigen Goedkeuring regering 13/02/14 Koning Filip getekend op 02/03/014 Voorwaarden: -ondraaglijk, uitzichtloos FYSIEK lijden -advies jeugdpsychiater/psycholoog wilsbekwaamheid -akkoord ouders of wettelijke vertegenwoordigers

Begin 2003: LEIF Initiatief van RWS en onder impuls van LEO FAVYTS:rws WIM DISTELMANS:voorzitter controle en evaluatie commissie euthanasie HUGO VANDENENDEN;Gentse moraalfilosoof

Vanaf dan opleiding LEIF artsen en nurses ivm alle beslissingen bij het levenseinde en vanaf 2008 uitgebreid tot psychologen,kinesisten,apothekers,moreel consulentes ,maatschappelijke werkers,moraalfilosofen,juristen enz…

10/05/2004:LEIFLIJN 078/15.11.55:alle werkdagen van 9u tot 17u voor ALLE problemen rond levenseinde E-mail:leiflijn@skynet.be Jaarlijks gesponsord door de Vlaamse Gemeenschap

LEIFBLAD Nu 450.000 exemplaren op 2016 Vnl om angst,onzekerheid en onwetendheid weg te nemen zowel voor patiënten,familie en zorgverleners Informatie over alle mogelijke beslissingen levenseinde + ALLE WILSVERKLARINGEN

Ulteam:2011 Uitklaring levenseindevragen team Prof M. Temmerman;Prof W. Distelmans; Dr. L. Thienpondt 078/05.01.55 Reeds meer dan 150 personen Vb doofstomme 2-ling die progressief blind werden(eu in UZ Brussel na laatste sacramenten)

2013 17/02/2013 : oprichting LEIF West-Vlaanderen(Dr. Proot en André Van Nieuwenkerke Elke woensdag open in het ”levenshuis” Elisabethlaan,92 te Brugge =netwerk van vrijwilligers en beroeps over gans de provincie Officiele opening 26/04/2013

LEIF DE PANNE Sedert 7/10/2016 een lokale antenne in DE BOARE te De Panne Elke vrijdagnamiddag na afspraak Afspraak te regelen via LEIF WEST_VLAANDEREN

LEIF W_VL 050/34.07.36 E-mail: leif@levenshuis.nu www.levenshuis.nu

LEIFKAART Nuttig bvb in spoedgevallen(verbrande suicide P UZ Gent) vertrouwenspersoon telaat gereageerd Sedert begin 2013 Gratis Reeds meer dan 15.000 aangevraagd voor de zomer 2013

VOORBEELDEN

ALS IK MIJN PARTNER NIET MEER HERKEN WIL IK EUTHANASIE!

Wettelijk onmogelijk want als ik partner niet meer herken=WILSONBEKWAAM

Mevrouw: je kan niet meer goed slikken we zullen een buisje plaatsen om je eten en drinken te geven

Als Patiënt kan je dit weigeren! Zelfs als is dit genezend of levensverlengend! De dokter moet TOESTEMMING krijgen om een behandeling op te starten

Als ik een zwaar accident heb en in coma lig mogen ze de stekker uittrekken

Enkel mogelijk in geval van een wilsverklaring euthanasie!

Ik ben nu 95 jaar, blind, bijna doof en kan niet meer stappen… Ik ben nu 95 jaar, blind, bijna doof en kan niet meer stappen….het hoeft voor mij niet meer…

Euthanasie bij niet-terminale patiënt

VOORTIJDIGE ZORGPLANNING =nadenken +neerschrijven van regie van eigen levenseinde Iedereen denkt anders over toekomstige zorg:mensen en meningen verschillen! De ene wil alle mogelijke behandelingen,de andere wil zoveel en zo comfortabel mogelijk tijd met familie doorbrengen Levensovertuiging is belangrijk(respect)

ACP/Patiënt Voor de Patiënt is dit als medisch niet-geschoolde moeilijk om richtlijnen te geven MAAR hij is wel “ervaringsdeskundige” ivm zijn eigen levenskwaliteit Probleem:”einddoelgericht”: ik wil niet afzien!!!

ACP/Zorgverlener Medisch geschoold dus “richlijngevend” vb stop nierdialyse; geen reanimatie meer bij volgende hartaanval; geen hospitalisatie wel bij heupfractuur… Zorgverlener=deskundige van de therapeutische en wettelijke mogelijkheden

DUS: OVERLEG Liefst op tijd Met zorgverleners (HA!) Met familie Met vertrouwenspersoon Met vertegenwoordiger Met….

VERTROUWENSPERSOON Enkel bij wilsbekwame Als ondersteuning Kan aanwezig zijn bij gesprek Kan medisch dossier inkijken Kan schriftelijk aangeduid worden

VERTEGENWOORDIGER Bij wilsonbekwame Schriftelijk aangeduid en aanvaarddoor vertegenwoordiger Zoniet “familiale cascade” Neemt beslissingen die patiënt hem vooraf medegedeeld heeft

5 Wettelijke documenten Negatieve wilsverklaring Voorafgaande wilsverklaring euthanasie Voorafgaande wilsverklaring orgaandonatie Voorafgaande wilsverklaring teraardebestelling Schenking aan de wetenschap

ORGAANDONATIE Wet 13/7/1986:iedereen potentiële donor tenzij verzet via rijksregister Vanaf 14/06/2006: mogelijkheid zelf verklaring via rijksregister om conflicten met familie te vermijden 145.000JA 185.000 NEEN

TERAARDEBESTELLING Keuze:-crematie/begrafenis -waar as uitstrooien -katholieke eredienst/andere godsdienst of filosofische overtuitging

SCHENKING LICHAAM AAN WETENSCHAP Zelf contact opnemen met universiteit naar keuze Handgeschreven testament met datum en handtekening en modaliteiten wat achteraf met lichaam moet gebeuren Kosten van overlijden en vervoer voor familie

De CORRECTE wilsverklaring Te verkrijgen in de apotheek Een kaft met alle uitleg hoe je de papieren moet invullen

Wegwijs in voorafgaande zorgplanning

EUTHANASIE 3 belangrijke begrippen 1)schriftelijk verzoek 2)voorafgaande wilsverklaring(coma) 3)voorafgaande negatieve wilsverklaring

SCHRIFTELIJK VERZOEK =euthansieverzoek Voorwaarden:meerderjarig,wilsbekwaam, schriftelijk,ongeneeslijke aandoening en ondraaglijk lijden Verplicht consult 2°arts bij terminale Patiënt Verplicht consult 3° arts bij niet-terminale Patiënt+ wachttijd van 1 maand

Medische uitzichtloosheid en ongeneeslijk aspect w bepaald door arts Ondraaglijk lijden w bepaald door zieke zelf MAAR hij moet de arts ervan kunnen overtuigen!

VOORAFGAANDE WILSVERKLARING Enkel bij onomkeerbaar coma Slechts 5 jaar geldig/2 getuigen Kan vanaf 01/09/2008 geregistreerd worden in gemeentehuis Bedwongen via vertegenwoordiger of federale databank Meerderjarig,wilsverklaring,ongeneeslijk ziek(of ongeval)onomkeerbaar coma Raadpleging 2°arts

NEGATIEVE WILSVERKLARING Bij elke wilsonbekwaamheid(dementie…) geen advies 2° arts Onbeperkt geldig, steeds herroepbaar Wettelijk afdwingbaar door vertegenwoordiger

MBL=manieren van waardig handelen bij levenseinde 1)stoppen van behandeling ) 2)niet opstarten van behandeling )44% 3)opdrijven van pijnstilling ) 4)levensbeëindiging zonder verzoek:3% 5)hulp bij zelfdoding ) 6)euthanasie )2%

PALLIATIEVE SEDATIE =terminale sedatie =BWZ van P verlagen tot weerbarstige symptomen worden onderdrukt(=doel) meestal pijn en dyspnoe Niet alleen diep en continu soms intermittent of kortdurend Samen of na stoppen van voedsel en vocht(aparte beslissing)

Is geen trage vorm van euthanasie(intentie/handeling/resultaat) Soms acuut(verstikking/bloeding) Goede communicatie(+advies bij wilsbekwame P) en afscheid

Palliatieve sedatie wordt in sommige zorginstellingen en WZC toegelaten en in de plaats gesteld van euthanasie Niet correct omgaan met euthanasievraag Mogen zij weigeren? momenteel technisch-juridische discussie

Enkele cijfers:2015 Aangegeven eu’s:2200(2012:1432)=6/dag 20% in het frans 73% oncologisch 13% niet terminaal 43% thuis/11%WZC 14% verzegeld gedeelte geopend

Waar willen jullie sterven??? THUIS???

WAAR STERFT MEN? 74% sterft in een zorgomgeving *51%ZH *23%WZC Alhoewel de meeste mensen THUIS willen sterven!!!

Als je geboren wordt huil je terwijl iedereen lacht Leef je leven zo dat als je sterft iedereen huilt en jij lacht