Lang zullen ze begrijpend lezen – impulsproject 2018-19

Even voorstellen Greet Vanderheyden en Pieter Verstraeten UCLL impulsproject Lang zullen ze begrijpend lezen 1 jaar: 2018-2019 Doel: De didactiek rond begrijpend lezen in het vijfde en zesde leerjaar ondersteunen. Recente wetenschappelijke inzichten rond begrijpend lezen vertalen naar de klaspraktijk. Aantrekkelijk en effectief lesmateriaal ontwikkelen en verzamelen van tips om leraren te begeleiden en te inspireren.

Het probleem PIRLS 2016: Vlaamse kinderen (4de lj) scoren slecht op vlak van begrijpend lezen in vergelijking met andere landen en zijn er sterk op achteruitgegaan sinds 2006. Enkele mogelijke oorzaken: (Tielemans e.a. 2017, Vernooy 2015) Dalende leescultuur (boek voor plezier lezen na school: van 48% naar 36%) Te weinig lestijd voor begrijpend lezen (9% t.o.v. totale onderwijstijd) Te weinig vakspecifieke expertise en ondersteuning van leraren (bijscholing, vakdidactisch onderzoek, vakexperten) Verkeerd inzetten van leesstrategieën Verkeerde keuze van teksten Minder begrijpend lezen in andere vakken (WO?) *In 2016: 36% ten opzicthe van 48% in 2006. *Tijd besteed aan lezen ten opzichte van de totale onderwijstijd. Ten opzichte van 15% in 2006.

Een kleine enquête (42 ingevulde exemplaren, stagescholen tweedejaars) Hoeveel tijd besteden lkr aan begrijpend lezen? Tussen 10-20% van de taallessen: 9/42 Is dat genoeg?   7/9 lkr zeggen nee  Tussen 20-30% van de taallessen: 15/42 Is dat genoeg?   9/15 lkr zeggen nee,                           4/15 ja als je aanvult met andere vakken  Tussen 30-40% : 11/42 Is dat genoeg:  5/11 zeggen nee 

Een kleine enquête Welke leesstrategieën worden ingezet? (opsomming in dalende volgorde, resultaten dicht tegen elkaar) - samenvatten of navertellen - uitdiepen van nieuwe woorden - activeren van de voorkennis - gericht vragen stellen - voorspellend lezen Welke leesstrategieën worden het meest effectief bevonden? - gericht vragen stellen Nu meer vaststelling:  hoe effectief  zijn ze werkelijk? 

Leesstrategieën Al enkele jaren wordt er voor begrijpend lezen vooral ingezet op volgende leesstrategieën: voorspellend lezen activeren van de voorkennis visualiseren gericht vragen stellen tijdens het lezen het uitdiepen van nieuwe woorden afleidingen maken samenvatten of navertellen herlezen monitoren

Leesstrategieën: aandachtspunten Belang van meting van effectiviteit: bepaalde strategieën zijn doeltreffender dan andere. Kennis over wat strategieën zijn en hoe ze optimaal kunnen worden ingezet in de praktijk is vaak beperkt. Probleem van transfer: de uiteindelijke bedoeling is dat lln strategieën zelfstandig kunnen inzetten, ook in andere contexten dan de les begrijpend lezen. Steeds meer kritiek op eenzijdige focus op strategieën Strategieën worden een doel op zich (Vernooy 2015) Veel onduidelijkheden over hoe strategieën moeten worden aangeleerd Er worden vraagtekens geplaatst bij de effectiviteit (Moelands e.a. 2007) Moelands: CITO-onderzoek 

Samenvattend: wat zijn ineffectieve praktijken? Te weinig tijd aan begrijpend lezen besteden Geen leesdoel stellen Leerlingen niet leren hun lezen te monitoren/sturen/controleren Leerlingen te veel individueel en zelfstandig laten werken Geen feedback geven op het omgaan met teksten Niet met de leerlingen praten over de inhoud van de tekst Geen kennis van tekststructuren bijbrengen Eenzijdig richten op leesstrategieën Te makkelijke teksten gebruiken

Wat zijn effectieve praktijken? Meer tijd aan begrijpend lezen besteden Werken vanuit een leesdoel en ook combineren met schrijven/luisteren Leerlingen leren hun lezen te monitoren/sturen/controleren Begeleidende ondersteuning / feedback bieden Tekst vaak laten herlezen, want leidt tot beter leesbegrip Voldoende praten/discussiëren over de inhoud van de tekst (met daarbij interactie lkr–lln, lln–lln) Aandacht besteden aan de tekststructuur Werken met tekstgerichte vragen - De tekst centraal stellen i.p.v. leesstrategieën Gebruik maken van uitdagende, complexe, goed geschreven teksten (met verbindingswoorden) Werken aan motivatie en leesplezier

Recente alternatieve benadering: close reading Verschuiving van de strategie naar de tekst (en niet de beleving van de kinderen). Keuze voor rijke, complexe en moeilijke teksten, die de leerlingen stimuleren. Belang van herhaald lezen: leerlingen lezen de tekst verschillende keren en komen stapsgewijs tot een dieper inzicht in de tekst. Werken met tekstgerichte vragen, die o.m. ook ingaan op tekststructuur, bedoeling van de schrijver, enz. Veel interactie rond teksten (leraar-ll. én ll.-ll.) Belangrijke strategieën: aantekeningen maken, vragen formuleren, afleidingen maken.

De gekozen teksten: uit 'Lampje'  - Schrijfster Annet Schaap - Meermaals bekroond - Een moeilijke, complexe tekst: figuurlijk taalgebruik, geavanceerde woordenschat, complexe personages, verschillende perspectieven, vermenging realiteit en fantasie, meerdere betekenislagen - Een langere tekst (<> de fragmentatie in vele schoolboeken)

Samenwerking met het werkveld Inventarisatie van de noden, concrete ervaringen, enz.  via vragenlijst  Samen materiaal ontwikkelen via de methodiek van de lesson study :  enkele mentoren uit eerste testfase dachten mee  Uittesten van materiaal in verschillende scholen en kritisch evalueren   

Stand van zaken?   - Vier lessen (60-75 min) zijn klaar in testfase. - Uitgetest door enkele mentoren in eerste testronde - nu: uittesten in derdegraadklassen in tweede testronde Geïnteresseerd? Geef ons een seintje. greet.vanderheyden@ucll.be pieter.verstraeten@ucll.be

Oproep voor PWO-project  begrijpend lezen volgend jaar ( tweejarig project) Projectleider: Kristien Coussement Heel wat lagere scholen stapten reeds in het project. Aanleggen van een reservelijst Zijn er nog scholen die willen meewerken? Laat je naam achter.