Seks en Intimiteit. Hoe bespreek je dat Seks en Intimiteit? Hoe bespreek je dat? CV&V Congres Nijkerk 4 april 2019 Riet Pieters, arts-seksuoloog NVVS in eigen praktijk Woerden & Heliomare

Disclosure belangen sprekers (potentiële) Belangenverstrengeling Geen   Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Geen Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding Aandeelhouder Andere relatie, namelijk … Geen  Bender & Pieters 19-04-2018

programma korte kennismaking (hoe) komen jullie seks in je werk tegen? BPS model: welke vragen? wie doet wat? professioneel gesprek over seks: hoe doe je dat? afronding Bender & Pieters 19-04-2018

Riet Pieters arts-seksuoloog NVVS > in de revalidatie: Heliomare, Wijk aan Zee > in de eerstelijn: eigen praktijk in Woerden > als trainer: Bender & Pieters - Training & Consultancy in Revalidatieseksuologie Eerste blokje : 1 t/m 7 + 8 t/m 12 Bender & Pieters 19-04-2018

kennismaking discipline? werksetting? werkervaring? (hoe) komen jullie seks in je werk tegen? Bender & Pieters 19-04-2018

Seksuele Gezondheid (WHO, 2010) “Seksuele gezondheid is een met seksualiteit verbonden toestand van fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn. Seksuele gezondheid is dus meer dan alleen de afwezigheid van ziekte, disfunctie of zwakte. “ Seksuele gezondheid vereist een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele relaties. Seksuele gezondheid vereist ook het mogen en kunnen aangaan van plezierige en veilige seksuele ervaringen zonder dwang, discriminatie en geweld. “Om seksuele gezondheid te bereiken en te behouden, moeten de seksuele rechten van alle personen (jong & oud) worden gerespecteerd, beschermd en gerealiseerd.” Bender & Pieters, 8-12-2017

Seks > het biopsychosociale model biologisch medisch seksuele opwinding = multifactorieel en cumulatief proces psychisch psychologisch sociaal relationeel cultuur Bender & Pieters 24-01-2018

Seks > het BPS model BIOLOGISCH MEDISCH PSYCHISCH PSYCHOLOGISCH lichamelijk functioneren: leeftijd, conditie, bewegen, pijn, beperkingen, hersenfunctie, …, bekkenbodem ziektebeeld, ziektegeschiedenis medicatie, medische ingrepen PSYCHISCH PSYCHOLOGISCH persoonlijkheid, coping stijl, sociale vaardigheden levenslijn, life-events, rouw, zelfbeeld, eigenwaarde, gender, stemming, angst, ADHD, ASS, … , psychiatrische problematiek SOCIAAL RELATIONEEL CULTUREEL sociale vaardigheden, sociaal-seksuele ontwikkeling sociale context: ouders, partner(s) > communicatie normen, waarden, overtuigingen, (sub)cultuur

Seks > het biopsychosociale model Voorbeelden: Sofie, 27 jaar - m. Crohn sinds 5 jr; faecale incontinentie + pijn bij vrijen > bekkenfysio. Vraag: Dating? Hoe doe ik dat? Dariyan, 32 jaar - cauda-laesie na sacrumresectie op z’n 18e; faecale inconti- nentie, pijn in rug-&bekken + erectieverlies: al 14 jaar schaamte ‘Koerdische cultuur’ > continentiezorg stagneert hierdoor Anne, 28 jaar - spina bifida, van jongsaf ADL verzorgd, regelmatig controle urologie. Vraag: mijn onderlijf voelt niet van mij, hoe kan seks ook voor mij iets plezierigs zijn? Henk, 68 jaar - prostaatresectie ivm CA, sindsdien erectieverlies, vermijden van seks. Vraag: partner heeft moeite met veranderde penis Bender & Pieters 24-01-2018

Seks > het biopsychosociale model Bekkenbodem speelt belangrijke rol = “emotioneel orgaan” wordt autonoom aangestuurd, reageert op “gevaar/ dreiging” symptoomdrager van onderliggende problematiek die aandacht behoeft Seks wordt pas plezierig als je zelf ook voor plezier kunt gaan, als de context klopt en er een adequate stimulatie is Marloes, 36 jaar - urine-incontinent c.q. plasdrang tijdens partnerseks > bekkenfysio: kan bekkenbodem ontspannen Vraag: plasdrang blijft, ik kan hierdoor niet genieten van seks. = situatieve urge incontinentie op basis van situatieve bekkenbodemoveractiviteit Bender & Pieters 24-01-2018

Seks en incontinentie …? Om aandacht te besteden aan intimiteit en seksuele gezondheid zijn bejegening en communicatie belangrijk Kennis is het minst belangrijk Attitude = seksualiteitsbewuste bejegening Vaardigheden kan je aanleren Bender & Pieters 19-04-2018

professionaliteit en seks lichaamsbeleving raakt beperkt tot functionaliteit verstoring van autonomie t.g.v. afhankelijkheid slechte basis om seksuele gezondheid te bevorderen Bender & Pieters 24-01-2018

professionaliteit en seks Seksualiteitsbewuste bejegening = erkenning en aandacht voor het feit dat seksualiteit een wezenlijk onderdeel vormt van menselijk contact (jong ! & oud) een essentiële attitude in elke zorgrelatie, zeker als je seksuele gezondheid wil helpen bevorderen Patiënt moet juist niet ‘uit gaan’ als hij/zij nieuw gedrag moet zien te ontwikkelen Als zorgverlener moet je ook niet ‘uit gaan’ > adequater en minder risico op grensoverschrijdend gedrag Bender & Pieters 10-04-2018

professioneel gesprek over seks Mag, wil en kan je er over praten? Bender & Pieters 19-04-2018

professioneel gesprek over seks Mag ik er over praten? Heeft mijn instelling een visie op seksualiteit als thema binnen mijn werkveld? Heb ik hier zelf een visie op? Is er een beschreven beleid t.a.v. seks? Wat vindt mijn afdeling of team hiervan? Legitimatie is het meest belangrijk Incontinentieproblemen hebben altijd een impact op seksualiteit: dit legitimeert proactieve en structurele aandacht voor seksualiteit Bender & Pieters 19-04-2018

professioneel gesprek over seks Wil ik er over praten? In onze cultuur is seks privé en in de zorg is het een taboe Vragen naar seks heeft (voelt als) iets nieuwsgierigs Seks raakt je in je eigen persoon, waarden en ervaringen: (respecteer dat niet iedereen over seks wil/moet praten) Willen is vaak meer een kwestie van durven Ben je bereid jezelf vertrouwd te maken met het thema door je grenzen een beetje te verleggen en te oefenen? Voelt als iets nieuwsgierigs Bender & Pieters 19-04-2018

professioneel gesprek over seks Kan ik er over praten? Door legitimeren: het mag van je zelf, je team of instelling Vertrouw op je eigen kennis en vaardigheden Kies taal die bij jou past en die de patient begrijpt seksuele functies <> seksuele activiteit en beleving Als je respectvol bent en goed luistert, kan er niets misgaan Seks en intimiteit in je aanbod betrekken, maakt het completer Bender & Pieters 19-04-2018

professioneel gesprek over seks Hoe ga je er aan beginnen ? Reactief? Pro-actief? > bruggetje nodig Bender & Pieters 11-03-2019

professioneel gesprek over seks Hoe pak je het aan? 3 stappen: Maak een bruggetje vanuit je taak, functie of discipline Vraag naar veranderingen ipv naar problemen Check waar de patient behoefte aan heeft Bender & Pieters 19-04-2018

professioneel gesprek over seks Bruggetje = kort inleidend praatje tot het onderwerp seks als inleiding tot het onderwerp om zowel jezelf, als de patiënt gerust te stellen om jezelf te legitimeren 0m te checken of de patiënt open staat voor het onderwerp > creëer voor jezelf een paar bruggetjes en maak ze je eigen Bender & Pieters 19-04-2018

professioneel gesprek over seks Recept voor een Bruggetje inleidende zin ‘ik wil het vandaag graag ook nog over seksualiteit met u hebben, benoem de moeite met seks ‘een onderwerp dat voor de meeste mensen nogal privé is, leg kort en helder uit waarom jij er toch over begint ‘maar omdat we weten dat incontinentie ook een behoorlijke impact op seks en intimiteit kan hebben, vind ik het als uw continentieverpleegkundige belangrijk om daar ook aandacht aan te besteden’ vraag om permissie van de patiënt ‘vindt u het goed als ik u daar een paar vragen over stel?’ Bender & Pieters 19-04-2018

professionaliteit & seks Oefening: Bedenk voor jezelf met behulp van het recept een bruggetje dat goed past bij jouw taak, functie en discipline > schrijf het op 2. Oefen met dit bruggetje in 2-tallen De één is patient, de ander leest bruggetje en bespreek samen: Wat blijkt te werken? Wat werkt niet? > wissel na 5 minuten Bender & Pieters 19-04-2018

professioneel gesprek over seks 2. Vraag naar VERANDERINGEN ipv naar problemen Is er voor u iets veranderd (in de relatie) qua intimiteit of seksualiteit sinds de incontinentie? Wat is er voor u (en/of uw partner) veranderd in de relatie / in de intimiteit / seksualiteit? Zijn er veranderingen waar u zich zorgen over maakt? Kan ik u helpen om die veranderingen met u in kaart te brengen? Of wilt u dit liever met iemand anders bespreken? Bender & Pieters 19-04-2018

professioneel gesprek over seks Check eerst waar iemand behoefte aan heeft Wilt u hier iets mee? Waar denkt u aan? Heeft u behoefte aan informatie? Zijn er dingen die op mijn vakgebied liggen, waarmee ik u zou kunnen helpen? Wilt u er verder over praten met iemand? Kan ik u helpen om u door te verwijzen? > probleem verhelderen is vaak belangrijker dan direct een oplossing aandragen Bender & Pieters 19-04-2018

Tips & Tricks Legitimeer jezelf als professional om het over seksuele gezondheid te hebben Neem het onderwerp standaard op in je intake Besteed expliciet aandacht aan seks en intimiteit in je informatie- materiaal en patiëntenvoorlichting Bedenk dat mensen solo- en/of partnerseks kunnen hebben Betrek partner bij de probleemanalyse Moedig aan om op zoek te gaan naar aanpassingen, zodat seks en intimiteit weer PLEZIERIG kunnen zijn … i.p.v. functioneel.. Durf het antwoord op een vraag niet te weten: een probleem verhelderen ≠ een probleem oplossen Zorg dat je een netwerk hebt en niet in je eentje werkt: weet naar wie je kunt verwijzen Bender & Pieters 19-04-2018

waar vind ik meer informatie? Algemene Informatie over seks in relatie tot (chronische) ziekten:   www.seksualiteit.nl > seksuele-problemen/ziekten-en-lichamelijke-ongemakken. per diagnosegroep beknopte informatie, die je ook in brochurevorm gratis kunt downloaden. En allerlei informatie over relevante websites en hulpverlening www.seksueelgezond.nl > website n.a.v. het “Handboek Seksuele Gezondheid“ (Leusink en Ramakers) voor professionals in de gezondheidszorg. Hier ook veel links naar allerlei informatie, o.a. ook via de overzichtspagina “hulpmiddelen”. Veel patiëntenverenigingen hebben op hun eigen websites ook aandacht voor seks en Intimiteit. Handboek “Seksualiteit bij ziekte en beperking” (red. W. Gianotten ea., Assen, Van Gorcum-2008). Hierin veel informatie over allerlei aspecten, handige indeling, ook zit er een digitale appendix bij, met uitgebreide informatie per diagnosegroep. Webshops seksartikelen/hulpmiddelen/speeltjes: www.mailfemale.com en www.christineleduc.nl > beiden hebben ook prettige winkels waar je met allerlei concrete vragen terecht kunt. www.ladyvibes.nl is een nieuwe ster aan het firmament > heeft geen mannen-attributen. www.comeasyouare.com > Canadese site met veel informatie, ook about sex & disability. www.celebrator.nl > simpel opzetstukje om op je elektrische tandenborstel te zetten. Seksuoloog gezocht? Kijk op www.nvvs.info > via “zoek een seksuoloog” vind je een seksuoloog NVVS in de buurt. Altijd handig om zelf even contact met hem/haar op te nemen om de hulp die je zoekt even toe te lichten. Bender & Pieters 19-04-2018

waar vind ik meer informatie? Webshops seksartikelen/hulpmiddelen/speeltjes: www.mailfemale.com en www.christineleduc.nl, www.depaarsekeizerin.nl > prettige websites, kan je online en offline met allerlei concrete vragen terecht. www.edusex.nl > nederlandse site gespecialiseerd in hulpmiddelen en voorlichting voor mensen met (verstandelijke) beperkingen www.seksboeken.nl > boeken over seksualiteit op thema gerangschikt.   Seksuoloog gezocht?  Kijk op www.nvvs.info > via ‘zoek een seksuoloog’ vind je een seksuoloog NVVS bij jou in de buurt. Bekkenfysiotherapeut gezocht? > www.defysiotherapeut.com > via zoekmachine Specifieke vragen of consultatie? > Wij denken graag met je mee: info@benderpieters.nl