Ruth Piers Geriater UZ Gent Euthanasie en levensmoeheid: Visie van verpleegkundigen en artsen Resultaten van een piloot onderzoek Ruth Piers Geriater UZ Gent

Onderzoeksvragen Wat is de mening van Vlaamse zorgprofessionals die werkzaam zijn in de zorg voor ouderen omtrent euthanasie in een context van levensmoeheid? Samen met 3 masterstudenten Promotoren: Nele Van Den Noortgate / Ruth Piers Niet gepubliceerde data

Methode Vragenlijst (Delphi methode) Demografische kenmerken Algemene vragen naar levensmoeheid / euthanasie 4 casussen waarin ‘levensmoeheid’ mogelijk een rol speelt Artsen Euthanasie wettelijk toelaatbaar? Euthanasieverzoek sterk invoelbaar? Indien wettelijk OK, zelf uitvoeren? Verpleegkundigen Akkoord gaan dat euthanasie wordt uitgevoerd?

Sample 151 verpleegkundigen 190 artsen 75 werkzaam in WZC / thuiszorg 76 werkzaam in ziekenhuizen: 1 revalidatie-afdeling en 3 acute G afdelingen 190 artsen 57 geriaters 133 huisartsen waarvan 96% patiënten opvolgt in een WZC, 13% CRA

Karakteristieken van deelnemers

Verpleegk n=151 Huisartsen n=133 Geriaters n=57 Geslacht (vrouw) 93% 35% 63% Werkervaring   <10 jaar 32% 21% 10-20 jaar 29% 9% 33% >20 jaar 39% 70% Religie Rooms-Katholiek 75%  56% 51% Ander geloof  2% 5% Niet gelovig  23% 38% 40% Bijscholing Bijscholing(en) euthanasie 68% 77% Bijscholing(en) levensmoeheid 12% 17% 37% Bijscholing(en) palliatieve zorgen 59% Opleiding LEIF-arts/postacademische interuniversitaire opleiding palliatieve zorgen 8% 26%

Incidentie: hoe vaak geconfronteerd met levensmoeheid? Verpleegk n=151 Huisartsen n=133 Geriaters n=57 Wekelijks 29% 11% 40% Maandelijks 30% Minstens 1 keer in 6 maanden 27% 35% 16% Jaarlijks 13% 20% 2% Nooit 3% p<0,001

Incidentie: bent u reeds geconfronteerd met een concreet verzoek tot euthanasie omwille van levensmoeheid? 67% van de huisartsen 88 % van de geriaters p<0,001

Casussen Scoring van ernst polypathologie: CIRS-G (Miller and Tower 1991) Waarbij 14 ziektecategorieën (cardiaal, vasculair, musculoskeletaal, renaal, endocrien, maligne aandoeningen, longlijden, oog/NKO/larynx, GI, hepatisch, genito- urinair, neurologisch) Gescoord worden volgens ernst 0 geen probleem 1 huidige lichte aandoening zonder functionele beperking 2 eerste lijnsbehandeling is nodig, matige functionele beperking 3 enkel supportieve behandeling mogelijk: ernstige beperking en morbiditiet 4 orgaanfalen, zeer uitgesproken beperkingen en verhoogd sterfterisico CIRS-G totaalscore (0-56) CIRS-G severity index (totaalscore : aantal van de 14 stelsels)

Casus Arthur 79 jaar Getrouwd, 2 kinderen, 3 kleinkinderen Zwaar zorgbehoevend na semi-recent doorgemaakt CVA: hemiplegie, afasie, slikstoornissen waarvoor voeding via PEG sonde + urinaire incontinentie >> CIRS-G totaalscore 7, severity index 3,5 2 maand in revalidatiecentrum, geen recuperatie van functies Nu in WZC Uitdrukkelijke en herhaalde wens tot euthanasie ‘ik kan niet leven met mijn beperkingen’

Casus Arthur 55% ?

Casus Arthur 10-25%

Casus Arthur

Casus Louis >> CIRS-G totaalscore 7, severity index 2,3 97 jaar Alleenwonend sinds 20 jaar, 2 zonen en 1 dochter overleden Eén kleinkind echt betrokken bij de zorg ADL afhankelijk: verblijft thuis met maximale ondersteuning Medische aandoeningen Arteriële hypertensie – goed onder controle Osteo-arthrose met beperkte mobiliteit (loophulpmiddel) Verminderd zicht en gehoor (bemoeilijkte communicatie) >> CIRS-G totaalscore 7, severity index 2,3 Toenemend mentaal lijden als gevolg van een verlies van mobiliteit en communicatie met een dagelijks herhaalde wens om te sterven Verschillende klassen antidepressiva zonder effect, mislukte zelfmoordpoging

Casus Louis 50% 20-35%

Casus Anna 88 jaar; alleenstaande dame – 2 betrokken nichten Zelfstandig functionerend Woont in serviceflat sinds drie jaar na heupfractuur Hoopt al geruime tijd (van voor verhuis naar flat) dat ze eens niet meer wakker wordt; reeds wilsverklaring euthanasie geschreven Medisch: Osteoporose ; Arteriële hypertensie Indeukingsfractuur na oprapen van een gevallen voorwerp, immobiel en zorgafhankelijk door pijn >> CIRS-G totaalscore 3, severity index 1,5 (tijdelijk) Vraagt euthanasie, het is genoeg geweest; weigert voorgestelde behandeling, revalidatie, medicatie (zowel pijnstilling als antidepressieve medicatie door psychiater voorgesteld), nichten gaan helemaal mee in dit verhaal en eisen euthanasie voor hun tante

Casus Anna 15% 40%

Casus Anna 18%

Casus Marie 93 jaar Weduwe sinds lange tijd; 1 dochter, 2 kleinkinderen, overigens geen sociaal netwerk meer Verblijft thuis; volledig zelfstandig, enkel poetshulp Leven is zinloos geworden: alleen; echtgenoot en vrienden overleden Angst om afhankelijk en tot last te worden: ‘Ik heb geen nut, kost alleen nog geld aan maatschappij’ Elk bezoek komt de wens terug; maakt ook plannen hoe ze uit het leven kan stappen Geen ernstige medische problemen (enkel AHT, oedemen OL) >> CIRS-G totaalscore 1, severity index 1

Casus Marie < 10%

Casus Marie 34%

Conclusie Wettelijke toelaatbaarheid Invoelbaarheid Inschatting is niet bij alle casussen even eenduidig Casussen met ernstige (poly)pathologie: 50 – 50 % Casus met reversibele medische aandoening 40% van de vpk toelaatbaar? Invoelbaarheid Hangt sterker samen met medische grond, levensbedreigende pathologie of ernstige polypathologie bij artsen dan bij verpleegkundigen (meest uitgesproken bij geriaters) Zelf uitvoeren: minderheid Ongeveer 40% bij casussen met medische grondslag, 20% bij casussen zonder ernstige polypathologie Huisartsen vaker bereid dan geriaters om zelf uit te voeren

Limitaties Beschrijvend onderzoek: Weinig diepgang mogelijk: kwalitatief onderzoek nodig