MEHOBEL Onderzoeksconclusies Koen Hermans

Intro BRAIN as 4 Strategieën van de federale overheid- aanpassingen specifiek beleid Voorkomen en bestrijden van dak- en thuisloosheid = een van de prioriteiten van de Europese en Belgische strategie in de strijd tegen armoede

Onderzoeksgroep Prof dr. Tine Van Regenmortel Prof dr. Koen Hermans Evelien Demaerschalk Prof dr. Tine Van Regenmortel Prof dr. Ides Nicaise Katrien Steenssens Wouter Schepers Prof. dr. Marc Jacquemain Patrick Italiano Nicole Mondelaers

2 doelstellingen Beleidsmatig doel Wetenschappelijk doel Een methodologie ontwikkelen om dak- en thuisloosheid in Belgie te meten en te monitoren Wetenschappelijk doel Een bijdrage leveren aan de kennis over het meten van dak- en thuisloosheid Meten van het ‘hidden homelessness’ Trajecten van dak en thuislozen Integreren van de ervaringen van dak- en thuislozen in dit proces

Beleidscontext : Samenwerkingsakkoord inzake dak- en thuisloosheid (12 mei 2014) Doelstellingen Een inclusief, globaal, geïntegreerd en gecoördineerd beleid Een duidelijke afbakening van ieders bevoegdheden en verantwoordelijkheden Ondertekenende partijen verbinden zich ertoe hun inspanningen beter op elkaar af te stemmen Erkennen de ETHOS typologie Artikel 17: De ondertekenende partijen erkennen dat de uitwisseling van verzamelde gegevens tussen de ondertekenaars een meerwaarde kan opleveren. Door de beschikbare gegevens beter op elkaar af te stemmen en te harmoniseren kan de noodzakelijke kennis ontwikkeld worden voor het beleid ter voorkoming en bestrijding van dak- en thuisloosheid.

1ste uitgangspunt Definitie van dak- en thuisloosheid ETHOS = dakloosheid, thuisloosheid, instabiele huisvesting, ontoereikende huisvesting ETHOS Light = dakloosheid en thuisloosheid met inbegrip van ‘verborgen dakloosheid’ Onmogelijk om 13 ‘leefsituaties’ in één meetmethode te vatten

ETHOS Light

2de uitgangspunt Wat willen we weten ? Aantal dak en thuislozen Profiel van dak- en thuislozen Trajecten van dak- en thuislozen Verschillende doelstellingen, andere meetmethoden

Internationale situering: grofweg 4 onderzoeksmethoden 3de uitgangspunt Internationale situering: grofweg 4 onderzoeksmethoden Nationale ‘point in time’ count Benutten van bestaande administratieve databanken Optimaliseren en afstemmen van bestaande registratie Statistische schattingsmethoden (‘capture-recapture’)

METHODE 1: Een nationale telling Voorbeelden : Denemarken, Finland, Zweden, Noorwegen, North Rhine-Westphalia,… Nationale tellingen : minder aandacht voor buitenslapers en sofasurfers Methodologieën zijn verschillend Point in time telling versus prevalentiecijfers op jaarbasis Wie verzamelt data: gemeenten, diensten, laagdrempelige diensten Wel of niet met toestemming Wel of niet met bijkomende interview/registratie Duur van telling : 1 uur, 1 dag, 1 week, …

METHODE 2: Afstemmen van registratiepraktijken en – systemen Voorbeelden : Ierland: systeem door alle gemeenten gebruikt (PASS-system sinds 2014) Denmarken: uniform registratiesyteem voor alle nachtopvang (sinds 1999) Nederland: 1 registratieformulier van alle steden (2006-2012) Duitsland: gemeenschappelijke set van variabelen die gebruikt worden door alle diensten

Methode 3: capture-recapture om aantal te schatten Capture-recapture door administratieve databanken te koppelen in Nederland (since 2009) Elke person moet wel een unieke cliëntidentificator hebben Vereist hoge kwaliteit van data in databanken

Groeiende aandacht voor duur van dakloosheid Types van daklozen : Eenmalig daklozen Episodische daklozen Chronische daklozen Buitenlandse voorbeelden : Bijkomende dataverzameling : Journeys Home (Australië), G4 Coda (Nederland) Registratiegegevens: VS, Denemarken Kwalitatief onderzoek : Ierland UK : huishoudenquete  Monitoringsstrategie : ook aandacht voor duur

4de uitgangspunt Bestaande meetstrategieën in België Elke regio heeft eigen traditie Vlaanderen nulmeting en sectorale registratie Brussel tweejaarlijkse telling, afstemming van registratie en unieke cliënt identificator Wallonië afstemmen van bestaande registratie van Relais Sociaux België Novaprima (referentie-adres) Veel methoden, weinig afstemming en weinig benutting van gegevens

Bijzondere aandacht voor ‘hidden homelessness’ 5de uitgangspunt Bijzondere aandacht voor ‘hidden homelessness’ Specifieke vorm van dakloosheid Definitie wonen in niet-conventionele woning (ETHOS Light 5) tijdelijk bij vrienden/familie verblijven (ETHOS Light 6) Bijzondere uitdaging om groep in kaart te brengen Verschillende meetmethoden zijn nodig

Ethos Light: Operationele categorie Definitie/leefsituatie 1 In openbare ruimte Leven in de publieke ruimte 2 In noodopvang Laagdrempelige en kortdurende opvang 3 In opvang voor thuislozen Opvangcentra en tijdelijke huisvesting Duur < 1 jaar 4 Instellingverlaters Langer moeten verblijven in zorg; Gevangenis verlaten zonder woonoplossing 5 In niet-conventionele ruimte Wonen in tent, caravan, hut, garage, kraakpand … door gebrek aan huisvesting 6 Bij familie/vrienden Inwonen door gebrek aan huisvesting

Verdoken dakloosheid bij OCMW-cliënten in landelijke regio

=> 1 op 13 is dak- of thuisloos Tienen 34.365 Diest 23.538 Scherpenheuvel-Zichem 22.833 Bekkevoort 6.117 Glabbeek 5.305 Totaal Sociaal werkers 11 7 6 1 2 27 Actieve dossiers (N) 384 288 188 35 58 953 Dak-thuisloos/ N (ETHOS Light) 31/384 21/288 16/188 2/35 4/58 74/953 => 1 op 13 is dak- of thuisloos

ETHOS Light + 1 2 3 4 5 Total 74 Aantal actieve client dossiers In openbare ruimte 6 2 In nachtopvang 3 In opvang voor thuislozen 9 4 Instellingsverlaters 15 5 In niet conventionele ruimte Bij familie/vrienden 38   Total 74 + Dreigende uithuiszetting 13 9 opvang voor thuislozen: 6 doorgangswoning, 1 vrouwenopvang, 1 vluchthuis, 1 opvang voor jongeren

Verhalen achter de cijfers Veel onderlinge solidariteit MAAR Instabiele woonsituatie Instabiele relaties Misbruik Effect onderschat Oplossing zoeken in stedelijke context Belang van ETHOS-light als instrument voor sociaal werkers om woonsituatie te bevragen

Ontwikkeling van monitoringsstrategie Vertrekpunt : uitgangspunten : visie op meten van dak- en thuisloosheid inzichten uit buitenlands onderzoek Goede praktijken in Belgie  Eerste versie van strategie voorgelegd aan stakeholders

Bemerkingen stakeholders Veranker meetstrategie in actieplannen armoede en dak- en thuisloosheid Alle categorieën van ETHOS Focus op aantal, profiel en trajecten Combineer een pragmatische en langetermijn aanpak Focus niet louter op dringende hulp Let op geen groepen uit te sluiten Spreek per bouwsteen de verantwoordelijke overheid aan

Bemerkingen stakeholders ‘dark number’: drempels tot hulp Verhalen documenteren cijfers Transparantie in en betrokkenheid bij dataverzameling Garandeer juist gebruik van data

Belgische monitoringsstrategie Onderliggende visie Meetmethoden

Principes van de Belgische monitoring strategie is een nationaal plan heeft duidelijke doelen is onderdeel van nationale en regionale actieplannen armoede en dak- en thuisloosheid toont een duidelijk engagement van beleidsmakers gebruikt ETHOS als gemeenschappelijke definitie is gebaseerd op gedeelde verantwoordelijkheid heeft als doel een win-win situatie te creeren vermijdt een negatieve impact voor dak- en thuislozen

Principes Belgische monitoring strategie is gebaseerd op een mixed methods aanpak heeft een focus op preventie bevat ook verhalen geeft feedback wordt gecoördineerd door een (netwerk) van onderzoeks- en/of kennisinstellingen

De strategie Organiseer een nationale point-in-time telling Minimale optie : Tellen van aantal gebruikers van diensten en opvangcentra op 1 moment Specifieke aandacht voor tellen van buitenslapers: focus op 5 grootsteden Ambitieuze optie: Verzamelen van basisgegevens : Beperkte vragenlijst : Leeftijd, geslacht, nationaliteit, geboorteland, huishouden, vorige slaapplaats, reden van dakloosheid, duur van dakloosheid In samenwerking met alle diensten (incl OCMW, laagdrempelige diensten) Ahv unieke cliëntidentificator Elke 2/4 jaar, voor/tijdens de winter Coördinatie door onafhankelijke onderzoeksgroep i.s.m. Interfederaal Centrum ter bestrijding van armoede

De strategie 2. Produceer jaarlijkse statistieken over het referentieadres Het aantal personen met een referentieadres, de duur en trajecten (via KSZ) Huisvestingsmoeilijkheden (EU SILC) Het aantal huishoudens die meer dan 40 % van hun inkomen aan huisvesting besteden (EU SILC) Het aantal gerechtelijke uithuiszettingen Het aantal personen op wachtlijsten sociale huisvesting 3. Start integratie ETHOS Light in registratiesystemen 4. Start met aanpassingen voor de capture-recapture methode 5. Herhaal SILC-CUT op geregelde tijdsintervallen