Het reisverhaal in het Lucasevangelie Lc 9,51–19,28

Lucas’ reisverhaal Lucas geeft de indruk dat Jezus vanaf Lc 9,51 een reis maakt doorheen Galilea en Samaria in de richting van Jeruzalem ‘Centrale sectie’ met voornamelijk woordmateriaal. Wat is Lucas’ bedoeling?

Een reis zonder route Inspiratie in Mc 10,1-52. Lc 9,51–18,14: de ‘grote inlassing’. Stereotiepe reisnotities. Plechtig begin in Lc 9,51-53: Toen de tijd naderde dat Hij zou worden weggenomen, koos Hij vastberaden Jeruzalem als reisdoel. Hij zond boden voor zich uit, maar toen die in een Samaritaans dorp kwamen om zijn komst voor te bereiden, wilde men Hem niet ontvangen, omdat Hij Jeruzalem als reisdoel had gekozen.

Reisnotities Lc 13,22 Hij trok verder door steden en dorpen, waar Hij onderricht gaf, onderweg naar Jeruzalem. Lc 17,11 Op zijn reis naar Jeruzalem trok Jezus door het grensgebied van Samaria en Galilea. Lc 13,33-35 Maar vandaag, morgen en overmorgen moet Ik nog verder trekken, want het past niet dat een profeet omkomt buiten Jeruzalem. Jeruzalem, Jeruzalem, dat de profeten doodt en hen stenigt die tot haar gezonden zijn! Hoe vaak heb Ik uw kinderen niet onder mijn hoede willen nemen, zoals een kip haar kuikens onder haar vleugels. Maar u hebt niet gewild. Uw huis wordt aan u overgelaten. Ik zeg u: u zult Mij niet meer zien tot het moment waarop u zegt: “Gezegend Hij die komt in de naam van de Heer.” ’.

Reisnotities Lc 18,31 Hij nam de twaalf apart en zei tegen hen: ‘Kijk, we gaan op naar Jeruzalem, en alles wat door de profeten is geschreven over de Mensenzoon zal in vervulling gaan’. Lc 19,11 Aan de mensen die dit hoorden vertelde Hij ook nog een gelijkenis, omdat Hij dichtbij Jeruzalem was en zij dachten dat het koninkrijk van God nu dadelijk zou verschijnen. Lc 19,28 Nadat Hij dit gezegd had, zette Jezus zijn reis naar Jeruzalem voort.

Een merkwaardige reisweg Nog enkele impliciete verwijzingen naar het reisthema. Reisnotities: incoherent, weinig frequent en nogal vaag. Discrepantie tussen de situering van de perikopen en de geografische aanduidingen.

De spanning tussen vorm en inhoud Verhaalde materiaal is los met elkaar verbonden en heeft weinig te maken met een reis. Spanning tussen verzamelde materiaal en het overkoepelend geografisch perspectief. Omvang van de sectie: waar eindigt het reisverhaal? Lc 18,30; 18,34; 19,27; 19,28; 19,44; 19,46; 19,48; 21,38? Structuur in het reisverhaal? Geen consensus in de Lucasexegese over de bedoeling van het reisverhaal.

Structurele interpretaties Chiastische of concentrische structuur in het reisverhaal? A. Lc 10,25: ‘Wat moet ik doen om het eeuwig leven te beërven?’ B. Lc 11,1-13: over het gebed C. Lc 13,10-17: genezing op sabbat D. Lc 13,22-35: voor of tegen de profeet Jezus C’. Lc 14,1-6: genezing op sabbat B’. Lc 18,1-8: over het gebed A’. Lc 18,18: ‘Wat moet ik doen om het eeuwig leven te beërven?’ Uit te breiden tot het gehele reisverhaal?

Oudtestamentische modellen Het reisverhaal: een christelijk Deuteronomium? Het testament van Jezus – cf. De Hemelvaart van Mozes. Het reisverhaal als een tocht door de woestijn – cf. Israël in de woestijn. Jezus: de ‘profeet zoals Mozes’ (Dt 18,15-19). Deuteronomistische typologie in het reisverhaal. Kalenderhypotheses. Reisverhaal geïnspireerd door profetische geschriften en in het bijzonder door Js 40–55. Vragen bij de exclusieve oudtestamentische modellen.

Lucas en de heilsgeschiedenis als een ‘Weg’ Marcus’ relaas over Jezus’ reis naar Jeruzalem als algemeen kader om ander bronnenmateriaal een plaats te geven. Jezus voorstellen als een rondtrekkende profeet die de mens als een goddelijke gast bezoekt. Geïnspireerd door Paulus’ reizen in Hnd. Hnd 19,21-22 Na deze gebeurtenissen vatte Paulus het plan op om via Macedonië en Achaje naar Jeruzalem te reizen. ‘Als ik daar geweest ben,’ zei hij, ‘moet ik ook Rome zien.’ Hij stuurde twee van zijn helpers, Timoteüs en Erastus, vooruit naar Macedonië en bleef zelf nog enige tijd in Asia. Gebrekkige geografische kennis van Galilea, Samaria en Judea is de aanleiding voor een abstract reiskader.

Het belang van Lc 9,51 Programmatische inleidend vers: Lc 9,51 En het gebeurde toen de dagen van zijn opneming zich gingen vervullen, dat hij zijn gelaat verhardde om op te trekken naar Jeruzalem. Elke uitdrukking heeft inhoudelijke waarde (deels uit de Septuaginta): En het gebeurde: kai egeneto. Jezus’ opneming: analèmpsis. De dagen die eraan voorafgaan: Jezus’ levenseinde. Jeruzalem: de stad van het heilsgebeuren. Jezus verhardt zijn gelaat: een profetische uitdrukking die oordeel en dreiging inhoudt. Jezus wordt als profeet getekend die reist met het oog op Jeruzalem.

Christologie gecombineerd met ecclesiologie en ethiek Jezus’ reis is verbonden met het heilsgebeuren in Jeruzalem: christologisch thema. Jezus reist ook als de Heer die zijn leerlingen onderwijst met het oog op de periode na de Hemelvaart: ecclesiologie en ethiek. Jezus onderwijst de christelijke gemeenschap met een variëteit aan thema’s.

Een heilshistorische pointe Beginnend universalisme suggereert een heilshistorisch perspectief. Reismotief gecombineerd met ecclesiologische inhoud creëert een dramatische spanning: De personages én de lezers worden uitgenodigd om een keuze te maken voor of tegen Jezus. Verdeeldheid in Israël leidt tot heilsaanbod aan heidenen.

Reisverhaal: een ‘gestörte Gattung’ Lucas’ uiteindelijke bedoeling blijft met mysterie omgeven. Spanning tussen vorm en inhoud doet de lezer nadenken. Reisverhaal werkt als een parabel.