Niet-naleving van de alimentatieverplichting Mr. Dr. B. (Bregje) M. Dijksterhuis Vrije Universiteit Amsterdam Jaarvergadering VSR 2019 Schiermonnikoog

Kwesties rond echtscheiding 1. Vechtscheidingen/ strijd tussen ouders 2. Geen/te weinig 3. Geen/te weinig geld  Contact met de kinderen Alimentatie

3 vraagstukken rond alimentatie na scheiding Vaststellen van alimentatie Hoe wordt de alimentatie vastgesteld? Wie stelt de alimentatie vast? Naleven van alimentatieplicht In hoeverre wordt nageleefd? Waarom wordt wel/niet nageleefd? Hoe wordt naleving bevorderd? Handhaving van alimentatieplicht Wie is er verantwoordelijk voor handhaving? Hoe vindt de handhaving plaats?

Praktijkcasus niet-naleven alimentatie & LBIO https://www.youtube.com/watch?v=EKL9WcuF-C8

Context alimentatie en koopkracht: De koopkracht van Nederlandse vrouwen neemt na scheiding gemiddeld af met 23%; die van mannen met 0,4% Kinderalimentatie 3% verschil; ipv – 24,8%: -21,4% Mannen hebben vaker schulden na een scheiding dan vrouwen (koophuizen, nieuw gezin) (CBS rapport financiële positie na scheiding 2017)

Harde handhaving bij niet-naleving Incasso LBIO Dwangmiddelen

Art. 1:408 lid 2 BW Op verzoek van een gerechtigde als bedoeld in het eerste lid, van een onderhoudsplichtige dan wel op gezamenlijk verzoek van een gerechtigde en onderhoudsplichtige neemt het Landelijk Bureau Inning Onderhoudsbijdragen de invordering van de onderhoudsgelden op zich. De executoriale titel wordt daartoe door de onderhoudsgerechtigde in handen gesteld van dit Bureau. De overhandiging daarvan machtigt het Bureau tot het doen van de invordering, zo nodig door middel van executie.

Het LBIO: is het ‘incassobureau’ voor alimentatie is een zelfstandig bestuursorgaan onder het ministerie van Justitie en Veiligheid Is belast met de inning van (inter)nationale kinderalimentatie (sinds 1995) en –partneralimentatie (sinds 2009).

Verloop verzoeken inning alimentatie

Opdrachtonderzoek LBIO Onderzoek naar verklaringen daling aantal inningsverzoeken 2013-2016 na jarenlange stijging 1 oorzaak: Economische conjunctuur Alimentatie: niet willen of niet kunnen betalen?

Eerder onderzoek Waarom leven mensen hun alimentatieverplichting niet na?

Engels empirisch onderzoek Indien onderhoudsplichtigen niet begrijpen waarom ze een bepaald bedrag moeten betalen, neemt de betalingsbereidheid af. (Atkinson & McKay 2005, p 24.) De kans dat de onderhoudsverplichting wordt nakomen, is twee keer zo hoog indien de ouder de berekening van de alimentatiebijdrage eerlijk vindt. (Wikeley 2001, p 109.)

Dijksterhuis & Vels 2011 Kwantitatief onderzoek naar mening onderhoudsplichtigen en onderhoudsgerechtigden, wanbetalers, over aantal onderwerpen Betalen van kinderalimentatie, dus niet partneralimentatie. Met een rechterlijke beschikking van na 2006 Klantenpopulatie van 11851 mensen; aselecte steekproef van 2000 respondenten, dus van 17% van het totaal. 436 respondenten. (respons van 22%).

Dijksterhuis & Vels

Onderzoek Dijksterhuis & Vels Ruim 21% van de onderhoudsplichtigen, betaalt naar eigen zeggen niet vanwege de manier waarop de kinderalimentatie is berekend (zie cirkeldiagram vraag 22 in bijlage 1). De antwoorden, ‘Onvoldoende inzicht in hoe de kinderalimentatieberekening tot stand is gekomen’ en ‘Oneens met bepaalde posten’ zijn daarbij samengenomen.

Onderzoek Dijksterhuis & Vels 15% geeft aan niet te betalen omdat hij of zij het oneens is met de hoogte van de kinderalimentatie Bij een derde deel ligt de onvrede in de interactie met de ex- partner. Onvrede over de manier waarop de ex-partner de alimentatie besteedt Onvrede over de omgang met de kinderen of omdat er ruzie is met de ex- partner.

Onderzoek Dijksterhuis & Vels Opvallend: slechts een klein kwart van de respondenten geeft aan dat de reden financieel van aard is!

Achtergrond onderzoek 2016 Met de poll die in samenwerking met het NIBUD was ontwikkeld, werd onderzocht of alimentatie een gewone schuld is, of dat het een typische schuld is, die mensen minder of juist sneller betalen dan andere schulden. Hoe betalen mensen hun schulden af bij geldgebrek; bijv. eerst huur, energie en dan pas alimentatie en daarna abonnementen? Ofwel; hebben mensen in hun hoofd een eigen idee van wat de belangrijkste schulden zijn; hoe prioriteren zij hun schulden in de praktijk; leven ze de alimentatieverplichting sneller of juist minder snel na dan de andere rekeningen als ze moeten kiezen?

Monitor betalingsachterstanden 2014 (SZW door Panteia) Type achterstallige rekening 2008 2009 2010 2011 2014 Ziektekostenverzekering 3,6 2,5 3,1 5,4 8,7 Elektriciteit, water of gas 3,1 1,7 3,3 4,3 5,4 Hypotheek of huur 2,9 2,6 3,1 4,5 6,0 Telefoonrekening 2,7 1,5 2,4 3,4 4,3 Leningen of op afbetaling kopen 1,5 0,9 1,7 2,9 4,4 Inboedel- of WA-verzekering 1,0 0,3 0,4 1,5 2,8 Terugbetalingen aan de belastingdienst n.v.t. 1,8 4,2 5,6 9,1 Alimentatie n.v.t. 0,1 0,1 0,7 0,9 Overige rekeningen, zoals schoolgeld, belastingen of abonnementen 3,0 1,0 1,8 3,6 4,6 Totaal (min, 1 rekening) 8,3 6,8 10,0 13,6 17,9 Geen achterstallige rekening 91,7 93,2 90,0 86,4 82,1 Totaal 100 100 100 100 100

Online Poll: Onderzoekspopulatie 822 deelnemers Mensen die zochten naar algemene financiële informatie Nibud Mensen die zochten naar informative over een alimentatieberekening  LBIO 822 deelnemers Daarvan 312 alimentatiebetalers/-ontvangers

Vraag aan respondenten Stel u heeft te weinig geld om alle rekeningen te betalen, welke rekeningen zou u dan als eerste betalen? Gevraagd om een cijfer te geven van 1 tot 10 (rente hypotheek/huur, electriciteit/gas, verzekeringspremie, mobiele telefoon, boetes, kinderalimentatie, partneralimentatie) Ik ben alimentatieplichtig Ik ben alimentatiegerechtigd Ik overweeg te scheiden en word dan alimentatieplichtig Ik overweeg te scheiden en word dan alimentatiegerechtigd Ik overweeg te scheiden en weet niet of ik alimentatieplichtige of -gerechtigde word Geen van bovenstaande antwoorden is op mij van toepassing

Alle deelnemers: grafiek score 1-10

Alle deelnemers op volgorde 1-10   Gemiddelde scores van alle deelnemers 1 Huur of hypotheek 1,74 2 Elektriciteit, water of gas 3,16 3 Ziektekostenverzekering en eigen risico ziektekosten 3,55 4 Verzekeringspremie (WA, inboedel, auto, etc.) 5,19 5 Belastingen inclusief gemeentelijke- en waterschapsbelastingen 5,43 6 Kinderalimentatie 6,09 7 (Mobiele) telefoon, televisie, internetabonnement 7,02 8 (Verkeers)boetes CJIB 7,10 9 Afbetaling op lening of op afbetaling kopen 7,60 10 Partneralimentatie 8,13

Alimentatiegerechtigden/plichtigen

Alimentatiegerechtigden en -plichtigen   Gemiddelde scores van (toekomstige) kinderalimentatiegerechtigden en - plichtigen samen 1 Huur of hypotheek 1,78 2 Elektriciteit, water of gas 3,42 3 Ziektekostenverzekering en eigen risico ziektekosten 3,86 4 Kinderalimentatie 5,10 5 Verzekeringspremie (WA, inboedel, auto, etc.) 5,33 6 Belastingen inclusief gemeentelijke- en waterschapsbelastingen 5,36 7 (Verkeers)boetes CJIB 7,08 8 (Mobiele) telefoon, televisie, internetabonnement 7,24 9 Afbetaling op lening of op afbetaling kopen 7,81 10 Partneralimentatie 8,02

Alimentatiegerechtigden

Alimentatieplichtigen

Bevindingen post kinderalimentatie (Toekomstige) kinderalimentatieplichtigen en – gerechtigden vinden de post belangrijker dan overigen. Kinderalimentatie komt bij hen op 5,10, terwijl de post bij overigen op 6,71 komt. Geen verschil in prioriteit die kinderalimentatieplichtigen aan de post toekennen vergeleken met kinderalimentatiegerechtigden.

Bevindingen kinderalimentatie tov andere rekeningen Posten die kinderalimentatieplichtigen en –gerechtigden eerder betalen zijn: Huur of hypotheek, elektriciteit, water of gas, ziektekostenverzekering en eigen risico ziektekosten. Alle deelnemers gaven de prioriteit daarnaast aan verzekeringspremies en waterschapsbelastingen.

Bevindingen partneralimentatie Partneralimentatie heeft een zeer lage prioriteit bij alle deelnemers: De post krijgt de score 8,13 en staat daarmee op de laatste plaats. Partneralimentatie lijkt als post een laag draagvlak lijkt te hebben. NB: vraag voor alimentatiegerechtigden miet helemaal correct geformuleerd

Toekomstig onderzoek: redenen niet-naleven prioritering alimentatie bij geldgebrek Verdiepend onderzoek Theoretisch kader ontwikkelen LBIO als stok achter de deur  invloed naleving? Toegankelijkheid LBIO: