DUURZAAM SOCIAAL AANBESTEDEN HALLE 19 november 2019 Bart BIESEMAN Afdelingshoofd Overheidsopdrachten Departement Facility Management - Stad Gent

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Ecologische duurzaamheid reeds meer dan 20 jaar. Sociale duurzaamheid laatste 4 jaar →Uitdrukkelijke vereiste bestuursakkoord 2013- 2019. → geleidelijke inloop met trial en error.

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Wettelijke context: Arrest van 10 mei 2012, Europese Commissie t/ Nederland, fair trade . EUR RL 2014/24/EU Klassieke sectoren Wet overheidsopdrachten 17 juni 2016 Kort toelichten arrest van 2012

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Wet Ovop 17 juni 2016 Art 7: enorm verregaande bepaling: naleving sociaal - en arbeidsrecht door ondernemer en elke onderaannemer, in welke fase ook. Art 15: voorbehouden opdrachten

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Sociale duurzaamheid is veel moeilijker dan ecologische duurzaamheid. Aankoper heeft – meestal- weinig of geen aanvoelen met sociale component in tegenstelling tot milieucomponent. Sociale duurzaamheid sluit aan bij ethische duurzaamheid Ethische duurzaamheid: Kinderarbeid Waardig loon Gelijke behandeling man/vrouw

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT In 2013 werd gestart met een stadsinterne werkgroep duurzaam aanbesteden. Deelnemers: Aankopers FInanciën Juristen Milieudienst Dienst Werk Frequentie 4 X jaar Ethische duurzaamheid: Kinderarbeid Waardig loon Gelijke behandeling man/vrouw

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Doel stadsinterne werkgroep duurzaam aanbesteden: Prioritaire dossiers aanduiden bepalen waar klemtoon op mileu/sociaal Opmaak clausules Resultaat: start met milieu Sociaal duurzaam aanbesteden vanaf 2015.

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Aanwezigheid Dienst Werk is cruciaal om te bepalen welke noden dringend zijn. → Hebben kennis van de wettelijke context → Hebben kennis van de discriminaties Zonder de dienst Werk, heeft niemand een idee wat te vragen. Wat is makkelijk haalbaar, wat is de droomsituatie. Elke gemeente heeft zijn eigen context. Wat zijn de ethische issues. En vooral zij hebben de teksten beschikbaar of maken ze op.

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Bij opmaak bestekteksten zijn er 2 aspecten waar die de wet en vooral de Eur Hof Van Justitie opleggen: Voldoende concurrentie Verband met voorwerp van de opdracht (art 53, 71, 81 en 87 wet Ovop 2017) Marktkennis en marktonderzoek zijn echt nodig Voldoende concurrentie Dit is vrij makkelijk te onderzoeken voor ecologische criteria. Indien bepaalde vereisten ertoe leiden dat er maar 1 leverancier kan aanbieden: no go. Verband met de opdracht is ook vrij makkelijk aan te duiden. Vb aanwezigheid plastiek, CO2 uitstoot transport, recycleerbaarheid = verband met voorwerp. Eisen dat administratieve zetel hernieuwbare energie gebruikt is dat niet. Voor sociale criteria is dat veel moeilijker. In welke mate een sociale eis de concurrentie uitsluit is moeilijk te onderzoeken. Eisen dat de lonen voor mannen en vrouwen gelijk zijn zou de concur. Wel eens te fel kunnen beperken. Verband met voorwerp van de opdracht: nog moeilijker. Misschien dat het nog te verdedigen is voor schoonmaakdiensten. Maar bijv voor levering van verse vis aan de hotelschool? Onze standpunt : geen fluit van aantrekken. We zullen straks enkele dossiers bespreken.

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Verband voorwerp van de opdracht. Titel: Raamovereenkomst voor werkkledij, linnen, werkschoenen, handschoenen en andere persoonlijke beschermingsmiddelen die op een sociaal verantwoorde wijze werden geproduceerd en die CO2-efficiënt geleverd worden - ECO/2016/007 - ID2804 Raamovereenkomst schoonmaken en onderhouden van diverse stadsgebouwen, inclusief ramenschoonmaak, kwaliteitscontroles, dampkapreiniging en sociale economie (onkruidverwijdering, vegen buitenterreinen, reinigen afvalcontainers, ...) SLS/2016/002/2654 Rechter is niet gebonden door titel die partijen geven aan hun overeenkomst. Hij gaat de werkelijke bedoeling na HUUR: huurkoop of misschien zelfs koop onder voorwaarden

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Verband voorwerp van de opdracht. Omschrijving van Visie Stad Zie voorbeeld.

SOCIALE DUURZAAMHEID STAD GENT Verschillende systemen aan de Stad Gent → Voorbehouden opdrachten →Bijzondere uitvoeringsvoorwaarde →Gunningscriterium , technische vereiste

SYSTEEM 1 – Voorbehouden opdracht Slechts een paar keer gedaan in 2015 Sindsdien niet meer als losstaande opdracht. → Helpt niet als incentive voor reguliere economie → Helpt niet als opstap voor personen sociale economie naar reguliere economie →Werken: regelgeving erkenning aannemers Voor een OPZVB schrijf je aan wie je wil, maar: Uitvoerig marktonderzoek op voorhand bleek nodig: hebben ze de vaardigheid, hebben ze tijd. Vb schilderwerken. Erkenningen: Vanaf 50.000 in hoofdcategorie en 75.000 in ondercategorie.

SYSTEEM 1 – Voorbehouden opdracht Een paar keer geprobeerd als voorbehouden onderaannemer. Conflict met wet was te groot. Sindsdien laten we de keuze aan inschrijver: bepaalde delen mogen enkel aan sociale economie worden doorgegeven. In schoonmaak dossiers hebben we sommige delen voorbehouden aan sociale economie. Eerst legden we ze zelf op zonder meer: Kompaan Tweede keer mocht de hoofdaannemer kiezen tussen Kompaan, Weerwerk en Hof Van Ryhove. Derde keer hebben we geprobeerd om eerst een sociaal economie aan te duiden via een overheidsopdracht. Geen resultaat.

SYSTEEM 1 – Voorbehouden opdracht Voorbeeld Schoonmaak 2016 In het technisch gedeelte wordt verwezen naar eenvoudige repetitieve taken. Mag in onderaaneming gebeuren. In dit geval moet via sociale economie gebeuren. Zie voorbeeld.

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde Art 87 wet Ovop 2017 DOEL: kansarmen ( gehandicapten, immigranten, werklozen, vluchtelingen, …) op te nemen in een reguliere economische activiteit via een overheidsopdracht. Zoveel mogelijk sectoren ( niet enkel aannemers van grote werken) Niet te zeer belastend voor de inschrijver.

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde → Geen gunningscriterium; geen minimale vereiste Voordeel: → Geen invloed op de gunning op zich (administratieve vereenvoudiging) →Makkelijk hanteerbaar in bestekken Nadeel: → Moeilijker afdwingbaar.

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde Hoe werkt het: → In bestek wordt een keuzemenu aangeboden van mogelijke acties die de opdrachtnemer kan kiezen. → Intensiteit hangt af van grootte opdracht → Via dialoogvorm

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde Is de kostprijs van de overheidsopdracht … dan moet de leverancier/aannemer volgende score halen 85.000 tot 209.000 euro 25 209.000 tot 400.000 euro 35 400.000 tot 600.000 euro 45 600.000 tot 800.000 euro 55 800.000 tot 1.000.000 euro 75 > 1.000.000 euro 100 Neem voorbeeld

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde Hoe werkt het? Na de betekening van de opdracht ontvangt de opdrachtnemer een uitnodiging om een voorstel in te dienen. Termijn is 60 dagen. (Wordt soepel mee omgesprongen) Dialoog met dienst Werk Stad Gent. Dienst Werk verleent akkoord

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde Hoe werkt het? Geleidelijke uitvoering, implementatie en opvloging door Dienst Werk Probleem: onwillige opdrachtnemer. Sanctioneren ligt moeilijk.

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde Voorlopige resultaten na 2,5 jaar: Toegepast in +/- 30 overheidsopdrachten Enkel in leveringen en werken Grondige evaluatie wordt opgemaakt in voorjaar 2019

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde 2 absolute succesverhalen: Duurzame Vis Colanbeen Aanleg pleinen: Stadsbader Bewaking gebouwen musea G4S → Duurzame aanwerving uit verschillende groepen kansarmen → grotere aandacht voor werkomstandigheden. Geef Voorbeelden Colanbeen en G4S

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde Overgrote deel beperkte succes →werkt moeizaam voor leveringen → hoofdzakelijke vormingsactiviteiten → meer aandacht voor HR

SYSTEEM 2 - Uitvoeringsvoorwaarde EVALUATIE → Er zijn - beperkte - resultaten → Kan nuttig zijn voor laagdrempelig werk, moeizaam voor leveringen → Na gunning intensieve samenwerking tussen de opdrachtnemer, aankoper, Dienst Werk → Boetes zijn niet zwaar genoeg, onvoldoende voor verbreking opdracht.

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2016

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2016

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Ingediende voorstellen → voorstel policy rond autisme en aanwerving persoon met autisme → voorstel policy rond doven en slechthorenden en aanwerving van slechthorend persoon → voorstel policy rond slechtzienden en aanwerving slechtziende persoon

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Ingediende voorstellen → speciale voorstellen rond teambuilding → speciaal programma rond omgaan met anderstaligen en andere culturele achtergronden

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Na gunning: Opvolgtraject opgestart waarbij al die voorstellen in acties moeten worden omgezet → autist en slechthorende zijn reeds aangeworven → Bij 3 opeenvolgende positieve controle krijgen medewerker een ontbijtmand met bio brood en fair trade fruitsap. Mand gemaakt door sociale economie

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2016 Technische bepaling: ● MVO scan: Vragenlijst door bedrijf in te vullen hoever ze staan met duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. Uit het bestek:

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2016 Technische bepaling: ● Voorbehouden taken sociale economie. Uit het bestek:

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2016 BEOORDELING: → geweldig resultaat met veel verwezenlijkingen: (vb10 j geleden: schoonmaak personeel blank en Nederlandstalig, nu gekleurd en anderstalig) → zeer goede medewerking opdrachtnemers

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2016 BEOORDELING: → Opnieuw toegepast in 2017 → Opnieuw toegepast in 2018. Vaststelling: de goede ideetjes (vooral op vlak van ecologisch duurzaamheid) raken uitgeput. Voor 2019 nieuwe strategie.

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019 Bestek is voor komende donderdag 22 november geagendeerd op het schepencollege en voor maandag 17 december op de gemeenteraad.

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019 Uit het bestek:

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019 Uit het bestek:

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019 Uit het bestek: ● MVO scan: Vragenlijst door bedrijf in te vullen hoever ze staan met duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen. ● Erkend kwaliteits- of managementsysteem voor het meten, opvolgen en bijsturen van indicatoren in het kader van goed personeelsbeleid (vb IIP,…). Dit moet behaald worden tijdens de looptijd van het contract.

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019 Uit het bestek: ● MVO scan: ● erkend kwaliteits- of managementsysteem → opzetten nulmeting en vervolgtraject om gedurende 4 jaar een continue verbetering in personeelsbeleid te bekomen.

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019 ● ANTI DISCRIMINATIE Uit bestek: Door loutere deelname aan de gunningsprocedure verbindt de inschrijver zich ertoe de Algemene Beginselen evenals de Vijf Basisprincipes inzake Non-discriminatie en Gelijke Kansen zelf te respecteren en actief toe te passen tijdens de uitvoering van de opdracht én te doen naleven door zijn onderaannemers in de bijdrage die zij leveren in de uitvoering van onderhavige opdracht.

SYSTEEM 3 – Gun.criterium – technische eis Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019 ● ANTI DISCRIMINATIE → Invullen Quick scan vragenlijst → Binnen 1,5 maand na gunning bewijzen voorleggen → Analyse + opstellen actieplan bij gedetecteerde gevaren → Actieplan wordt bindend

SYSTEEM 4 – Selectie criterium - uitvoeringsvoorwaarde Schoonmaakdossier voor diverse stadsgebouwen 2019 Publicatie in januari 2019 Gunning mei 2019 Eerste resultaten najaar 2019 (analyse vragenlijsten discriminatie en MVO)

SYSTEEM 4 – Selectie criterium - uitvoeringsvoorwaarde Raamovereenkomst werkkledij 2017 2 fasen →selectie : 15 maart 2017 → gunning: 5 april 2018 RAAMOVEREENKOMST VOOR HET CO2-EFFICIENT LEVEREN VAN WERKKLEDIJ, LINNEN, WERKSCHOENEN, HANDSCHOENEN EN ANDERE PERSOONLIJKE BESCHERMINGSMIDDELEN DIE OP EEN SOCIAAL VERANTWOORDE WIJZE WERDEN GEPRODUCEERD = eerder ethisch georiënteerd!

SYSTEEM 4 – Selectie criterium - uitvoeringsvoorwaarde Raamovereenkomst werkkledij 2017 - Selectie 2 in te vullen documenten: Gedragscode algemene principes maatschappelijk verantwoord ondernemen Vragenlijst ‘sociaal verantwoord ketenbeheer’

SYSTEEM 4 – Selectie criterium - uitvoeringsvoorwaarde Raamovereenkomst werkkledij 2017 - Selectie De wijze waarop is geproduceerd: de productie - omstandigheden van de werknemers in de keten. Minimaal respecteren van de internationale en nationale arbeidsvoorwaarden en mensenrechten tijdens de productiefase van de keten De ‘keten’ wordt beperkt tot de meest arbeidsintensieve fase, nl. van de grondstoffenproductie t.e.m. de productie van het finaal fabricaat

SYSTEEM 4 – Selectie criterium - uitvoeringsvoorwaarde Raamovereenkomst werkkledij 2017 – Uitvoeringvoorw. Dit traject heeft betrekking op: Het respecteren en actief toepassen van de algemene principes ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO)’ en ‘sociaal verantwoord ketenbeheer’ zoals opgenomen in deze gedragscode. Het jaarlijks rapporteren over de sociale risico’s in de keten. Dit op basis van een extern geverifieerd risicorapport (Ecovadis of gelijkwaardig). Op kosten van de opdrachtnemer. Het ondernemen van correctieve acties met oog op het respect van de principes op vlak van ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) ‘ en sociaal verantwoord ketenbeheer’. Het structureel verbeteren van de sociale risico’s in de keten via het implementeren van sociale managementsystemen met oog op het continu verbeteren van de sociale risico’s in de keten Een traject van 4 jaar: Het jaarlijks rapporteren over de sociale risico’s in de keten. Dit op basis van een extern geverifieerd risicorapport (Ecovadis of gelijkwaardig). A) Het ondernemen van correctieve acties met oog op het respect van de principes op vlak van ‘Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) ‘ en sociaal verantwoord ketenbeheer’. B) Het structureel verbeteren van de sociale risico’s in de keten via het implementeren van sociale managementsystemen met oog op het continu verbeteren van de sociale risico’s in de keten.

SYSTEEM 4 – Selectie criterium - uitvoeringsvoorwaarde Raamovereenkomst werkkledij 2017 – Uitvoeringvoorw. Hoever staan we: Opstartvergadering heeft plaats gevonden waarbij de vragenlijsten werden doorgenomen. Eerste zwakke punten werden aangeduid. De komende maanden moet een rapport van Eqovadis worden ingediend met een audit over de keten.

SYSTEEM 4 – Selectie criterium - uitvoeringsvoorwaarde Raamovereenkomst werkkledij 2017 – Uitvoeringvoorw. Nog te gebeuren: De komende maanden moet een rapport van Eqovadis worden ingediend met een audit over de keten. Leertraject met identificatie van risico’ s en voorstellen ter remediëring van de situatie. Er worden geen sancties opgelegd bij geen resultaat. = zuivere inspanningsverbetering.

Dank u voor uw aandacht en veel succes! Bart BIESEMAN Bart.bieseman@stad.gent Afdeling Overheidsopdrachten Departement Facility Management