Leefstijlveranderingen Petra van Pol Voorzitter Connect Cardioloog Alrijne Ziekenhuis Leiderdorp In gesprek met de patiënt Connect

Leefstijlveranderingen Over welke leefstijlen geven jullie als verpleegkundigen advies? BRAVO Bewegen Roken Alcohol Voeding Ontspanning Welk effect heeft het advies op de patiënt?

Bewegen Nederlandse Norm Gezond Bewegen (NNGB) - 30 minuten ten minste matig intensieve lichamelijke activiteiten op minimaal 5, bij voorkeur op alle dagen van de week. (matig= verhoogde hartslag en versnelde ademhaling) Fitnorm - minimaal 20 minuten zwaar intensieve lichamelijke activiteit ten minsten 3 keer per week. (zwaar= zweten en buiten adem) Gezonde volwassenen <65 - 30 minuten matig intensief op 5 dagen OF 20 minuten zwaar intensief op 3 dagen EN 8-10 spierversterkende oefeningen, 8-12 hh op 2 dagen Gezonde volwassenen <65 en volwassenen 50-64 met chronische aandoening - 30 minuten matig intensief op 5 dagen OF 20 minuten zwaar intensief op 3 dagen EN 8-10 spierversterkende oefeningen, 10-15 hh op 2-3 dagen, EN bij risico op vallen: balans oefeningen

Bewegen Waarom? Effectiviteit van bewegen als behandeling: Overtuigend bewijs Sterke aanwijzingen Aanwijzingen Coronaire hartziekten COPD Atrose Diabetes type 2 Osteoporose Nierziekten Overgewicht Beroerte Rugpijn Angst / depressie Parkinson Reuma Verstandelijke/ zintuigelijke handicap CF Epilepsie

Roken Feiten 19,7% van de mannen en 19,4% van de vrouwen rookt dagelijks; dit is een daling sinds eind jaren ´90 Rokers sterven gemiddeld 10 jaar eerder 2011: 18.858 Nederlanders gestorven aan gevolgen van roken Lagere kwaliteit van leven, meer ziekteverzuim en hoger zorggebruik 5 tot 10 jaar voordat een ex-roker hetzelfde risico heeft op hart- en vaatziekten als een niet-roker Rokeninfo.nl is initiatief van Trimbos instituut www.rokeninfo.nl

Roken Waarom ga je roken? Leren van anderen (reclame of ouders) Specifieke scholing Bravo leef gezond: module stoppen met roken - Of iemand gaat roken wordt door omgevingsfactoren bepaald. - Hoeveel iemand rookt en hoe makkelijk iemand kan stoppen is gedeeltelijk erfelijk bepaald - kinderen van rokende ouders hebben kans op afhankelijkheid (roken daardoor eerder) - nu eerst: roken snappen! wat is het en wat doet het met het lichaam. als zorgverlener eerst snappen wat roken is. hoe ontstaat het gedrag, wat doet het mentaal en fysiek? Leren door koppelen (Pavlov)

Roken Wat zit er in een sigaret? Specifieke scholing Bravo leef gezond: module stoppen met roken

Roken Korte termijn effecten na stoppen roken Bloeddruk normaliseert 0-2 dagen Bloeddruk normaliseert Temperatuur handen/voeten stijgt Nicotine en alle bijproducten uit het lichaam 3 dagen-2 weken Makkelijker ademhalen Longcapaciteit neemt toe 2-4 weken Makkelijker sporten Meer energie 1-3 maanden Longfunctie verbetert met 10-30% Longweefsel begint te herstellen Minder last van luchtweginfecties 3 maanden – 1 jaar Risico op longziektes en longkanker vermindert sterk Risico op hart en vaatziekten vermindert met 50% Lichamelijk en geestelijk welbevinden sterk verbeterd www.rokeninfo.nl

Alcohol - feiten Ruim 6% van de volwassenen in Nederland drinkt meer dan de maximum aanbevolen hoeveelheid alcohol 6,7% van de mannen drinkt dagelijks meer dan de maximum aanbevolen hoeveelheid van twee glazen alcohol 6,1% van de vrouwen drinkt meer dan de maximum hoeveelheid van één glas alcohol per dag Ruim 10% van de Nederlanders in 2012 van 19 jaar en ouder was een zware drinker (14% van de mannen en 7% van de vrouwen) Steeds meer 55-plussers staan ingeschreven bij de verslavingszorg vanwege alcoholproblemen Bron: http://www.loketgezondleven.nl/gemeente-en-wijk/gezonde-gemeente/alcohol/cijfers-en-feiten/omvang-en-ernst/ (via RIVM) www.loketgezondleven.nl (RIVM)

BRAVO Gevolgen van alcohol Maatschappelijk Sociaal Gevolgen Alcohol Verminderde productiviteit Criminaliteit Verkeersongevallen €270 mlj. per jaar Sociaal Partners Kinderen verhoogde kans op verslaving Schade aan bijna alle organen Ongeveer 60 aandoeningen: Leverziekten Kanker Zenuwstelstel Depressie Gevolgen Alcohol Alcohol Specifieke scholing Bravo leef gezond: module bewegen Er is overigens 1.1 miljard aan inkomsten voor 2014 begroot aan alcohol-, bier- en wijnaccijnzen. (Bron: Miljoenennota 2014)

Alcohol Hoe kan jij bijdragen aan alcohol vermindering? Ga met je patiënt in gesprek over alcoholgewoonten en bepaal in welke fase de patiënt zit. Vraag niet alleen hoeveel, maar ook wat de patiënt drinkt Geef informatie over de richtlijn (mannen en vrouwen 1 alcohol eenheid per dag) Benadruk het belang van de richtlijn, stem dit af op de patiënt Ondersteun de patiënt in het zetten van de eerste stappen in zijn proces tot verandering https://www.voedingscentrum.nl/encyclopedie/alcohol.aspx In de richtlijnen uit 2006 was het advies aan mannen anders dan aan vrouwen. In 2006 was de norm voor mannen maximaal 2 glazen per dag en voor vrouwen maximaal 1. De richtlijn is dus strenger geworden. Dat komt omdat uit onderzoek blijkt dat meer dan 1 glas alcohol per dag schadelijk kan zijn voor de gezondheid.Meer dan één alcoholische versnapering per dag brengt volgens de raad verhoogde risico's op beroertes, darmkanker, longkanker en borstkanker met zich mee. Matig alcoholgebruik kan ook gunstig zijn voor de gezondheid, maar die voordelen wegen volgens de Gezondheidsraad niet op tegen de nadelen. Nieuwe richtlijn 2015 maximaal 1 eenheid voor volwassenen Hoe wordt alcoholgebruik gemeten? Alcohol wordt gemeten in standaardglazen of eenheden. Eén eenheid alcohol is: Een bierglas (250 ml) met pils. Een wijnglas (125 ml) met wijn. Een borrelglas (35 ml) met sterke drank. Een port- of sherryglas (75 ml) met port of sherry.

Voeding Feiten Van belang om de juiste hoeveelheid voeding in te nemen, maar ook om de juiste voedingsstoffen binnen te krijgen De richtlijn Goede Voeding adviseert: Dagelijks minimaal 250 gram groente en 200 gram fruit Verzadigd vet te beperken tot minder dan 10% van de dagelijkse energie-inname (energie%) en van transvetzuren tot minder dan 1% van de dagelijkse energie- inname Minimaal twee keer per week vis, waarvan minimaal 1 keer vette vis Beperken van keukenzout tot maximaal 6 gram per dag www.voedingscentrum.nl

BRAVO Gevolgen (on)gezond voedingspatroon hart- en vaatziekten Ontstaan chronische ziekten, waaronder: hart- en vaatziekten suikerziekte osteoporose Dit ontstaat onder invloed van endogene risicofactoren zoals: ongunstig cholesterolgehalte verhoogde bloeddruk overgewicht Rechtstreeks effect van voeding: de consumptie van groente, fruit, vezelrijke producten en vis vermindert het risico op hart- en vaatziekten www.voedingscentrum.nl

Voeding Wat is de juiste balans? Eten bewegen Juiste energiebalans waarbij het evenwicht tussen de energie-inname (voeding) en het energieverbruik (bewegen) gelijk is. Ver bruik In name In name Ver bruik Overgewicht Ondergewicht

Voeding BMI BMI 20 - 25 Normaal gewicht 25 - 30 overgewicht > 30 Obesitas www.voedingscentrum.nl

Ontspanning Wat is ontspanning? Definitie ontspanning (van Dale): Het minder gespannen (laten) worden Verpozing, afleiding Definitie stress (van Dale): 1. Aanhoudende geestelijke druk; spanning Bron: www.vandale.nl

BRAVO Welke effecten hebben stress? Langdurige stress geeft een hoger risico op hart- en vaatziekten (Langdurig is een aanhoudende stressreactie waardoor het stresssysteem overbelast raakt) In perioden van stress hebben mensen neiging minder gezond te gaan leven; bijvoorbeeld: meer te gaan roken of weer te beginnen met roken minder gezond te eten meer alcohol te drinken minder te bewegen. Ook een ongezonde leefstijl verhoogt het risico op hart- of vaatziekten. Directe effecten van stress op het hart en de bloedvaten: hogere hartslag snellere ademhaling hogere bloeddruk hogere kans op vorming bloedpropjes

BRAVO Welke symptomen kunnen ontstaan bij stress? Lichamelijk: Hypertensie Hypercholesterolemie Slapeloosheid Gespannen spieren Vermoeidheid Hoofdpijn Maag-, darmklachten Psychisch: Sneller prikkelbaar Gejaagd gevoel Sneller emotioneel Lusteloos of somber zijn Besluitenloosheid Meer gaan eten, roken en/of alcohol drinken

Ontspanning Hoe kan je bijdragen aan minder stress? Genen en karakter spelen een rol in de mate van stress die iemand kan hebben Omgaan met stress is te leren Regelmatig bewegen, ontspannen en motiveren helpen tegen stress Hoe pak je dit in het ziekenhuis aan? Zorgen voor voldoende nachtrust Doe zonodig ontspanningsoefeningen met je patiënt Biedt mogelijkheid tot het luisteren naar muziek Zorg voor een dagschema (laat zien waar de patiënt aan toe is) Maak voornemens en doelen om stress te verminderen en in de toekomst te voorkomen www.hartstichting.nl

Vragen?