Vervolg algemene inleiding & Architectuur Les 2 Cultuur van de kerk Vervolg algemene inleiding & Architectuur

Romaans ca. 1000-1250 Abdij van Cluny, vroeg-Romaans Dom van Pisa Abdijkerk van Maria-laach 1093-1156 Abdij van Cluny, vroeg-Romaans Dom van Pisa

Kenmerken Zware massieve indruk Ramen en deuren zijn klein en voorzien van rondbogen Tongewelven die gedragen worden door pilaren of dikke muren Veel flora en fauna in ornamenten Conques (Auvergne) Romaans tympaan 11e/12e eeuw San Martín de Frómista, Spanje ca. 1066-1090

Kloosters Fontenay (Vanaf 1133)

Kloosters Ora et labora Bid en Werk Slapen in dormitorium Werken in scriptorium Bidden 7 uur per dag De getijden: gebedsdiensten op vaste tijden Miniatuur bij handschriften

Gelovigen: gemaakte fouten recht zetten & God tevreden stellen Schenkingen aan kerken/kloosters Pelgrimstocht Zoon in laten treden in klooster Veel te bidden en goed te leven

Aflaten Katholieke leer: De mens moet boeten voor zijn fouten en zonden in het vagevuur Een aflaat betekent een vermindering van deze straf Een aflaat verkreeg je door het doen van een pelgrimstocht of een schenking te doen aan de kerk De paus stelde vast hoeveel aflaten je kreeg voor je bezoeken aan relikwieën of schenkingen.

Weelde ter ere van God De orde van Cluny (12e eeuw) Kloosters vergaren veel bezittingen en kapitaal Kloosterorden in grote luxe Ter ere van God: Verfraaien van kerken en kloosters Sainte Madelaine Vezelay, Frankrijk Vanaf 1120

Sainte Madelaine, Vezalay, vanaf 1150 Oogverblindende gewaden, reliekhouders, wierrookvaten & verfraaien kerken en kloosters Orde van Cluny: honderden kloosters

Narthex (voorportaal)

Portaal, Sainte Madelaine Rijk beeldhouwwerk Christus en de 4 evangelisten en heidense volkeren >> verspreider van de Heilige Geest Vanuit deze kerk Bernardus van Clairvaux (abt orde der cisterciënzers) gelovigen opgeroepen voor kruistocht naar het graf van Christus in Jeruzalem

Rijk versierde kapitelen Waarschuwen bezoekers voor duivelse verleidingen op hun tocht

Apsis: badend in het licht als symbool voor het rijk Gods: het uiteindelijke doel van de tocht

Indeling van de kerk Narthex (voorportaal) Middenschip Zijbeuken Dwarsschip/transept (vorm kruis zichtbaar) Koor met altaar voor liturgische handelingen Apsis (halve cirkel achter het koor) Kooromgang met kapellen

Bernardus van Clairvaux Sober, zoals Christus Cisterciënzer klooster in Fontenay Vanaf 1133 Volk: in armoede Cluniacenzers (Cluny): weelde & rijkdom Citaat p.25 (lang) Discussie 12e eeuw: Weelde ter ere van God Tegenover Soberheid naar het voorbeeld van Christus

Opsmuk en uiterlijk vertoon afwijzen Ook de hier geschreven boeken worden niet geïllustreerd

Centraal: Kloostertuin

Cisterciënzer klooster Binnen de regels van de orde geen versieringen Harmonie in architectuur en invallend licht verwijzen naar God Ontwikkeling bouwkunst Opgericht door Bernardus van Clairvaux: sober zoals Christus Ligt afgelegen Eenvoud Centraal in complex: de kloostertuin Tuin als afspiegeling van de goddelijke orde: strak & symmetrisch Kloostergang: kaal zonder beeldhouwwerk Torens niet toegestaan Geen indrukwekkende entree met Laatste oordeel Sober interieur Citaat p 25 (kort)

Kloostergang Heilige atmosfeer >> enkel bepaald door de harmonieuze verhoudingen van de architectuur en lichtinval (verwijzing naar God)

De Gotische architectuur Notre-Dame, Reims (1211 - 1457)

Gotiek 13e en 14e eeuw late Middeleeuwen Loop 12e eeuw & 13e eeuw: gesloten plattelandseconomie maakt plaats voor ruilverkeer. Steden groeien snel Stedelijke burgerij krijgt naast adel en geestelijken zeggenschap Veel kloosters in steden Kloosterlingen geven onderwijs en verzorgen zieken en ontvangen in ruil daarvoor giften van burgerij Kerk in centrum stad Richt zich meer op burgers

Kerk Niet alleen plaats voor de mis Ook recht gesproken Markten, feesten en processies Steden met bisschopszetels: grote kathedralen (Reims) >>prestigeobjecten

Abt Suger Saint Denis, rond 1140 Aanzet tot Gotische bouwstijl God is licht Licht moet zichtbaar worden: gouden vaatwerk, edelstenen, kleurrijke vensters Alsof via de vensters God zelf tot de mensen spreekt Nieuwe bouwstijl ontwikkelen om grotere vensters mogelijk te maken

Abt Suger Kerkelijke ruimte: “Ergens tussen hemelse heerlijkheid & het slijk der aarde” Contrast kerk en armzalige woningen in de steden was enorm

Gotische bouwkunst Bouwloges: samenwerking tussen kunstenaars en ambachtslieden Groter, hoger en lichter dan de Romaanse kerken Skeletbouw Kruisribgewelf leidt tot spitsbogen Zijwaartse druk afleiden langs luchtbogen en steunberen aan de buitenzijde Gevolg: muren minder dik & grotere vensters & bouwen tot grote hoogte mogelijk

kruisribgewelf Amiens, kruisribgewelf; luchtbogen

Spitse torens & pinakels (= kleine torentjes die de bogen afsluiten)

Kleurrijke vensters Glas in lood God is licht Abt Sugar: in kerkgebouw het Goddelijk licht zichtbaar maken Gouden vaatwerk & edelstenen: versterken het licht dat door de vensters binnenkomt verbeelden van Godswoord in de vensters God spreekt via de vensters tot de gelovigen. Detail Notre Dame, Chartres

Notre-Dame, Reims (vanaf 1211; voorbeeld Gotiek) Groot roosvenster

Uitbundige versieringen: ornamenten en beelden Christelijke thema’s Roosvenster, Notre Dame, Reims

Detail Notre Dame, Chartres ca. 1150

Annuciatie, Notre Dame, Chartres, ca. 1150

Kenmerken Gotiek Notre Dame, Parijs • Hoogbouw • Skeletbouw (Spitbogen, Steunberen, Luchtbogen, kruisribgewelven) • Nadruk op hoge, verticale lijnen • Veel ramen en licht (Goddelijk licht) • Bouwen naar de hemel •uitbundig versierde portalen (ornamenten en heiligenbeelden)