Wat is een goed proefschrift (en hoe maak je zo’n ding)? Mr. dr. Joseph Fleuren 9 maart 2018 Radboud Universiteit Nijmegen Vereniging voor Belastingwetenschap 2018

Inhoud Wat is een goed proefschrift? De methode van rationele reconstructie Organiseren van informatie

Wat is een goed proefschrift?

Voorbeeldige proefschriften

‘Voorbeeldige proefschriften’ (2014) Hoogleraren/gepromoveerde medewerkers aan de RU bespreken inspirerende juridische proefschriften t.b.v. promovendi Uit deze uitgave rijst een beeld van elementen die een proefschrift ‘goed’ maken PDF van het boekje: http://hdl.handle.net/2066/124883

Elementen die een proefschrift ‘goed’ maken Helder ‘Circulair verband tussen delen en het geheel.’ Vernieuwend ‘Je moet er iets van leren dat je niet zelf zo zou hebben kunnen bedenken.’ Intellectuele moed Onderzoeker moet de ‘drive’ en het lef hebben lastige vragen onder ogen te zien. Waardering voor verschillende invalshoeken of interdisciplinaire benadering Maatschappelijke relevantie is tijdgebonden Omvang Kwaliteit gaat boven kwantiteit. Geïntegreerde benadering (zie hierna)

Geïntegreerde benadering Een proefschrift is geen onderzoeksverslag Wat je voor jezelf uitzoekt hoeft niet allemaal in het proefschrift terug te keren. Onderwerpsgewijze benadering i.p.v. bijv. chronologische of geografische (rechtsvergelijking!) benadering Vermijdt ballast Hoeveel context heeft de lezer nodig om de analyse / het betoog te volgen? Houdt de vaart in het verhaal Beperk de omvang van het boek

Rationele reconstructie

Scholten over juridische leerstukken Een juridisch leerstuk moet: ‘de positieve stof dekken’; innerlijk consistent zijn; een ‘klare uitbeelding’ van het recht zijn. P. Scholten, Mr. C. Asser’s Handleiding tot de beoefening van het Nederlands Burgerlijk Recht. Algemeen deel (oorspr. 1931), Zwolle 1974, p. 49-50.

Juridisch leerstuk als rationele reconstructie Gang van het betoog: Een juridisch leerstuk is een rationele reconstructie van het geldend recht. Dit verklaart waarom juridische leerstukken tegelijkertijd descriptief en normatief zijn. De methode van rechtsdogmatisch onderzoek is in wezen de uit de wetenschapsfilosofie bekende methode van rationele reconstructie.

Rationele reconstructie Rationele reconstructie = methode om de rationaliteit te verhelderen van alledaagse of wetenschappelijke kennis die intuïtief (= in meer of minder ongereflecteerde vorm) aanwezig is. Het object van een rationele reconstructie is een product van de menselijke geest dat is uitgedrukt in taal: begrip standpunt argumentatie debat theorie

Voorbeelden van rationele reconstructies Wetenschapstheorie = rationele reconstructie van de wetenschappelijkheid van wetenschap Logisch positivisme Falsificationisme (Popper) Wetenschappelijke theorieën als onderzoeksprogramma’s (Lakatos) Argumentatietheorie = rationele reconstructie van deugdelijk redeneren Formele logica = rationele reconstructie van zindelijk denken

Vereisten voor een rationele reconstructie Een rationele reconstructie moet: in hoofdzaak overeenstemmen met haar object (haar ‘data’) haar object d.m.v. duidelijke begrippen en formuleringen preciseren innerlijk consistent zijn

Descriptief en normatief Een rationele reconstructie is tegelijkertijd descriptief en normatief Een rationele reconstructie is descriptief voor zover zij haar object weergeeft Een rationele reconstructie is normatief voor zover zij: een verbeterde versie van haar object is; haar object rechtvaardigt.

Juridisch leerstuk = rationele reconstructie van het geldend recht Een juridisch leerstuk: is gebaseerd op juridische ‘data’: wettelijke voorschriften ongeschreven rechtsregels en –beginselen rechtspraak verheldert het geldend recht d.m.v. duidelijke formuleringen en begrippen. scheidt het kaf van het koren. Een juridisch leerstuk geeft bijv. aan welke rechterlijke uitspraken ‘missers’ zijn. Uit een juridisch leerstuk laten zich vervolgens oplossingen voor concrete gevallen afleiden Vgl. het wetenschapsmodel: data → inductie → theorie → deductie → voorspelling. Een juridisch leerstuk is tegelijkertijd descriptief en normatief

Voorbeelden van rationele reconstructies in de rechtsgeleerdheid Begrip rechtshandeling Begrip beschikking Het leerstuk van discretionaire bevoegdheid (= beleidsvrijheid + beoordelingsvrijheid) en marginale toetsing Het leerstuk van strafuitsluitingsgronden (= rechtvaardigingsgronden + schulduitsluitingsgronden)

Literatuur J.W.A. Fleuren, ‘Rechtswetenschap en rationele reconstructie. Een bijdrage aan het debat over methoden van rechtsgeleerd onderzoek’, in: Y. Buruma e.a. (red.), Op het rechte pad. Liber amicorum Peter J.P. Tak, Nijmegen: Wolf Legal Publishers 2008, p. 25-46 J.M. Smits, ‘Wat is juridische dogmatiek? Over doel en methode van de doctrinaire benadering’, in: M. Groenhuijsen e.a. (red.), Recht in geding II, Den Haag: Boom juridisch 2016, p. 27-41 G. van Dijck, M. Snel & T. van Golen, Methoden van rechtswetenschappelijk onderzoek, Den Haag: Boom juridisch 2018

Ontsluiten van onderzoeksmateriaal

Het probleem Hoe hou je vat op alles wat je verzameld, gelezen en bedacht hebt? Literatuur Parlementaire documenten Rechtspraak Ingevingen Ideeën Hoe zorg je dat je dingen die je ooit ergens gelezen hebt of ooit bedacht hebt, kunt terugvinden en terughalen? Hoe voorkom je dat je door de bomen het bos niet meer ziet?

Vroeger: kaartenbak

En nu? Wat is tegenwoordig het alternatief voor de kaartenbak? Worddocument? Het probleem met databaseprogramma’s Slimme alternatieven voor kaartenbakken en (traditionele) databaseprogramma’s Note organization tools, bijv.: TreePad www.treepad.com Voor wetenschappelijk onderzoek is het meest geschikt: TreePad X Enterprise Cherrytree https://www.giuspen.com/cherrytree/