Stress-sensitief werken bij armoede en schulden De Goede Training en Advies Ricco de Goede & Harm van der Werf April 2018

Herkennen en duiden Fred is een 54 jarige man uit een volkswijk in Den Haag. Hij leeft momenteel van een bijstandsuitkering (schaarste) en heeft een aantal jaren schuldhulpverlening (stress) achter de rug. Ooit was hij gelukkig getrouwd en hij werkte als metselaar in de bouw (life events), net als zijn vader. Voorheen had hij nooit schulden, hoewel hij het overigens van huis uit nooit breed heeft gehad. Zeker toen zijn vader werkeloos werd hadden ze het zwaar (armoedehistorie, aangeleerd gedrag).

Herkennen en duiden Toen Toos, Freds vrouw ziek werd en terminaal bleek (schaarste) heeft hij subiet zijn baan opgezegd (impulsiviteit, crisismanagement) om voor haar te kunnen zorgen. Dat kostte naar het einde toe steeds meer tijd en om het leven voor zijn vrouw een beetje dragelijk te houden ging ook al zijn geld daaraan op (schaarste). In de vrije tijd die restte pakte hij wel eens een metselklusje aan om de touwtjes aan elkaar te knopen (focus, korte termijn).

Herkennen en duiden Na het overlijden van Toos kwam er geen rust. Plotseling vielen er allerlei rekeningen op de mat. Zijn vrouw bleek zonder dat hij het wist meer geld te hebben uitgegeven dan ze hadden. Toen de omvang van die rekeningen boven tafel kwam was het te laat. Hij raakte het overzicht volledig kwijt (tunnelvisie) en de schulden liepen steeds verder op. Toos ging altijd over de administratie, niet Fred (logisch gevolg).

Herkennen en duiden Fred lijkt zijn zaken nu beter op orde te hebben. Eigenlijk zou hij het na de wsnp zonder hulp moeten kunnen doen, maar het tegendeel lijkt waar. Hij stelt zich juist steeds afhankelijker op (gebrek aan zelfvertrouwen). Wanneer hij een taak moet verrichten belooft hij van alles maar hij houdt zich niet aan afspraken. Bellen met instanties laat hij soms weken liggen, vaak zonder goede reden (uitstelgedrag). “Wanneer ikzelf het initiatief moet nemen komt er gewoon niets uit mijn handen (plannen, doelgericht handelen, cognitieve flexibiliteit). Soms ben ik het gewoon vergeten (werkgeheugen), maar hoe het nou precies werkt in mijn kop is nooit echt duidelijk”.

Herkennen en duiden Het lijkt wel alsof hij gewoon niet wil dat het goed loopt. Wanneer je hem hierop aanspreekt kruipt hij in de slachtofferrol. Hij praat dan over al het onrecht dat hem is aangedaan (emotieregulatie). Hij herhaalt zich voortdurend en zegt het gevoel te hebben dat de overheid geen oog voor hem heeft. Hij gebaart dan heftig met zijn armen om te laten zien hoeveel druk hij ervaart (coping). Vaak gaat het net goed omdat hij op het laatste moment toch actie onderneemt (focus, schaarste). Hij hanteert crisismanagement terwijl er helemaal geen rede toe is. Het gaat eigenlijk steeds maar om kleine dingetjes (tunnelvisie).

Herkennen en duiden Hem hierin ondersteunen is moeizaam, zijn eigen regie stimuleren nog veel moeilijker (gebrek aan wilsfunctie, perspectief). Zijn begeleidster heeft van alles uitgeprobeerd om hem zijn verantwoordelijkheden terug te geven. Ze zit hem vaak achter de vodden en soms zwijgt ze er een tijdje over en wacht ze op initiatief van hem. Hij blijft de slachtofferrol opzoeken, vooral wanneer blijkt dat hij weer het een en ander heeft laten liggen. Hij belooft beterschap en laat vervolgens alles versloffen (doelgericht handelen). Als alles fout dreigt te gaan dan heeft hij het over het onrecht dat hem is aangedaan, de onmenselijke stress die hij beleeft en de schamele inhoud van zijn portemonnee. Het ligt nooit aan hemzelf in zijn ogen (mentale flexibiliteit). Het is bijna niet te geloven dat deze man ooit een maatschappelijk bestaan had zonder schulden en prima functioneerde.

Handelen, wat werkt druk verhogend Wat helpt niet Wat is een alternatief Bagatelliseren; ‘het komt wel goed’ Bekrachtigen; ‘het is al goed, we zijn de goede weg ingeslagen’ Termijnen hanteren voor acute zaken Zoek de (discretionaire) ruimte Beschuldigen, direct en indirect Verdiep je in Fred, denk vanuit Fred Problemen overnemen Geef altijd het gevoel van eigen regie

Handelen, wat werkt druk verlagend Wat helpt wel Benoem wat je ziet in gedrag en emotie, toon inzicht en begrip Let op signalen op verschillende niveaus en durf daar vragen over te stellen: oppervlakkige praktische signalen dat wat iemand zegt en niet zegt gedrag en emotie Stel mensen gerust en wees geduldig: vrijwel alles kan wachten tot morgen Zet de werkrelatie centraal

Belangrijkste aspect voor de duurzame oplossing Perspectief, geloof in de toekomst!

Sheets gratis te downloaden op onze website: Meer weten? Sheets gratis te downloaden op onze website: http://www.sociaaldomein.net/ricco/