Een brede kijk op kortademigheid (dyspneu) Jaarvergadering ACBWB 12 april 2018 Renée Berting, physician assistant longrevalidatie

Inhoud Wat is kortademigheid ? Oorzaken van kortademigheid Onderzoek naar oorzaak van kortademigheid (Laatste ontwikkelingen inhalatiemedicatie/ biologische geneesmiddelen) 4. Vragen

1. Wat is kortademigheid ?

Definitie van kortademigheid Letterlijk: dyspneu, ademnood. Kortademigheid (dyspneu) is een sensatie die kan worden omschreven als een abnormale en onaangename gewaarwording van (moeite met) de ademhaling (de Jongh et al; Diagnostiek van alledaagse klachten/ 2011) Kortademigheid is het onaangename gevoel van een moeizame ademhaling (ontleend aan www.merckmanual op 26-03-2018). Vergelijk met buiten adem zijn bij gezonde personen: geen onaangename gewaarwording geen abnormale gewaarwording

Bewustwording van kortademigheid Het lichaam regelt de ademhaling in het ademhalingscentrum in de hersenstam (onbewuste regulatie) De hersenstam krijgt informatie uit: 1. het bloed via receptoren in de bloedvaten 2. de longen via reksensoren van het longweefsel 3. de ademhalingsspieren via spier- spoeltjes Regelen van -frequentie -diepte

Bewustwording kortademigheid Wanneer de ademhaling ontregeld is nemen we dat waar. In de grote hersenen worden we ons dan bewust van de ademhaling: bij een belemmering van de ademhaling (bijvoorbeeld bij een astma aanval) wordt kortademigheid ervaren. hoe hevig die ervaring is hangt weer af van van verschillende factoren zoals: eerste keer of al veel vaker meegemaakt bijkomende angst en paniek overdag of s’nachts effect van medicijnen

Meten van kortademigheid Het gaat om een eigen gevoel, kortademigheid is niet uit te drukken in een bepaalde maat Gebruik van de BORG –schaal kortademigheid vermoeidheid

2. Oorzaken van kortademigheid

2. Oorzaken van kortademigheid Ademhalingstelsel Hart-en vaatstelsel Bewegingsstelsel Schildklier

Oorzaken van kortademigheid Spierziekten Zwangerschap Overgewicht Hooggebergte Hyperventilatie/ angst/stress

Ademhalingsstelsel Onderverdeeld in bovenste luchtwegen en onderste luchtwegen Bovenste luchtwegen: -neus -mond -keelholte -strottenhoofd Aandoeningen: -luchtweginfectie -allergie -tumor -insectenbeet (zwelling) -ontsteking keel of strottehoofd

Ademhalingsstelsel Onderste luchtwegen: -luchtpijp -hoofdbronchus links en rechts -kleine luchtwegen -long/longblaasjes (middenrif) Aandoeningen; -onderste luchtweginfectie -klaplong -bronchiolitis -afsluiting deel van long= atelectase

Werking middenrif https://www.youtube.com/watch?v=llyICdqQ7_0

Ademhalingsstelsel Longontsteking Longoedeem (“vocht achter de longen”)

Ademhalingsstelsel Chronische longaandoeningen: -astma -COPD -longfibrose -cystic fibrose

Hart-en vaatstelsel Aandoeningen: -Angina pectoris -Hartaanval -Hartfalen -Pulmonale hypertensie (=hoge druk in de longslagader) -Longembolie -Bloedarmoede: 1.Vaak ijzer tekort 2. Vitamine B12 opname probleem 3. Bloedverlies

Bewegingsstelsel Vergroeiingen van werkvelkolom en ribben. Ziekte van Bechterew Kyfoscoliose Kippenborst (borstbeen naar voren) Trechterborst (borstbeen naar achteren) Letsels van het middenrif

Schildklier Te snel werkende schildklier Veel symptomen: -kortademigheid -spierkrachtverlies -snelle hartslag/hartkloppingen -snel warm hebben/overmatig transpireren -gewichtsverlies -trillende handen

Spierziekten Meestal is de spierziekte al bekend voordat er problemen met de ademhaling ontstaan: ALS, ziekte van Duchenne Vroeger polio: virusontsteking van het ruggenmerg spieren worden niet meer aangestuurd spieren raken (deels) verlamd patiënten (tijdelijk) in de ijzeren long om ademhaling te ondersteunen

Overgewicht -Kortademigheid - bij inspanning - bij bukken - bij veranderen van houding Astma en overgewicht gaan vaak samen - zwaarlijvige kinderen hebben verhoogd risico op astma - en andersom hebben kinderen met astma meer kans op overgewicht Bepaalde stoffen (ontstekingwaarden) in het lichaam lijken hier een rol bij te spelen. Verder onderzoek is gaande (www.longfonds.nl) Buikomvang mannen minder dan 94 cm Buikomvang vrouwen minder dan 80 cm

Hooggebergte Zeeniveau: lucht bestaat voor 21% uit zuurstof. Vanaf 1500 meter hoogte is er al minder zuurstof in de lucht 2500 meter > 25% minder zuurstof in de lucht 8800 (Mount Everest) > 66% minder zuursrof in de lucht Snelle stijging > lichaam kan zich niet aanpassen> kans op hoogteziekte > kortademigheid Vliegtuig > cabinedruk > daar zuurstof percentage zoals op 2000 meter hoogte

Hyperventilatie -ontregeling ademhaling zonder (chronische) longaandoening -teveel ademen waardoor meer zuurstof in je bloed komt (nuttig in gevaarlijke situaties) -niet nuttig in stressvolle situaties (zoals het van een presentatie)

3.Onderzoek naar de oorzaak van kortademigheid Patienten voorbeeld De heer K: - net 70 jaar -10 jaar geleden groot hartinfarct gehad (geopereerd en drie omleidingen gekregen) -na hartoperatie gestopt met roken; echter na 2 jaar toch weer gaan roken (15 sigaretten/ dag) - gebruikt medicatie (bloedverdunner, cholesterolverlager en bloeddrukverlager) Komt met klachten bij de huisarts: - sinds 3 maanden steeds meer kortademig bij trap oplopen en bij heuvel op lopen. - in de avond moe, gaat al om 22.00 naar bed Wat is de oorzaak van zijn kortademigheid ???

Onderzoek naar de oorzaak van kortadmeigheid 1. Medisch vraaggesprek (anamnese) 2. Lichamelijk onderzoek 3. Indien nodig aanvullend onderzoek

Aanvullend onderzoek Bloedonderzoek Røntgen foto Longfunctie onderzoek Hartfilmpje (ECG)

Aanvullend onderzoek CT-scan:røntgenstralen CT angiografie: met contrastvloeistof; maakt de bloedvaten ook zichtbaar PET scan: met radioactieve stoffen; maakt bijvoorbeeld een tumor zichtbaar MRI: vergelijkbaar apparaat echter magnetische resonantie

Terug naar de heer K. Bloedonderzoek: -bloedarmoede -verhoogde waarden wijzend op hartfalen Longfunctie: - binnen de normaalwaarden Røntgenfoto: -vergroot hart Hoe verder ?? 1.Verwijzing naar cardioloog 2. Medicatie om bloedarmoede te behandelen 3. Stoppen met roken !

De heer K. drie maanden later !

Take home message 1. Kortademigheid kan veel oorzaken hebben: breed kijken 2. Bij een patient kunnen meerdere factoren meespelen 3. Ook bij patienten met een al bekende chronische longaandoening kan er een tweede oorzaak van kortademig- heid bijkomen

Triple inhalatietherapie Trimbow= combinatie van 1 ontstekingsremmer en 1 luchtwegverwijder (zoals in Foster) 1 luchtwegverwijder (vergelijkbaar met luchtwegverwijder Seebri)

Biologische geneesmiddelen / Biologicals Een biologisch geneesmiddel is een geneesmiddel waarvan de werkzame stof vervaardigd is door of afkomstig is van een levend organisme Dit geneesmiddel grijpt aan op het immunsysteem Er zijn biologicals voor de behandeling vanbijvoorbeeld: Astma >>bijvoorbeeld Omalizumab (Xolair®) of Mepolizumap (Nucala®) Ziekte van Crohn >> bijvoorbeeld Adelimumab (Humira®) Reumatoide artritis >> bijvoorbeeld Infliximab (Remicade®) Ze worden toegediend per injectie (in huid of spier) of direct in de bloedbaan. De namen eindigen op -ab Het zijn dure medicijnen, worden daarom voorgeschreven wanneer reguliere medicijnen niet Voldoende helpen.

Vragen ?

Bedankt voor jullie aandacht