Signalering somatische problematiek bij zorgmijdende ouderen Emma Struis Verpleegkundig Specialist GGZ i.o. 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Aanleiding praktijkonderzoek Probleemstelling Oplossingsrichtingen Context Definities Aanleiding praktijkonderzoek Probleemstelling Oplossingsrichtingen 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Context Meldpunt Zorg en Overlast (MZO) Doelgroep  kwetsbare mensen Melding  dmv triage problematiek in kaart brengen Ketensamenwerking  Doorzetten naar juiste hulpverlening Bij OGGZ gaat het om de maatschappelijke verantwoording voor sociaal kwetsbare mensen die niet zelfstandig of vrijwillig van de beschikbare voorzieningen gebruik maken’: Ministerie van VWS Context; Medewerkers  allen OGGZ medewerkers. Verschillende disciplines: sociaal verpleegkundige, maatschappelijk werkenden, psychiatrisch verpleegkundigen. 17 september 2018 MANP HU Utrecht 3

Doelgroep OGGZ/MZO Zorgwekkende zorgmijder Risicogroepen Meervoudige problematiek vaak gepaard gaande met maatschappelijk onaangepast gedrag GEEN hulpvraag of actieve medewerking Assertive community treatment (bemoeizorg) Risicogroepen Dak- en thuizlozen, migranten, (chronische) psychiatrische patiënten, alleenstaande ouderen, verstandelijk gehandicapten, slachtoffers huiselijk geweld Zorgwekkende zorgmijder: vaar de omgeving wel last van heeft of waar de omgeving zich zorgen over maakt. Zorgwekkende zorgmijder = ACT, bemoeizorg ACT: bemoeizorg: in tegenstelling tot de normale GGZ zijn er bij deze mensen geen hulpvragen, dus ga je zelf de hulpvraag formuleren: 17 september 2018 MANP HU Utrecht 4

Resultaten Meldpunt(2010) Leeftijd 0-19 3,6% (Onbekend 23,4%) 20-29 8,2% 30-39 10,4% 40-49 14,3% 50-59 14,5% 60-69 12,5% 70 of ouder 13,0% Geslacht Man 43,0% Vrouw 50,5% Onbekend 6,5% N = 560 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Resultaten Meldpunt Burgerlijke stand 2010 N = 560 Alleenstaand 29,8 % Gehuwd/samenwonend 14,6 % Gescheiden 9,5 % Weduwe(naar) 6,8 % Onbekend 39,3 % Hoofdproblematiek 2010 N=405 2011 N=601 Psychiatrie 25 % 29% Psychosociaal 43 % 38% Verslaving 9 % 11 % Woonhygiëne 20 % 17 % Verstandelijke beperking 3 % 3% onbekend 0,1 % 2% N = 560 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Kwetsbaarheid bij ouderen(frailty) proces van het opeenstapelen van lichamelijke, psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op negatieve gezondheidsuitkomsten:functie beperkingen, opname, overlijden Bron: kwetsbare ouderen, SCP 2011 Advies: LASA Wat is kwetsbaarheid? • Het gaat vaak om multi-morbiditeit Het tegelijkertijd optreden van verschillende, al dan niet aan elkaar gerelateerde aandoeningen veel definities, nog geen consensus • praktisch instrumenten voor vroegtijdige signalering • breder dan enkelvoudige klacht en langer in de tijd kijken • kwetsbaarheid is hulpverlenersbegrip • ouderen willen kwaliteit van leven behouden 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Welke ouderen zijn kwetsbaar? zelfstandig wonende 65-plussers hoge leeftijd vrouwen alleenstaanden laag opleidingsniveau multimorbiditeit motorische beperkingen verzorgingshuisbewoners (65+) idem exclusief opleidingsniveau 1/3 deel ouderen complexe multimorbiditeit’, Longitudinaal Aging Study Amsterdam (LASA) 2006 17 september 2018 MANP HU Utrecht

‘Geriatrische reuzen’ Geheugenstoornissen Psychische problemen Mobiliteitsproblemen Stabiliteitsproblemen Gezichts-gehoorproblemen Incontinentie. (NGR 2008) 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Kwetsbare ouderen en fysieke kwetsbaarheid niet wandelen ongewenst gewichtsverlies slecht horen/ slecht zien weinig handkracht slecht kunnen lopen slecht evenwicht lichamelijk moe Bron :2011Martijn Huisman en Dorly Deeg (vu/vumc-lasa .selecte groep van 730 respondenten de fysieke kwetsbaarheid in zeven jaar Gestegen van 7,3% tot 21,4% Veel deskundigen vinden dat fysiologische kenmerken van kwetsbaarheid de kern vormen van het begrip frailty (zie hoofdstuk 3). Belangrijke kenmerken van fysieke kwetsbaarheid zijn: ondervoeding, verminderd energieniveau, verminderde kracht, en traagheid (Bergman et al. 2007). Fysieke kwetsbaarheid is een van de drie domeinen van kwetsbaarheid in de Tilburg Frailty Indicator (tfi), die in hoofdstuk 3 is beschreven. Het fysieke domein van de tfi sluit aan bij de smalle definities van kwetsbaarheid, die zich voornamelijk tot fysiologische kenmerken beperken. De maat van fysieke kwetsbaarheid moet worden onderscheiden van andere veel gebruikte gezondheidsmaten bij ouderen zoals (multi)morbiditeit en functionele beperkingen (zie hoofdstuk 3). Het lijkt bijvoorbeeld aannemelijk dat fysieke kwetsbaarheid een betere voorspeller van vroegtijdig overlijden is dan psychische en sociale kwetsbaarheid. Immers, fysieke kwetsbaarheid hangt gedeeltelijk samen met belangrijke oorzaken van overlijden, zoals chronische ziekte. Bij opname in een zorginstelling lijkt het daarnaast aannemelijk dat ook sociale kwetsbaarheid een belangrijke rol speelt. 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Aanleiding praktijkonderzoek MANP + ‘Zwerende voet in Baambrugge’ 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Ook binnen OGGZ Onvoldoende specifieke aandacht voor lichamelijke aandoeningen Zorgmijdende ouderen  psychiatrisch probleem  nog meer kans op lichamelijke aandoeningen. Bron:(Jones, 2004) Juist bij deze patiëntgroep treden psychische en lichamelijke aandoeningen vaak tegelijkertijd op. Het is voorafgaand aan de behandeling daarom van groot belang goed in beeld te brengen welke klachten waardoor veroorzaakt worden. Uitkomsten van diagnostisch lichamelijk onderzoek – hetzij verricht door de GGZ-instelling zelf, hetzij door ketenpartners – worden echter te weinig aantoonbaar gebruikt bij het vaststellen van de diagnose. 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Kwetsbaar in (O)GGZ SES Metabool syndroom verward leefstijl eenzaamheid Toegang gezondheidszorg 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Doelstelling Vroege signalering van lichamelijke aandoeningen bij zorgmijdende cliënten door OGGZ medewerkers Aandacht voor leefstijl Adequate doorverwijzing door OGGZ hulpverleners voor behandeling 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Oplossingsrichtingen Somatisch onderzoek bij opname GGZ Jaarlijkse screening Bijwerkingen-poli’s Somatische zorgpaden Gevalideerde screening instrumenten NHG(risicoscore)/Mate /Phelan’s PHC 17 september 2018 MANP HU Utrecht

voorwaarden instrument Kort en eenvoudig Laagdrempelig voor gebruikers medewerkers Bevordert dialoog met huisarts/cliënt Vraagt om actie na inventarisatie Veel voorkomende klachten zonder training gebruikt worden door OGGZ medewerkers 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Veel voorkomende ziektes Hart- en vaatziekten, Respiratoire aandoeningen Endocriene ziekten: Diabetes Mellitus Maag- en darmaandoeningen (Jones et al.2004,NGR 2008) 17 september 2018 MANP HU Utrecht

“Hoe vaak had u één van de volgende problemen in de afgelopen maand?” Concept Vragenlijst - E.H.BLikzO  Eerste hulp bij lichamelijke klachten bij zorgmijders “Hoe vaak had u één van de volgende problemen in de afgelopen maand?” Algemeen: Omcirkelen /invullen wat van toepassing is Huisarts: contact laatst bezocht <1 jaar / <5 jaar / >5-Nooit bezocht / geen huisarts naam HA: Toestemming contact opnemen met HA: ja /nee Voorgeschiedenis Medicatiegebruik Luchtweg/ Hart-en vaatziekten/ Diabetes Mellitus/ Anders nl. ja/nee : gebruik lijkt onder controle/ lijkt zeer slordig Klachten Pijn (tand-) / Stijfheid / Zwelling / Bewegingsbeperking / Moe / Duizelig Hoofdpijn /Niet helder denken / Anders, nl; Voeten/ Onderbenen/ Anders, nl: Bleek/ Blauwe lippen/ Gele huid of ogen// Huiduitslag Gewicht(veranderingen) Aangeven indien bekend Normaal Zwaarlijvig / Mager / Gewicht: kg. Lengte: cm Laatste half jaar :afgevallen >5kilo / zwaarder> 5 kilo Verslaving Roken: nee ja ,……………..sig. per dag Alcohol <2 eenheden(e.h.)/dag>2 e.h. dag> 5e.h.dag Drugsgebruik: nee/ja, soort middel ……………….. Voedingsgewoonten Gevarieerd /zeer eenzijdig/ zeer weinig/ zeer veel Lichaamsbeweging(lopen,sport) Veel:>1/2 uur per dag /matig <1/2 uur per dag/ geen Zelfverzorging Goed verzorgd/ /slecht verzorgd, vervuild

Specifiek: Geen klachten Twijfel /aankijken Naar huisarts LUCHTWEGAANDOENINGEN Hoesten (met slijm) niet >4 <10 dagen >10 dagen /of met bloed (10) Neusbloedingen nooit Af en toe Wekelijks (5) Kortademigheid Bij bijv.hardlopen Na bij bijv. traplopen in rust (10) Pijn bij ademhalen bij verkoudheid Dagelijks(10) HART- EN VAATZIEKTEN Pijn op de borst af en toe > 1 maal per week (5) Hartkloppingen < 1 minuut < 1 maal per week >1 minuut (5) > 1maal per week(5) Dikke voeten/benen soms Dagelijks (5) S’ nachts plassen >3 maal per nacht (5) DIABETES MELLITUS,(DM) Extreme dorst redelijk vaak dagelijks (5) Drinken 1-2 liter 2-4liter >4 liter (5) “op watten lopen”/ tintel gevoel /vingers,voeten twijfelachtig doof of tintelend gevoel in hand /voet/ tenen (5) MAAG-DARMKLACHTEN Diarree/ obstipatie dagelijks wekelijks /of met bloed (10) Slikklachten altijd (10) Misselijkheid/ Overgeven zelden tot nooit < 1 week> wekelijks (5) Buikpijn >2 weken < (2) > 3 maal per week (5) Conclusie: Lichamelijke klachten & Actieplan maken Preventie leefstijl interventies Overleg met huisarts >10 Direct doorsturen naar huisarts

17 september 2018 MANP HU Utrecht

300.000!! ..meer kwetsbare ouderen  2031 Maak werk van vroegtijdige signalering en integrale zorg Afstemming en samenwerking Aandacht voor draaglast èn draagkracht Bron: kwetsbare ouderen, SCP 2011 Sociaal en Cultureel Planbureau 17 september 2018 MANP HU Utrecht

Discussie Hoe kan ketensamenwerking tussen eerste lijn en OGGZ verbeteren? Vermindering in zorgkosten? Signaleringsinstrument voor wie? Hoe test men de effectiviteit? ANDERE VRAGEN? 17 september 2018 MANP HU Utrecht

literatuur Nat.Gezondsheidsraad,(2008)Ouderdom komt met gebreken Kampen van C., Kwetsbare ouderen, (2011)Sociaal en Cultureel Planbureau Jones, et al.,(2004). Prevalence, Severity, and Co-occurrence of Chronic PhysicalHealth Problems of Persons With Serious Mental Illness. Psychiatr Serv. 2004 November ; 55(11): 1250–1257 www.meldpuntzorgenoverlast.nl 17 september 2018 MANP HU Utrecht

BEDANKT VOOR UW AANDACHT!! 17 september 2018 MANP HU Utrecht