Karel ende Elegast

Literatuurgeschiedenis Waarom? Kennis van stromingen en literatuuropvattingen is nodig om literatuur (volledig) te kunnen begrijpen. "Door het verleden te kennen, heeft men greep op het heden en maakt men de toekomst veranderbaar.” Historische werken kunnen inzicht geven in maatschappelijke structuren en verhoudingen. een belangrijke bijdrage leveren aan de emotionele en sociale ontwikkeling van de leerling. dankzij het literatuuronderwijs verder groeit in de richting van autonomie: een volwassen, zelfstandig denkend, kritisch mens wordt, die reflecteert over zijn plaats in de wereld, te midden van andere mensen, die zijn emoties weet te reguleren, empathisch is, een harmonische persoonlijkheid?

Doelen Na deze lessenreeks kunnen jullie: kenmerken noemen van de middeleeuwen. kenmerken noemen van de middeleeuwse literaire cultuur. deze kenmerken verbinden aan het boek Karel ende Elegast. met voorbeelden uitleggen waarom het boek Karel ende Elegast behoort tot het genre van de Karelroman. Krant als activeringsmiddel

Karel ende Elegast Een middeleeuwse ridderroman Titel: Karel = Karel de Grote ende = Middelnederlands voor ‘en’ Elegast = voormalig leenman van Karel Schrijver  onbekend Geschreven rond 1270 in Brabant Let op: dat is niet de periode waarin het verhaal zich afspeelt.

Karel de Grote 768 na Christus  Karel de Grote wordt koning van het Frankische rijk. Belangrijke veranderingen: Onrust neemt af

Onrustige middeleeuwen Val van het Romeinse Rijk. Gevolg: volkeren stichtten eigen rijken die onderling vaak met elkaar overhoop lagen.

Karel de Grote 768 na Christus  Karel de Grote wordt koning van het Frankische rijk. Belangrijke veranderingen: Onrust neemt af Kerstening Feodale stelsel

De literaire cultuur in de middeleeuwen Pas vanaf ongeveer de 12e eeuw worden verhalen in de volkstaal opgeschreven. Voor die tijd  mondelinge overdracht van verhalen. Rijm Blz. 9: vers 1-9

De ridderroman Het verhaal van Karel ende Elegast behoort tot het genre ridderromans. De ridderromans zijn naar hun thematiek weer in vier groepen te verdelen: de Frankische romans of Karelromans de Brits-Keltische romans of Arthurromans de klassieke romans de oosterse romans

De Karelroman Oorsprong in het chanson de geste. Populair genre waarin historische personen een hoofdrol speelden. De Karelroman bloeide vooral in de twaalfde en dertiende eeuw. Reden: Karel de Grote gaat in deze periode van de middeleeuwen functioneren als de modelvorst aller tijden.

Hofdag Feodale stelsel (trouw) centraal. Feestelijke dag waarop de vorst zich aan zijn belangrijkste onderdanen presenteerde in de hoop zijn positie te bevestigen en versterken. Vergelijkbaar met Prinsjesdag

Het getal 3 Het getal drie is een heilig getal binnen het christendom. Het getal verwijst namelijk naar de Goddelijke Drie-eenheid (de Vader, de Zoon en de Heilige Geest). Wanneer de engel dus voor de derde keer de boodschap uitspreekt weet Karel zeker dat de engel en de boodschap afkomstig zijn van God. Nog belangrijk: bij de tweede aanroep raakt Karel in paniek. Dit komt omdat in de middeleeuwen het getal twee het getal van de duivel was.

Verwachting lezer Regel 190: Na dit gebed gaat Karel uit stelen. Dit rijmt totaal niet met de verwachtingen die de lezer heeft van een Karelroman. Waarom niet? Verwachting lezer

Het bos Dat Karel in gedachten verzonken raakt zodra hij het bos inrijdt, is niet toevallig. In de middeleeuwen stond het bos namelijk symbool voor een oord van inkeer, een plaats dus om over jezelf na te denken. Dit is een belangrijk motief in middeleeuwse verhalen

Elegast Vertel wat voor geschiedenis Karel en Elegast samen hebben.

Zwart ‘Zijn wapenuitrusting was zo zwart als roet. Zwart was helm en zwart was het schild, dat hij om zijn hals droeg. Zijn maliënkolder was bewonderenswaardig. De wapenrok die hij eroverheen droeg, was zwart en het paard waar hij op zat was zwart.’ Waarom zoveel nadruk op de kleur zwart?

Stelen Zowel Elegast als Adelbrecht (Koning Karel) zeggen te leven van het stelen. Wat is het grote verschil tussen de misdrijven die beide mannen plegen? Wat zal de middeleeuwse luisteraar erger gevonden hebben? Stelen uit kerken en andere gewijde plaatsen was in de middeleeuwen een doodzonde. De mededeling dat hij ook kluizenars bestal maakt het alleen nog maar erger: deze mensen, die in reactie op de misstanden van de geestelijkheid alle overdaad afzwoeren en in volstrekte armoede in de wildernis gingen wonen, genoten grote sympathie onder het volk. Stelen van rijke bisschoppen, kanunniken, abten, monniken, dekens en pastoors werd als veel minder erg beschouwd. Deze volgens velen hypocriete en inhalige klasse verdiende niet beter.

Trouw Vers 602 – 672 Op welke manier toont Elegast hier zijn trouw aan de koning?

Onhandige dief Vers 670 – 756 Waaruit blijkt dat Elegast de koning geen handige dief vindt? Een ploegijzer werd weliswaar vaak door inbrekers gebruikt om een gat te maken in een eenvoudige lemen muur, maar het is bepaald niet geschikt voor een sterke, dikke muur van een burcht zoals die van Eggerik. Het stelen van een ploegijzer gold in de middeleeuwen als een zwaar misdrijf. Wie ermee gesnapt werd, kon ter plekke worden opgehangen. Hij was namelijk dubbel schuldig. In de eerste plaats waren van één ploeg verschillende boerengezinnen voor hun levensonderhoud afhankelijk. Ontvreemding van zo’n fundamenteel onderdeel trof dus de hele gemeenschap. In de tweede plaats werd een ploegijzer graag door inbrekers gebruik als gereedschap. Werd je dus ‘s nachts met een ploegijzer betrapt, dan was meteen duidelijk dat je en inbreker was.

De rol van de vrouw Het beeld dat bestaat van veel ridderromans is dat de vrouw hoofs wordt behandeld. Hoofsheid is wat we nu 'beleefd' zouden noemen. Een hoveling of ridder moest een ander altijd hoofs behandelen, op een nette manier dus. Ook de vrouwen. Deze hoofsheid uitte zich in een hoge waardering van de vrouw. Hoe zit het met de waardering van de vrouw in Karel ende Elegast? Een ploegijzer werd weliswaar vaak door inbrekers gebruikt om een gat te maken in een eenvoudige lemen muur, maar het is bepaald niet geschikt voor een sterke, dikke muur van een burcht zoals die van Eggerik. Het stelen van een ploegijzer gold in de middeleeuwen als een zwaar misdrijf. Wie ermee gesnapt werd, kon ter plekke worden opgehangen. Hij was namelijk dubbel schuldig. In de eerste plaats waren van één ploeg verschillende boerengezinnen voor hun levensonderhoud afhankelijk. Ontvreemding van zo’n fundamenteel onderdeel trof dus de hele gemeenschap. In de tweede plaats werd een ploegijzer graag door inbrekers gebruik als gereedschap. Werd je dus ‘s nachts met een ploegijzer betrapt, dan was meteen duidelijk dat je en inbreker was.

Onhandige dief Vers 670 – 756 Waaruit blijkt dat Elegast de koning geen handige dief vindt? Hoofsheid is een begrip dat in de late middeleeuwen (1000 – 1500) erg belangrijk was aan de hoven van de vorsten. Het verhaal van Karel ende Elegast speelt zich af voor het jaar 1000. In deze periode was er van hoofsheid dus nog niet echt sprake. Dit zagen we ook al bij de kenmerken van de Karelroman.

‘Je zult sterven als je niet gaat stelen.’ Het waren de woorden van de engel aan het begin van het verhaal. Leg deze woorden uit. Een ploegijzer werd weliswaar vaak door inbrekers gebruikt om een gat te maken in een eenvoudige lemen muur, maar het is bepaald niet geschikt voor een sterke, dikke muur van een burcht zoals die van Eggerik. Het stelen van een ploegijzer gold in de middeleeuwen als een zwaar misdrijf. Wie ermee gesnapt werd, kon ter plekke worden opgehangen. Hij was namelijk dubbel schuldig. In de eerste plaats waren van één ploeg verschillende boerengezinnen voor hun levensonderhoud afhankelijk. Ontvreemding van zo’n fundamenteel onderdeel trof dus de hele gemeenschap. In de tweede plaats werd een ploegijzer graag door inbrekers gebruik als gereedschap. Werd je dus ‘s nachts met een ploegijzer betrapt, dan was meteen duidelijk dat je en inbreker was.

Het gerechtelijk tweegevecht Nog voordat de strijd begint, is het Karel duidelijk wie er zal gaan winnen. Ook de luisteraar zal weten wie van de mannen gaat winnen. Hoe wisten ze dat? Vroeger was men ervan overtuigd dat in een gerechtelijk tweegevecht God de overwinning gaf aan degene die onschuldig was. Ook het gebed van Elegast voorafgaand aan het gevecht is een teken dat hij gaat winnen.

Speaking names Elegast In de figuur van Elegast wordt het bekende motief van de ‘onrechtvaardig behandelde vazal’ uit de Karelepiek gecombineerd met de oude volksverhaalmotieven ‘meesterdief’ en ‘tovenaar’. Dit komt tot uitdrukking in zijn naam: Edele gast  verbonden met het voorhoofse genre dat kenmerkend is voor de Karelepiek. Elvegast  verbonden met de sprookjesachtige elementen in de Karelepiek.