Christelijke techniekfilosofie: hoe zou dat er uit kunnen zien? Marc J. de Vries

Noties in de christelijke filosofie De werkelijkheid is rijk verscheiden Geen reductionisme De werkelijkheid vertoont orde Geen instrumentalisme De werkelijkheid vertoont zowel zin als tegen-zin Geen neutraliteit

Wat betekent dat voor techniek? Bij technologische ontwikkelingen dienen alle aspecten van de werkelijkheid betrokken te worden Bij technologische ontwikkelingen maken we dankbaar gebruik van de orde in de werkelijkheid en dienen we ook die orde te respecteren Bijvoorbeeld verschil tussen mens en machine In de techniek mogen we de zin in de werkelijkheid tot ontplooiing brengen en dienen we rekening te houden met de aanwezigheid van de tegen-zin Niet alleen de welwillende, maar ook de kwaadwillende gebruiker in beeld brengen

Techniek en mens Techniek en werkelijkheidsbeleving (fenomenologen) Techniek als intermediair bij verbinding met leefwereld (Ihde) Belichamingsrelatie Interpreterende relatie Ook selectie! Veranderingsrelatie Achtergrondrelatie Techniek als ‘ontkoppelaar’ (Borgmann) Apparatenparadigma als diagnose Focale activiteiten als therapie Techniek als uitbreiding van het menselijk lichaam Extreem: cyborg

Evolutionaire visie Enhancement is een natuurlijke volgende stap in de evolutie (“post-human”)

Techniek als iets maatschappelijks Techniek als de grote veranderaar van de maatschappelijke orde Marx Techniek als de potentiële grote bevestiger van de maatschappelijke orde Winner (voorbeeld van de viaducten op Long Island) Techniek als de potentiële grote veranderaar van de maatschappelijke orde Feenberg: primaire en secundaire instrumentalisatie

Techniek als waardengeladen Voorbeelden van waarden Veiligheid Privacy Menswaardigheid Duurzaamheid Voorbeelden van waardenbepaalde houdingen tegenover techniek Amish: geen afbreuk aan gemeenschapswaarden Orthodoxe joden: geen afbreuk aan Torah (geboden) Christelijke filosofie: recht doen aan rijkdom van de werkelijkheid (tegen reductionisme), rekening houden met beperkingen van de mens (in kennis, in bedoelingen)

Utopiedenken in de techniek Medische technologie Absolute schoonheid (kosmetische chirurgie) Uitbanning van alle ziekten (nanogeneeskunde) Uitstel van sterven (herstel hersenweefsel) Volledige kennis van risico’s (“lab-on-chip”) Virtuele werelden/virtual reality Geen onomkeerbaarheid meer Volledige flexibiliteit in persoonseigenschappen Controle over wetmatigheden (meer of minder zwaartekracht) Duurzaamheid Elke volgende generatie zelfde mogelijkheden Cradle-to-cradle (“waste is food”) Communicatie

De ‘onbeperktheid’ van de techniek

Problemen Culturele verschillen ten aanzien van wat perfectie is “Beperkt houdbaar” “Social divide” Kunnen we de versterkte mogelijkheden om informatie te ontvangen aan? Niet goed te overziene gevolgen Wat ga je doen als je onsterfelijk geworden bent? Wat zijn gevolgen voor arbeidsmarkt en pensioenen?

Gevolgen?

Twee soorten zekerheid (Luther) Securitas: zelf te realiseren zekerheid Certitudo: overgave en vertrouwen

Ethiek van de techniek Analytische ethiek Normatieve ethiek Wat is een moreel dilemma en hoe redeneer je je daar uit? Ingenieursaanpak: geen compromis, maar creatieve oplossing Normatieve ethiek Deugdenethiek (persoon als criterium) Plichtethiek (handeling als criterium) Gevolgenethiek (gevolgen als criterium) Mengvormen (verantwoordelijkhidsethiek) Speciaal voor ethiek van de techniek: grensvervagingen (ogenschijnlijk) Natuurlijk-kunstmatig Mens-machine Gezond-ziek Levend-nietlevend

Technologie als praktijk Structurele normen bv afdelingen van een bedrijf Richtingsnormen bv mission statement van een bedrijf Contextnormen bv beleid t.a.v. taal in vergaderingen Noodzaak van harmonie tussen normen Binnen elke sub-praktijk Tussen sub-praktijken