Grotere Tegenstellingen? Hans Peter Benschop Trendbureau Overijssel Congres Feiten, Feiten, Feiten Zwolle, 16 mei 2017

Verwarrende tijden

Vindt u verschillen toegenomen, gelijk gebleven of afgenomen? Bron: Ipsos, NOS prinsjesdagonderzoek 2016 3

Deze verschillen nemen volgens u toe. Maakt u zich daar zorgen over? Bron: Ipsos, NOS prinsjesdagonderzoek 2016 4

Hoe kunnen we deze situatie, waarin Nederlanders zoveel tegenstellingen zien, interpreteren? 5

Vier Grote Analyses Groter verschil hoogopgeleid en laagopgeleid ressentiment Globalisering, EU, mobiliteit personen/goederen/geld, onmacht Botsing van Beschavingen angst Ontzuiling – netwerksamenleving geen contact meer tussen top en basis

Deze perspectieven zijn niet altijd even belangrijk geweest. 7

Die corresponderen met vier grote maatschappelijke bewegingen Vier Grote Analyses Die corresponderen met vier grote maatschappelijke bewegingen De verlichting Belang hoogopgeleid en laagopgeleid Stoommachine, industrialisatie Ontwikkeling vrije markt, globalisering Romantiek Identiteit/nationalisme ICT-revolutie Ontzuiling – netwerksamenleving Belle van Zuylen Smith Herder Castells

Elk hun eigen focus en succes Vier Grote Analyses Elk hun eigen focus en succes Groter onderscheid tussen hoog en laagopgeleid Opleidingsoffensief Globalisering Economische groei Nationalisme Identiteit, nationale staat Ontzuiling – netwerksamenleving Informatie, Transparantie, emancipatie ´van onderop´

Elk hun eigen keerzijde Vier Grote Analyses Elk hun eigen keerzijde Onderscheid tussen hoog en laagopgeleid Opleidingsoffensief: nieuwe elites Globalisering Vrije markt: economische ongelijkheid Nationalisme Discriminatie Ontzuiling – netwerksamenleving Bonding makkelijker dan bridging, fake news, ´bubbels´. Sterke machtsconcentratie knooppunten

De nadelen van drie projecten getemd Tot het moment dat het vierde zich aandiende Onderscheid tussen hoog en laagopgeleid Verzuiling Globalisering Overlegeconomie/poldermodel Nationalisme Pacificatiepolitiek/multiculturele samenleving Ontstaan netwerksamenleving deed maatschappij opnieuw schudden. Kernprobleem: manier van samenleven.

Wat vindt u op dit moment het grootste probleem in Nederland? Bron: SCP, Burgerperspectieven 2016/4 12

Consequenties voor lokaal beleid Als dit zo is Consequenties voor lokaal beleid Netwerksamenleving vergt lokale en regionale actie Onderwijsbeleid/sociaal-economisch beleid Netwerken - Gemeenschappelijke horizon: plekken, momenten, initiatieven - Netwerken verbinden - Netwerken verstevigen: wederkerigheid Identiteit - Bevestigen: verhalen - Exploreren: dialoog, praktijken

Consequenties voor beleidsonderzoek Als dit zo is Consequenties voor beleidsonderzoek

Feiten zijn Handgranaten

´All further migration of Muslim countries should be stopped´ Ze zijn gevaarlijk Voorbeeld: tegenstelling autochtoon-migranten ´Het is goed dat een samenleving bestaat uit mensen van verschillende culturen´ ´All further migration of Muslim countries should be stopped´ Bron Bron

Voorbeeld: tegenstelling arm-rijk Ze zijn gevaarlijk Voorbeeld: tegenstelling arm-rijk Bron: CBS, Welvaart in Nederland 2014. Bron

Voorbeeld: voorstellen van tegenstellingen Ze zijn gevaarlijk Voorbeeld: voorstellen van tegenstellingen Bron: Ipsos, NOS prinsjesdagonderzoek 2016 18

Je wilt dat ze deugdelijk gemaakt zijn. Integriteit meer dan ´conform wetenschappelijke normen´ Natuurlijk: integriteit onderzoeker Maar ook: erkenning van beperking van de gebruikte methoden - elke indicator versimpeling werkelijkheid Meet ik niet de pre-occupaties van de vorige generatie? - elke vragenlijst ontkent complexiteit van de menselijke geest Taxichauffeur criterium: licht tegengas 3. Welk ´frame´ bevestig of ontken ik als onderzoeker? 4. Verbeelding: waartoe kan dit frame leiden, en is dat legitiem? Praktijktoets: hoe reageren beleidsambtenaren en politici?

Een Feit is iets anders dan een Waarheid Waar is de analyse die tot een door alle relevante feiten gerechtvaardigd handelen leidt. Er is direct contact tussen onderzoekers en politici nodig, zodat u kunt voelen of ze de juiste conclusies trekken. Fact checken is niet de uitdaging, deze verwarrende tijden hebben een kloppende theorie nodig.

Meer informatie is te vinden op www.trendbureauoverijssel.nl Dank voor uw aandacht. Meer informatie is te vinden op www.trendbureauoverijssel.nl