Carmen Seesink, Arthur Jongste en Heleen te Vaanholt Gedrag koe en varken Carmen Seesink, Arthur Jongste en Heleen te Vaanholt

Lichaamstaal Runderen Varken Een staart die losjes omlaag hangt, wijst op een tevreden, ontspannen koe. Een vrolijke of speelse koe draagt haar staart met een buiging of knik erin. Een koe door het dolle heen, dan springt zij rond met een staart die ver van het lichaam afstaat, van horizontaal naar achteren tot als een vlaggenstok naar boven. Koeien die bang zijn, klemmen net als honden hun staart tussen de achterpoten. Hetzelfde doen ze als ze ziek zijn. Een boze koe houdt haar staart juist een stukje van het lichaam af. Een koeienstaart die ietsje opzij gehouden wordt, waardoor de geslachtsdelen van de koe goed te zien zijn, duidt op tochtigheid (bronstigheid) van de koe. Blij; rennen, plotseling stoppen en zich ineens op hun gat laten vallen. Meteen weer opkrabbelen, pirouetjes draaien, heen en weer swingen met hun lijfjes, elkaar achterna zitten en elkaar opporren. Bang; kopje naar beneden, afgezakt kontje, staartje tussen de benen. Boos; kop opgeheven, knorrig. Bedroefd; varken trekt zich terug en wordt steeds stiller.

Sociaal gedrag Runderen Varken Sociale dieren. Een koe alleen, kan niet goed functioneren. Stabiele rangorde bij runderen. Vriendschappen sluiten tussen dieren binnen een kudde. Door te dreigen, te wijken en elkaar te likken bevestigen runderen hun onderlinge relaties. Sociale en gevoelige dieren. Een varken alleen, dat kan absoluut niet. Onbeperkt eten en drinken. Ongeveer 4 uur per dag verkennen, spelen en wroeten. Aparte plek voor mesten. Ze willen zichzelf kunnen verzorgen (modderbad). Ze kennen en herkennen 26 verschillende geluiden (Ergernis, tegenzin, welbehagen, honger, woede, pijn).

Foerageer gedrag Runderen Varken Grazen grotendeels van de dag. Herkauwen. Wroeten.

Dagritme Runderen Varken 15 uur per dag liggen runderen. 6 tot 9 uur per dag grazen runderen. 70% van de tijd zijn varkens aan het wroeten. Liggen.

Voortplantingsgedrag Runderen Varken De paring duurt niet lang en zal met 2 minuutjes weer klaar zijn. Als de koe goed tochtig is zal ze het altijd toelaten dat de stier haar bespringt. De stieren loeien luid, dit is op 1,5 km ver nog te horen. Zeugen vertonen een ‘sta reflex’ als ze berig is, ze loopt dan niet meer weg als de beer haar wil bespringen. Hoe meer de beer stinkt, schuimbekt en kwijlt, hoe beter hij is. Paring van varkens kan wel 30 minuten duren.

Territoriumgedrag Runderen Varken Er is geen territoriumgedrag bij runderen. Meestal wordt dat bepaald door leeftijd en de tijd die een koe in de kudde verblijft. De afmetingen van de hoorns spelen hierbij mee: hoe ouder de dieren, hoe groter de hoorns, hoe hoger de rang. Via kop-kop-confrontaties wordt de rangorde bevestigd. Onthoornde koeien kunnen dat niet. Voor hun positiebepaling ‘scheppen’ zij in de buik en hals van andere dieren. Varkens kunnen hun eigen territorium afbakenen net als honden? Alleen doen honden dit met het plassen tegen een boom en varkens met uitwerpselen van vocht uit hun pootklier. Bij varkens is het ook zo dat ze elkaar herkennen aan de geur van het vocht uit de pootklier. Varkens van dezelfde leeftijd bepalen hun onderlinge rangorde door vechten. De grootsten staan boven de kleinere. Dat begint al jong: tijdens het zogen. Na een paar dagen is de rangorde bepaald en heeft elke big zijn eigen tepel.

Afwijkend gedrag Runderen Varken Stereotype gedrag door verveling, stress, te weinig ruimte, pijn. Stang likken. Links naar rechts lopen. Niet meer willen lopen. Afzonderen van de andere koeien. Stereotype gedrag door verveling, stress, te weinig ruimte, te vroeg gespeend. Neus tegen een ander varken op en neer bewegen. Stang bijten. Staart en oren bijten.

Welzijnsmeting Runderen Varken Welzijnsproblemen bij melkvee hangen grotendeels samen met moederloze opfok, overbezetting, gladde en harde vloeren, gebrek weidegang, onevenwichtige voeding en onthoornen. Welzijnsproblemen bij varkens hangen grotendeels samen met individuele huisvesting, mengen, prikkelarme omgeving, ruimtegebrek, vroeg spenen, ingrepen (castreren, couperen, tandjes slijpen), snelle groei en slecht stalklimaat.

Welzijnsproblemen Runderen Varken Runderen hebben te weinig persoonlijke ruimte. Verkeerde omgeving van leven. Onderschatting van het varken.

Omgang en stress Runderen Varken Onrust kan verschillende oorzaken hebben, zoals koppelgrootte, koeien met hoorns, overbezetting, aantal vreetplaatsen, breedte van de looppaden, plaats van de krachtvoerboxen en verschillende managementfactoren (zoals het vastzetten van tochtige dieren en een veehouder die regelmatig tussen de dieren loopt). Het verplaatsen van koeien naar een andere groep is erg stressvol voor de koe. Verplaats koeien bij voorkeur met meerdere tegelijk, ’s avonds of tijdens een actieve periode, bijvoorbeeld tijdens het voeren. Hoogdrachtige en pas afgekalfde dieren zijn erg kwetsbaar voor stressmomenten. Het afkalven op zich betekent al stress voor de koe. Als de temperatuur en luchtvochtigheid oplopen, kunnen koeien last krijgen van hittestress. Bij een omgevingstemperatuur van 25 graden Celsius en een luchtvochtigheid van 60 procent is er sprake van lichte stress. Stress ontstaat als varkens niet blij zijn met de omstandigheden maar daar zelf niets aan kunnen veranderen. Denk ook aan factoren als een lekkend dak, tocht, pijn, ziekte, jeuk, hitte, verveling, ruzie, spenen, transport, een medische ingreep, een nieuwe stalgenoot of een nieuwe verzorger. Zelfs heel kleine veranderingen in de dagelijkse routine kunnen door varkens als zeer stresserend worden ervaren. Varkens met stress eten, drinken en slapen minder en zijn onrustig, soms zelfs agressief. Ze kunnen dwangmatig gedrag ontwikkelen (staart- en oorbijten). Hun spieren voelen hard en gespannen aan. Hun afweersysteem raakt ontregeld en ze krijgen minder weerstand tegen ziektes.