Welk schoolklimaat bevordert gelijke onderwijskansen Welk schoolklimaat bevordert gelijke onderwijskansen? Een vergelijking van het prestatiegericht en het gemeenschapsgericht klimaat. Bieke De Fraine, Jan Van Damme & Patrick Onghena Centrum voor Onderwijseffectiviteit en -evaluatie K.U.Leuven VFO studiedag 2003

Welk schoolklimaat is het meest effectief voor lage SES-scholen ? Gemeenschapsgericht schoolklimaat Een zorgdragende, steunende omgeving ter compensatie van wat de leerling buiten de school mist Prestatiegericht schoolklimaat Een prestatiestimulerend klimaat omdat leerlingen uit lage SES-gezinnen vaak minder gemotiveerd worden voor schoolse taken VFO studiedag 2003

Prestatiegericht klimaat Gemeenschapsgericht klimaat Hoge verwachtingen, huiswerk, systematische evaluatie, duidelijke regels (?), … Inspraak, positieve relaties, gemeenschappelijke waarden en activiteiten, … VFO studiedag 2003

Gemeenschaps-gericht klimaat Prestatiegericht klimaat VFO studiedag 2003

Samenhang tussen klimaat en gemiddelde SES op school Lage SES-scholen: Hoge SES-scholen: Vaker een veilig, ondersteunend klimaat Vaker een cognitief uitdagend en stimulerend klimaat VFO studiedag 2003

Interactie tussen klimaat en gemiddelde SES op school Welk schoolklimaat is het meest effectief voor lage SES-scholen ? Gemeenschapsgericht klimaat ? OF Prestatiegericht klimaat ? Een combinatie van beide ? VFO studiedag 2003

Onderzoeksvragen (1) Samenhang tussen schoolklimaat en gemiddelde SES op school (2) (a) Effect van klimaat in de klas op prestaties en welbevinden (b) Effect van klimaat op school op prestaties en welbevinden (3) Interactie tussen schoolklimaat en gemiddelde SES op school (4) Interactie tussen prestatiegericht en gemeenschapsgericht klimaat VFO studiedag 2003

Data Longitudinaal Onderzoek Secundair Onderwijs (LOSO) Effectiviteitscriteria Verklarende variabelen prestaties Nederlands prestaties wiskunde welbevinden Leerling : Klassen en scholen : cognitief aanvangsniveau, sociaal-economische status van het gezin, prestatiemotivatie, stressbestendigheid, thuistaal, geslacht, aanvangsscore gemiddelde SES van de leerlingen, prestatiegericht klimaat, gemeenschapsgericht klimaat VFO studiedag 2003

Operationalisatie klimaatkenmerken Op basis van gegevens van - leerlingen leerkrachten directie VFO studiedag 2003

Operationalisatie klasklimaat Prestatiegericht klimaat Gemeenschapsgericht klimaat frequentie van huistaken en overhoringen studiegerichtheid van de lesgroep opportunity to learn goede relaties volgens klastitularis goede relaties volgens vakleerkracht overleg tussen leerkrachten FREQ PREST OPP BL-RELAT RELAT OVERLEG VFO studiedag 2003

Operationalisatie schoolklimaat Prestatiegericht klimaat Gemeenschapsgericht klimaat prestatiegerichtheid volgens de leerlingen effectieve leertijd op school gerichtheid op intellectuele ontwikkeling mate van regelgeving op school consensus onder leerkrachten positieve relaties op school volgens de lln mate waarin de lln centraal staan op school gemeenschapsgerichtheid volgens de lkrn overleg tussen personeel volgens de directie PREST EFFLRT INTRICH REGEL CONS RELAT LLCENTR GEMRICH OVERLEG VFO studiedag 2003

Methode Multiniveau-analyse School Klas ll VFO studiedag 2003

Analyses Eerste graad Derde graad Bovenbouw (meerdere scholen) Alle graden (longitudinaal) mét klasniveau zonder klasniveau VFO studiedag 2003

Correlaties tussen klasklimaat-kenmerken FREQ PREST OPP BL-RELAT RELAT OVER-LEG 1.000 0.283*** -0.056 0.214*** 0.240*** OVERLEG 0.009 0.080 ( Klassen wisk 2e Lj ) VFO studiedag 2003

Correlaties tussen klasklimaat-kenmerken FREQ PREST OPP BL-RELAT RELAT OVER-LEG 1.000 0.283*** -0.056 0.214*** -0.009 0.427*** 0.077 0.217** 0.555*** -0.015 0.240*** OVERLEG 0.194** 0.092 0.146 0.009 0.080 ( Klassen wisk 2e Lj ) VFO studiedag 2003

Correlaties tussen schoolklimaat-kenmerken Prestatiegericht klimaat (eerste graad ) 46 ≤ N ≥ 52 PREST EFFLRT INTRICH REGEL 1.000 0.163 0.136 0.263 -0.172 -0.179 0.196 VFO studiedag 2003

Correlaties tussen schoolklimaat-kenmerken Gemeenschapsgericht klimaat CONS RELAT LL-CENTR GEM RICH OVERLEG 1.000 0.051 LLCENTR -0.057 0.368** GEMRICH -0.034 0.265 0.558*** -0.235 0.047 0.014 -0.217 (eerste graad ) 45 ≤ N ≥ 52 VFO studiedag 2003

Correlaties tussen schoolklimaat-kenmerken Prestatiegericht & Gemeenschapsgericht klimaat CONS RELAT LL-CENTR GEM RICH OVERLEG PREST 0.185 0.841*** 0.288* 0.150 -0.065 EFFLRT 0.267 0.236 0.192 0.218 0.051 INTRICH 0.195 0.127 0.145 0.100 -0.041 REGEL 0.134 -0.321* -0.102 -0.109 -0.348* (eerste graad ) 45 ≤ N ≥ 52 De twee klimaten zijn niet tegengesteld VFO studiedag 2003

Samenhang tussen klimaat en gemiddelde SES op school Hoge SES-scholen Lage SES-scholen Gemeenschaps-gericht klimaat ≈ Prestatiegericht klimaat Hogere effectieve leertijd Hogere mate van regelgeving VFO studiedag 2003

Klasklimaat en leerlingresultaten Prestatiegericht klasklimaat Prestaties Nederlands zijn beter Prestaties wiskunde zijn beter Welbevinden is hoger in studiegerichte klassen (1e & 3e graad) in klassen met een hoge OTL (1e graad) in studiegerichte klassen (1e graad)

Klasklimaat en leerlingresultaten Gemeenschapsgericht klasklimaat Prestaties Nederlands zijn beter Prestaties wiskunde zijn beter Welbevinden is hoger in klassen met positieve relaties (1e & 3e graad) in klassen met positieve relaties (1e graad) in samenhangende klassen (3e graad)

Klasklimaat en leerlingresultaten Zowel prestatiegericht als gemeenschapsgericht klasklimaat zijn gunstig voor zowel prestaties als welbevinden, zowel voor lage SES-klassen als voor hoge SES-klassen

Schoolklimaat en leerlingresultaten Prestatiegericht schoolklimaat Nederlands is hoger Welbevinden is lager Welbevinden is hoger in scholen die volgens leerlingen prestatiegericht zijn (bovenbouw) in scholen met een hoge effectieve leertijd (bovenbouw) in scholen die gericht zijn op intellectuele ontwikkeling (bovenbouw) in scholen met een hoge effectieve leertijd (3e graad) in scholen die leerlingen prestatiegericht vinden (alle graden)

Schoolklimaat en leerlingresultaten Gemeenschapsgericht schoolklimaat Nederlands is lager Wiskunde is lager Welbevinden is hoger in scholen waar leerlingen centraal staan (3e graad) in scholen met positieve relaties (3e graad) in scholen waar leerlingen centraal staan (1e graad) in scholen die volgens lkrn gemeenschapsgericht zijn (1e graad) in scholen met positieve relaties (alle graden) in scholen waar leerlingen centraal staan (1e grd, 3e grd & alle graden)

Schoolklimaat en leerlingresultaten Prestatiegericht schoolklimaat : genuanceerd Gemeenschapsgericht schoolklimaat is gunstig voor welbevinden maar ongunstig voor prestaties

Interactie tussen klimaat en gemiddelde SES op school Klimaat dat gunstig is voor hoge SES-scholen is over het algemeen ook gunstig voor lage SES-scholen. Slechts twee interactie-effecten: interactie tussen regelgeving en gemiddelde SES voor prestaties wiskunde interactie tussen relaties op school en gemiddelde SES voor welbevinden VFO studiedag 2003

▬: Scholen met middelmatige gemiddelde SES (N=12) ▬: met hoge gemiddelde SES (N=13) ▬: met lage gemiddelde SES (N=13) VFO studiedag 2003

▬: Scholen met een middelmatige gemiddelde SES (N=11) ▬: Scholen met hoge gemiddelde SES (N=12) ▬: Scholen met lage gemiddelde SES (N=12) VFO studiedag 2003

Interactie tussen prestatiegericht en gemeenschapsgericht klimaat Het effect van het gemeenschapsgericht klimaat is niet afhankelijk van de mate van prestatiegerichtheid van de school VFO studiedag 2003

Besluit Prestatiegericht én gemeenschapgericht klasklimaat zijn gunstig Effect van prestatiegericht schoolklimaat moet genuanceerd bekeken worden Gemeenschapsgerichte scholen zijn ongunstig voor de prestaties van leerlingen. Gemeenschapsgerichte scholen zijn gunstig voor het welbevinden, maar dat geldt niet voor lage SES-scholen VFO studiedag 2003