Beroepstrots: de gemotiveerde ambtenaar Patrick Banis, directeur Arbeidsmarkt CAOP www.caop.nl

‘Ambtenaren steeds vaker opgebrand’ ‘PO in actie’ ‘Minder regelgekte, meer zorg’ ‘Drieduizend agenten zitten ziek thuis’ ‘Werken bij defensie is zelfmoordmissie’

Wat is er aan de hand? Motivatie om te werken in (semi-)publieke sector onder druk New public management Outputsturing, KPI’s Juist meer bureaucratie Bezuinigingen Imagoprobleem > Publieke sector is geen private sector

Motieven om te werken en PSM Motieven: materieel versus immaterieel (en prestatie, macht en sociale contacten) Public Service Motivation: de motivatie om ‘de publieke zaak’ te dienen Over motieven om te werken & PSM Er zijn vele motieven om te werken – voor inkomen/geld uiteraard, maar ook vanwege persoonlijke ontwikkeling, sociale contacten, ritme, gevoel nuttig te zijn etc. (cijfers toevoegen?). Definitie PSM: de individuele predispositie om te beantwoorden aan motieven die uniek zijn of voornamelijk voorkomen in publieke instituties of organisaties’. Simpel geformuleerd: publieke service motivatie gaat om de motivatie om de ‘publieke zaak’ te dienen. Wat dit is, betekent voor iedereen wat anders. Voor de leraar: lesgeven aan kinderen. Zorgen voor mensen, maatschappelijk vraagstukken oplossen. Deze term is geïntroduceerd door twee bestuurskundigen Perry en Wise in 1990 die zich zorgen maakten over hoe het invoeren van op het bedrijfsleven georiënteerde New Public Management de motivatie van werknemers in de publieke sector zou kunnen ondermijnen. Zij onderscheiden vier dimensies: aangetrokken zijn tot politiek en beleid, betrokkenheid bij het publieke belang, compassie en zelfopoffering.

PSM zittende ambtenaren   % ambtenaren grotendeels of volledig mee eens (2014) Ik vind het belangrijk om een wezenlijke bijdrage aan de publieke zaak te leveren 69% Door mijn werk lever ik een bijdrage aan de publieke zaak 82% Ik vind het belangrijker om een wezenlijke bijdrage aan de samenleving te leveren dan om persoonlijk succes te hebben 46% Het algemeen belang dienen is een belangrijke drijfveer in mijn dagelijks leven (op het werk of daarbuiten) 58% Enkele cijfers Er is sinds de jaren ‘90 aardig wat onderzoek gedaan naar deze Publieke Service Motivatie, maar in Nederland is er toch maar beperkt cijfers beschikbaar. In het jullie waarschijnlijk bekende PoMo onderzoek (het Personeels- en Mobiliteitsonderzoek) wordt PSM apart uitgevraagd. In 2014 was het voor ongeveer 69% van de zittende ambtenaren belangrijk om een wezenlijke bijdrage te leveren aan de publieke zaak. Dit percentage is in 2016 behoorlijk gestegen tot 86%. In 2014 is voor 82% van de zittende ambtenaren is de uitspraak ‘Door mijn werk lever ik een bijdrage aan de publieke zaak’ grotendeels of volledig van toepassing. Dit percentage is sterk toegenomen t.o.v. 2010 toen ongeveer 64% dit vond. Opvallend: in 2014 vonden meer ambtenaren dat ze een bijdrage aan de publieke zaak leverden in de praktijk, terwijl ze dat in 2014 minder waardevol vonden. In 2014 is voor ongeveer 46% van de zittende ambtenaren het leveren van een bijdrage aan de samenleving belangrijker dan persoonlijk succes. Voor 15% geldt het omgekeerde. Het eerste percentage is licht hoger dan de medewerkers in overige publieke sectoren. In 2014 is voor ongeveer 58% het dienen van het algemeen belang een belangrijke drijfveer in het dagelijks leven, zowel werk als daarbuiten. In 2016 is dit percentage gestegen tot 78%. Enkele opvallende verschillen (uit onderzoek) Van alle (semi-)publieke overheidssectoren scoort veiligheid en daarna openbaar bestuur het hoogste op de PSM-schaal. De verschillen met defensie, onderwijs en zorg zijn wel miniem overigens. Rijksambtenaren met een beleidsfunctie hebben een hogere PSM dan andere ambtenaren (Steijn 2006) Ambtenaren scoren hoger op ‘aangetrokken tot politiek en beleid’ dan op compassie en zelfopoffering (vooral zorg) Ouderen scoren over het algemeen hoger dan jongeren Academisch opgeleiden scoren ook hoger

Motivatie, tevredenheid, gezondheid Medewerkers die hoog scoren op PSM zijn: meer tevreden over hun werk meer betrokken bij hun organisatie bereid zich meer in te spannen Medewerkers die hoog scoren op PSM: zijn gezonder? presteren beter?

Handelingsperspectieven (1) Werkgevers: geef ruimte aan en ondersteun de intrinsieke motivatie van mensen om in de publieke sector te werken Werkenden: zorg voor meer zicht op wat je drijft, waar je energie van krijgt en praat hierover Uit onderzoek blijkt dat mensen met een hoge PSM-score: Tevredener zijn Meer betrokken bij de organisatie Zich meer inspannen.

Handelingsperspectieven (2) Maar vooral nodig: maatschappelijke dialoog over toegevoegde waarde publieke sector Opdracht aan politiek

Vragen? Patrick Banis p.banis@caop.nl www.caop.nl