Kleine ontwikkelingspsychologie Prof.dr. Sieneke Goorhuis-Brouwer UMCG Stenden Hogeschool KNO/CSK 07-01-13

Het maakbare kind? Jij mag zijn zoals je bent Om te worden wie je bent, Maar nog niet kunt zijn; En je mag het worden Op jouw manier In jouw tijd. KNO/CSK 07-03-13

Zijn wij ons brein? Verschillende leergevoelige perioden. Directe consequenties voor onderwijs en scholing

Opbouw van de hardware: primair sensorische gebieden- 0-6 jaar Deels algemeen mijlpalen in motoriek, taal en denken Deels specifiek een of tweetalig waarden/normen Niet even snel Ontwikkeling gaat lang door

Ontwikkeling van de associatiegebieden – 6-12 jaar Installatie soft ware: lezen, schrijven, rekenen, aardrijkskunde, geschiedenis etc. Didactische aansturing van groot belang

Ontwikkeling prefrontale cortex- puberteit Verdere ontwikkeling van motivatie, waarden en normen Komen tot zelfverantwoordelijke zelfbepaling

Opbouw van de hardware Deels algemeen Deels specifiek Niet even snel mijlpalen in motorische en taalontwikkeling Deels specifiek een of tweetalig waarden/normen Niet even snel Ontwikkeling gaat lang door KNO/CSK 07-03-13

Spontane ontwikkeling Didactische aansturing versus vrij spel Führen oder Wachsen lassen Biologie versus educatie KNO/CSK 07-03-13

Pedagogisch kader Emotionele veiligheid Persoonlijke competentie Sociale competentie Normen en waarden KNO/CSK 07-01-13

Het eerste levensjaar Explosieve groei Kijken Luisteren sensomotoriek Bewegen taaloriëntatie HECHTING! – welbevinden KNO/CSK 07-01-13

De doorgaande leerlijn: 0 – 1 jaar Communicatie door kijken, lachen en vocaliseren Luisteren, liedjes zingen, benoemen KNO/CSK 07-01-13

Eerste levensjaar Klankherkenning (1) vanaf 6 maanden taalspecifieke klankherkenning en intonatiepatronen Klankproduktie (4) vanaf 6 maanden taalspecifiek brabbelen de tongval Voorwaarden: Gehoor Emotionele stabiliteit KNO/CSK 07-01-13

Rustig spreken Veel pauzes inlassen Kind verwerkingstijd geven Geen overmatig achtergrond lawaai KNO/CSK 07-01-13

Bewegingsspel Kruipen, lopen Omrollen 3- 7 maanden Lopen 10 -20 maanden KNO/CSK 07-01-13

Het tweede levensjaar Luisteren, kijken, bewegen en voelen hebben de denkontwikkeling op gang gebracht Objectconstantie en symboolbewustzijn Eerste woordjes KNO/CSK 07-01-13

Objectconstantie Zoeken naar iets dat niet in het blikveld is. Kiekeboespel KNO/CSK 07-01-13

Symboolbewustzijn Verwijzende functie van taal Taal: Appel Kijk! Uitdrukking Au! Verwijzing Bloem KNO/CSK 07-01-13

Tweede levensjaar Woordbegrip (2) persoonlijk woordenboek Woordproductie (5) Voorwaarden Leervermogen Taalinput KNO/CSK 07-01-13

Taalontwikkeling Tractor, amen Sherry, tapas Acuoor, fufa, hame KNO/CSK 07-01-13

De doorgaande leerlijn: 1-2;6 jaar Woordenschatontwikkeling Benoemen, aanwijzen, vertellen. Eenvoudige prentenboeken. KNO/CSK 07-01-13

Denkniveau tussen 1-2;6 jaar Nog geen reflectie Alles opslaan Meedoen en zeker weten KNO/CSK 07-01-13

Imitatiespel Symboolbewustzijn So! Dinke Sape! KNO/CSK 07-01-13

Bewegingsspel Alles wat aanleiding geeft tot lopen, klimmen en klauteren. Kinderliedjes, schoot – en bewegingsspelletjes. KNO/CSK 07-01-13

Combinatie imitatie en bewegingsspel NET ALS PAPA KNO/CSK 07-01-13

Derde levensjaar Zinsbegrip (3) Zinsproductie (6) Voorwaarden Leervermogen; taalinput Medisch gezond KNO/CSK 07-01-13

Zinsproductie Tweewoordzin papa auto; mij boek; tevisie niet ca. 2 – 2;6 jaar Drie- tot vijfwoordzin ik ben so dorst ik doe zo laten staan mama vin ik lastig ben? KNO/CSK 07-01-13

Doorgaande leerlijn: 2;6 – 3;6 jaar Start literaire beleving Eén boekje moet vaak voorgelezen worden Interactief? KNO/CSK 07-01-13

Boeken met een verhaal Rupsje Nooitgenoeg Wil je mijn vriendje zijn Dribbel (Stip) Lytse Kangeroe KNO/CSK 07-01-13

Denkniveau van peuters Egocentrisch Alles wordt aangepast aan wat zij kunnen bevatten. Er is nog geen objectieve logica: “stoute stoel” KNO/CSK 07-01-13

Groei van het denken door: Muzikale en literaire beleving Spel Aarzelende reflectie: Die is lief hè? Die is stout hè? Moet die daar bij? KNO/CSK 07-01-13

Sociale ontwikkeling Leren wat mag en niet mag Consequente aanpak Ontwikkeling komt in het spel tot uiting: ” Stoute beer, je mag niet bijten” “Mag je niet aankomen hoor!” KNO/CSK 07-01-13

Imitatiespel Sociale vorming Internaliseren van gewenst/ongewenst gedrag Net zo doen als papa of mama KNO/CSK 07-01-13

Motorisch spel Klauteren, klimmen, rennen. Ontdekken van de driedimensionale wereld: afstanden, snelheden, hoogtes Voorbereidend rekenen KNO/CSK 07-01-13

Spelen Stoepkrijten Kijken, oefenen van de fijne motoriek. KNO/CSK 07-01-13

Spelen Water en fantasie KNO/CSK 07-01-13

Spelen Constructiespel Meten, passen Voorbereidend rekenen KNO/CSK 07-01-13

Kleuters Taal en cognitie : vragen naar betekenissen, oorzaken,gevolgen en redenen van bestaan Verder gaande sociale ontwikkeling Fantasie spel, sociaal spel, motorisch spel KNO/CSK 07-01-13

Denkniveau van kleuters Prelogisch en magisch Een engel woont in Engeland Als de zon in het water zakt krijgen de vissen het warm KNO/CSK 07-01-13

Doorgaande leerlijn: 3;6 – 6 jaar Rijmen, zingen Voorlezen, vertellen “Ik wil geen woordjes, ik wil een verhaal!” KNO/CSK 07-01-13

Muziek Peter en de wolf Klassiek voor kinderen Liedjes van Annie M.G. Schmidt KNO/CSK 07-01-13

Cognitieve ontwikkeling Vragen Waarom is dit dichtbij en dat ver weg? Als dit en dat dicht bij elkaar is, is het dan hetzelfde? Waarom zit er haar op je hoofd? Dat is lekker warm, dan kan je goed denken. Kunnen mensen die kaal zijn niet denken? KNO/CSK 07-01-13

Fantasiespel Opa is een leeuw! En die hebben we gevangen! Belangrijk bij overwinnen van angsten. Fantaseren /”liegen” KNO/CSK 07-01-13

Afwisseling eigen activiteit en taakjes Plakken, knippen, kleuren Oefening voor de fijne motoriek Schrijven KNO/CSK 07-01-13

Peuters en kleuters Competentie gericht leren Eigen tempo KNO/CSK 07-01-13

KNO/CSK 07-01-13

KNO/CSK 07-01-13

Moedertaalontwikkeling Spontaan proces Bloemenwaterzeef Monden Heb jij die gebrookt? Jij hebt een foute mond Doe je hoofd eens open. KNO/CSK 07-01-13

Groninger Diagnostische Spreeknormen brabbelen ; enkele woordjes 12-18 maanden 1- woorduitingen 18-24 maanden 2- woorduitingen 2;0 - 2;6 jaar 2- en 3 woorduitingen 2;6 - 3;0 jaar 3 tot 5 woorduitingen; 50% 3;0 - 3;6 jaar > 5 woorduitingen; 75% 3;6 - 4;6 jaar enkelvoudige zinnen; > 75% 4;6 - 5;6 jaar samengestelde zinnen; 90% > 5;6 jaar KNO/CSK 07-01-13

Temperament, karakter en Kind Temperament, karakter en tempo van ontwikkeling. Hier valt voor de ouders niet te kiezen Taalontwikkeling Motorische ontwikkeling Denkontwikkeling Interactie Kindvolgend Emotionele stabiliteit Omgeving Hier valt voor het kind niet te kiezen Taal - keuze Waarden/normen Geloof KNO/CSK 07-01-13

Peuters en kleuters zijn nog geen leerlingen Sensomotorisch denken Pre-reflexief denken – meedoen en zeker weten Magisch denken en aarzelende reflexie Concreet operationeel denken 1e levensjaar Peuters Kleuters Leerlingen groep 3 KNO/CSK 07-01-13

Survival skills voor de 21e eeuw (Wagner) Kritisch en probleemoplossend denken Kunnen samenwerken Initiatiefrijk Nieuwsgierigheid en voorstellingsvermogen Effectieve gesproken en gescreven communicatie KNO/CSK 07-01-13

Spelen is de basis Child’s play helps to build a better brain (John Hamilton) Koester creativiteit (Ken Rogers) Sterke personlijkheid en eigen talenten (Peter van Lieshout). KNO/CSK 07-01-13

Verwonderen, Verkennen, Experimenteren Geen programmatische aanpak Spel in al zijn vormen als basis voor de totale ontwikkeling Play helps to built a better brain (Pellis, 2014)

Kinderopvang en kleutergroepen samen? Diepe overtuiging dat het leren van jonge kinderen spelend moet verlopen. Eigen ontwikkeling ten aanzien van denken, taal creativiteit, spel, muziek en bewegen